Петр Гоголев: Саха сирин этиилэрэ Стратегия барылыгар тыктарыллыахтара

Саха сирин Судаарыстыбаннай Мунньаҕын Бэрэссэ­дээтэлэ Петр Гоголев алтынньы 28 к. “2035 сылга диэри Россия Федерациятын Арктикатааҕы сирин-уотун сайдыытын Стратегиятын барылын бэлэмнээһин хаамыытын туһунан” парламент истиилэригэр тыл эттэ.

Истиилэри Федерация Сэбиэтин федеративнай тутулга, регион политикатыгар, олохтоох салайыныыга уонна Хоту сир дьыалаларыгар кэмитиэтэ итиэннэ ФС экономическай политикаҕа кэмитиэтэ тэрийэн ыыттылар. Тэрээһин Арктикаҕа уонна Антарктикаҕа Сэбиэт бэрэссэдээтэлэ Александр Акимов салайыы­тынан буолан ааста.

Сенатор этэринэн, Федерация Сэбиэтэ регионнар палааталарын быһыытынан, Арктика зонатын сайдыытын Стратегиятын оҥорууга федерация субъектарын көрүүлэрин учуоттааһыны өйүүр. Онон миэстэтигэр стратегия барылыгар этиилэр дьүүллэһиллэллэр, ол түмүгэр 2019 с. ахсынньы 1 к. диэри судаарыстыба баһылыгын сорудаҕар сөп түбэһиннэрэн докумуон оҥоһуллуохтаах.

Александр Акимов бу доку­муоҥҥа Арктика макрорегионун социальнай-экономическай сайдыытыгар, кини хатыламмат айылҕатын харыстааһыҥҥа чопчу дьаһаллар баар буолуохтаахтарын бэлиэтээтэ.

Кини Арктика сирин-уотун судаарыстыба сүрүннүүр объегын быһыытынан статуһун бигэргэтэр сокуон аактатын ылыныыга балаһыанньаны стратегияҕа киллэрэри суолталааҕынан ааҕар.

Александр Акимов докумуон дойдуга стратегическай былааннааһын систематын биир чааһынан буолуохтааҕын, кини балаһыанньалара национальнай бырайыактары уонна да атын докумуоннары кытта сибээстэниэх тустаахтарын бэлиэтээтэ.

Сенатор санаатынан, Арктикаҕа экономика сайдыыта, бастатан туран, айылҕа ресурсаларын хостооһуҥҥа уонна туһаныыга итиэннэ Хотугу муора суолун үлэтин хааччыйыыга туһуланарын учуоттуур наадалаах. Арктикаҕа экономическай үлэ инвестордарга муҥутуур кэрэхсэбиллээх буолуохтаах. Онуоха анаан кэккэ чэпчэтиилэри көрөр, хаһаайынныыр субъектар Арктика социальнай-экономическай сайдыытыгар кыттыыларын кэҥэтии механизмнара көрүллэллэрэ суолталаах.

Арктика ураты географиятын уонна климатын учуоттаан, нэһилиэнньэ олоҕун хаачысты­батын үрдэтиигэ табыгастаах быһаа­рыылар булуллуохтаахтар.

Үлэ сүрүн хайысхаларын ортотугар Александр Акимов бу сирдэргэ квалификациялаах кадрдары бэлэмнээһини уонна олохсутууну, ону сэргэ тус сыаллаах үөрэх систематын кэҥэтиини ааттаата.

Сенатор доруобуйа харыстабылын аныгы Арктикатааҕы модела телемедицинаны уонна медицинскэй хааччыйыы көһө сылдьар көрүҥнэрин киллэриигэ, ону тэҥэ санитарнай авиацияны сайыннарыыга олоҕуруохтааҕын этэр.

Кини регион климатын уратыларын учуоттаан, Арктикаҕа олорор дьоҥҥо социальнай мэктиэлэр таһымнарын, чуолаан, дьиэ кэргэҥҥэ уонна оҕоҕо бэриллэр харчынан көмөҕө индексация таһымын үрдэтэри наадалааҕынан аахта. Оҕолоох ыаллар толору сынньаналларыгар уонна доруобуйаларын тупсарыыга  система үөскүөхтээх, диэн бэлиэтиир кини.

РФ Уһук Илин уонна Арктика сайдыытыгар миниистирин солбуйааччы Александр Крутиков быйыл олунньуга Арктика зонатын социальнай-экономическай сайдыытыгар боломуочуйалар кинилэргэ бэриллибиттэрин бэлиэтээтэ.

Кини Арктикаҕа ураты экономическай режим туһунан федеральнай сокуон бу Стратегияҕа киирэрин, онно аан бастаан “Арктика зонатын” уонна кини сайдыытын салайыы ураты систематын өйдөбүлэ сокуон таһымыгар олохтонорун эттэ.

ФС экономическай политикаҕа кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Кутепов дьүүллэһиллэр боппуруостар Россия Арктикатааҕы сирин-уотун сайдыытыгар тутаах суолталаахтарын, бу регион туруктаахтык сайдыытын проблемаларын быһаарыыга кэлим сыһыаны туһанар наадалааҕын ыйда.

Арктика айылҕатын харыс­тааһын боппуруостарыгар Россия норуоттар икки ардыларынааҕы эбэһээтэлистибэлэри ылыммыта, ол ураты экологическай политиканы туһаныыны ирдиирин Андрей Кутепов бэлиэтиир.

Сенатор Арктикаҕа ньиэп уонна гаас чинчийиллэ илик саппаастара баарын, ону сэргэ платина, алмаас, кыһыл көмүс уо.д.а. стратегическай сир баайа булуллубутун санатта.

Кини Арктика бырайыактарын бизнес-моделларыгар климат уларыйыытын учуоттуур наадалааҕын, ону сэргэ ресурсалары хостооһун тырааныспар-логистика маршруттарын, инфраструктура уонна сервис сайдыыларын ирдиирин эттэ. Бөдөҥ инвестиция бырайыактарын олоххо киллэрии Хотугу муора суолун сайдыытыгар олох атын усулуобуйалары үөскэтиэҕэ, сылы эргиччи үлэлииригэр тиэрдиэҕэ. Онон танкердар уонна ледоколлар флоттарыгар уһун болдьохтоох сакаас баар буолуоҕа. Итини сэргэ кини Арктика регионугар аччыгый уонна орто бизнес уратылаахтарын бэлиэтээтэ.

Кутепов Арктиканы көдьүүс­тээхтик туһаҕа таһаарыы судаарыстыба өйөбүлүн ирдиирин эттэ. Инвестициялары тардыыга нолуокка чэпчэтиилэри олохтуур уонна ити бырайыактар үлэлиир кэмнэригэр туруктаах буолууларын мэктиэлиир уһулуччу суолталаахтарын ыйда.

Саха сирин парламенын спикерэ Петр Гоголев федерация субъектара туруорар сорох боппуруостара Арктика сайдыытын стратегиятын барылыгар тыктарыллыбыттарын, ордук элбэх сылларга көтөхпүт боппуруостара киирбиттэрэ үөрдэрин бэлиэтээтэ. “Бу ирбэт тоҥу харыстааһын уонна табыгастаахтык туһаныы, бу хотугу тиэйиини өйөөһүн, уу аннын дириҥэтэр үлэ, аэропорт инфраструктуратын сайдыыта уонна да атын”, — диэтэ Петр Гоголев.

Итини кытта кини уу аннын дириҥэтэр техника эргэрбитин, аэропортар инфраструктураларыгар сыһыаннаан, билигин турар улахан ирдэбиллэри кыра нэһилиэнньэлээх пууннарга тутуһар кыаллыбатын туһунан умнар сатамматын, онуоха быһаарыылары көрдүүр наадатын эттэ.

Этнологическай экспертиза, “Арктика оҕолоро” бырагыраама туһунан Саха Өрөспүүбүлүкэтэ көҕүлээбит боппуруостара бу мунньахха дьүүллэһиллибиттэриттэн Петр Гоголев астынарын биллэрдэ. Ол эрээри Саха сирин депутаттара “Арктика оҕолоро” бырагыраама судаарыстыбаннай тосхолго туспа хос бырагырааманан киирэригэр баҕаралларын бэлиэтээтэ.

Тыл этиитин иккис аҥаарыгар Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ РФ Арктикатааҕы  сирин-уотун субъектарыгар салгын тырааныспарынан пассажирдары регион иһигэр тиэйиигэ тарифтары сааһынан хааччаҕа суох субсидиялааһыҥҥа, ону тэҥэ ыраах сытар нэһилиэнньэлээх пууннартан бөдөҥ куораттарга диэри тарифтары субсидиялааһыҥҥа уо.д.а. сыһыаннаах туспа бырагырааманы оҥорууга тохтоото.

Салгыы Петр Гоголев парламент истиилэрин сүбэлэрин оҥо­рууга доруобуйа харыстабылын, чуолаан, бастакы сүһүөх медицинскэй-санитарнай көмөнү таарыйар Саха сирин этиилэрин учуоттуулларыгар көрдөстө. Кини Илиҥҥи экономическай форумҥа өрөспүүбүлүкэ Баһылыга Айсен Николаев араас ньымалары көрдүүр наадалааҕын, ол иһигэр сметанан үбүлээһин туһунан боппуруоһу туруорбутун иһитиннэрдэ.

Итини сэргэ, балаҕан ыйын 27 к. Дьокуускайга буолбут Госдума доруобуйа харыстабылыгар кэмитиэтин мунньаҕар нэһилиэнньэ ахсааныттан сиэттэрэн, федеральнай казеннай тэрилтэлэри тэрийии туһунан санаа үөскээбитин эттэ.

Ити, чуолаан, РФ Арктикатааҕы сиригэр доруобуйа харыстабылын тэрийии табыгастаах көрүҥүн булууга быһаччы сыһыаннаах.

Бүгүҥҥү күҥҥэ Арктика усулуобуйаларыгар доруобуйа харыстабылын бастакы сүһүөҕэ тииһимньилээх буолуута быраас амбулаторияларын, ФАП-тары тутуута, саҥардыыта, кинилэри аныгы оборудованиенан хааччыйыыта суох кыаллыбат. Итини сэргэ социальнай, культурнай объектар типовой бырайыактара, чуолаан, элбэх үлэни толорор кииннэр ирдэнэллэрин спикер бэлиэтээтэ.

Ил Түмэн федеральнай таһымҥа “көс оскуола” уонна “аҕыйах үөрэнээччилээх оскуола” курдук, уопсай үөрэхтээһин тэрилтэлэрин өйөөһүнү туруорсар. Ити өйдөбүллэри сокуоҥҥа бигэргэтэр наадалаах. Петр Гоголев муус устар ыйга Санкт-Петербург куоракка дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путины кытта көрсүһүүгэ кинилэр аҕыйах кылаастаах оскуолалары өйөөһүн боппуруоһун көтөхпүттэрин кэпсээтэ. Владимир Владимирович кинилэри өйүүр наадалааҕын туһунан чопчу эппитэ. Билигин Госдумаҕа ити үлэ ыытыллар. Онон парламент истиилэрин сүбэлэригэр ити тыктарыллыан сөбүн туһунан Саха сирин парламентарийа бэлиэтээтэ.

Ил Түмэн спикерэ уһулуччу суолталаах боппуруоһунан тулалыыр эйгэни харыстааһыны уонна экология чөл буолуутун ааттаата. РФ Арктикатааҕы сирин-уотун сайдыытын саҥа стратегията, кини санаатынан, Россия Арктикатын аан дойдуга суолтатын учуоттуохтаах: «Биллэн турар, бүгүҥҥү күҥҥэ балайда уйан, планетаҕа бүтүннүүтүгэр дьайар уонна дьайыахтаах эйгэҕэ Арктика сирдэрин бырамыысыланнас баһылааһына кутталлары үөскэтэр. Биһиги бүгүн онно саҕалыахпытын сөп мөлтөх көстүүлэр тустарынан толкуйдуохтаахпыт, эрдэттэн сэрэтэр дьаһаллары ылыахтаахпыт».

Петр Гоголев экологическай дьаһаллар кэлим тиһиктээх буолуохтаахтарын, Арктика зонатын Экологическай доктрината оҥоһуллуохтааҕын эттэ.

Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Уһук Илин сайдыытыгар минис­тиэристибэҕэ уонна Александр Крутиковка регионнары кытта дьүүллэһиигэ ыллыктаах сы­һыаннарын иһин махтанна. 2035 сылга диэри ылыллар Стратегия барылыгар Саха сирин этиилэрэ учуоттанан, түмүк докумуоннарга киирэллэригэр эрэнэрин биллэрдэ.

Ил Түмэн пресс-сулууспатын матырыйаалларынан Елена БАИШЕВА бэлэмнээтэ

Уважаемые читатели!

1. Покупая электронную версию Издания, вы осознаете, что покупаете ее исключительно для личного (семейного) пользования. Перепродажа или любая другая передача купленного вами номера газеты третьим лицам запрещается и может преследоваться по закону.
2. Обязанности продавца, в качестве которого выступает Издание, считаются выполненными с момента отправки Покупателю ссылка на скачивание купленного и оплаченного им номера газеты.
3. Стоимость газеты в розницу 30 руб.

ВАЖНО! Иногда, по независящим от Издания причинам, спам-фильтры Покупателя перебрасывают письмо с заказанной вами ссылкой в папку «Спам». Поэтому если вы не получили от нас автоматически сгенерированного письма со ссылкой, для начала проверьте папку «Спам». Если его нет и там — обращайтесь в нашу редакцию.