Владимир Прокопьев: “Сокуону тупсарыы – ойуур баайын харыстааһын мэктиэтэ”

СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) сир сыһыаннаһыыларыгар, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Прокопьев сэтинньи 5 к. Госдумаҕа “Спасение лесного фонда: природный, техногенный, человеческий факторы” темаҕа парламент истиилэригэр тыл эттэ.

«Саха Өрөспүүбүлүкэтэ Россия ойуурдаах саамай бөдөҥ регионунан буолар. Кини ойуурун фондата 255 мөл. гектарга тэҥ. Кэнники сылларга баһаартан, буортулааччылартан уонна ыарыылартан ойуур эмсэҕэлиирэ туруктаах көстүү буолла, ону сэргэ сокуоннайа суох кэрдииттэн, көҥүлэ суох маһы атыыга таһаарыыттан ойуур баайыгар хоромньу улаатта», — диэн бэлиэтээтэ Владимир Прокопьев.

Кини этэринэн, ойууру харыстааһын үлэтин күүһүрдүүгэ мэһэйдиир проблемалар кэлим майгылаахтар уонна биэдэмистибэлэр, былаас араас таһымнаах уорганнарын хардарыта сүрүннэммит, биир сүбэнэн үлэлэрин ирдииллэр.

Саха сирин парламентарийа 2019 с. Ойуур национальнай форумун регионнааҕы түһүмэҕин резолюциятын барылыгар Ил Түмэн ойууру туһаныы, харыстааһын уо.д.а. боппуруостарын сокуонунан сүрүннээһиҥҥэ этиилэри киллэрбитин санатта.

«Манан сибээстээн, биһиги санаабытынан, билигин үлэлиир сокуоннарга уларытыылары киллэрии ирдэнэр. Бастатан туран, ойууру туһаныы көдьүүһүн үрдэтии чааһыгар ирбэт тоҥҥо халыҥ муустаах сирдэргэ үүнэр туһааннаах ойуурдарга ураты харыстанар учаастактар статустарын биэрэр наадалаах», — диэтэ Владимир Прокопьев.

Наука дааннайдарынан, Хоту сир айылҕатын сүрүн бэлиэтинэн буолар “ирбэт тоҥ” зоната Россия бүттүүнүн сирин-уотун 55-65 % ылар, бу 10,7 мөл. кв. км, кини Сибиир уонна Уһук Илин улахан чааһын хабар. Россия Федерациятыгар бу стратегическай суолталаах сирдэр. “Ирбэт тоҥу” харыстааһын – бу Хоту сир уйан айылҕата чөл буолуутун өйөөһүн, ол иһигэр ойуур фондатын уонна биһиги хотугу өрүстэрбит толору уулаах буолууларын харыстааһын буолар.

«Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр тыа хаһаайыстыбатыгар аналлаах ходуһалар уонна мэччирэҥнэр үгүс өттүлэрэ Киин Саха сиригэр тиксэллэр, кинилэр 1,4 мөл. гааттан ордук иэннээхтэр уонна сүөһү аһылыгын ылыыга сүрүн оруоллаахтар (сүөһү аһылыгын 85 %). Ааспыт сыллааҕы кур от (сэтиэнэх) саас от үүнүүтүгэр мэһэйдиир. Арыый үчүгэй климаттаах регионнарга сэтиэнэх сайын устата сытыйан уоҕурдууга кубулуйар эбит буоллаҕына, Саха сирин кылгас уонна аһара кураан сайыныгар ааспыт сылтан мунньуллубут үүнээйи маассата сытыйа охсубат, онон мөлтөх хаачыстыбалаах от үүнэр уонна араас бактерияларынан сутуллар», — диэн кэпсээтэ депутат.

Маннык усулуобуйаҕа бэлэмнэммит от мөлтөх хаачыстыбалаах, ол сүөһүлэр ыалдьалларыгар тиэрдэр, кэлин тиһэҕэр, ынах сүөһү уонна сылгы бородууксуйатын хаачыстыбатыгар охсор. Саха сирин айылҕатын, климатын усулуобуйаларыгар өртөөһүн үйэлэр тухары үгэс курдук ыытыллара уонна ходуһа, мэччирэҥ сирдэрин чөлүгэр түһэриигэ, сир быйаҥын үрдэтиигэ уонна от хаачыстыбатын тупсарыыга туһалыыр наадалаах тэрээһин буолар.

«Россия Федерациятын су­бъегын туһааннаах сокуонун ылынар усулуобуйаҕа, Уһук Хоту сир оройуоннарыгар уонна онно тэҥнэниллибит миэстэлэргэ тыа хаһаайыстыбатын сирдэригэр сэтиэнэҕи хонтуруоллаан өртөөһүнү ыытыыны көҥүллээһин чааһыгар “Баһаары утары режим туһунан” Россия Федерациятын Бырабыыталыстыбатын 2012 с. муус устар 25 к. 390 №-дээх уурааҕар уларытыылары киллэрэргэ этэбит», — диэн бэлиэтээтэ Владимир Прокопьев.

Үсүһүнэн, Саха сирин депутата ойуурдары баһаартан харыстааһыны үбүлээһин ситэтэ суоҕун итиэннэ судаарыстыбаннай федеральнай ойуур хонтуруолун көдьүүстээх тиһигэ уонна баһаарынай кэтээһин суоҕа   баһаартан куттал суох буолуутун быраабылаларын үгүстүк кэһиигэ тиэрдибитин, ойуур баһаарын сэрэтии уонна умулларыы таһыма быстар намтаабытын, материальнай-техническэй база мөлтөөбүтүн уонна ойуур баһаарын сулууспатыгар кадрдар сарбыллыбыттарын бэлиэтээтэ.

Манан сибээстээн Ил Түмэн “2013-2020 сылларга ойуур хаһаайыстыбатын сайдыыта” федеральнай бырагыраама “Ойууру харыстааһын уонна көмүскээһин” хос бырагырааматын чэрчитинэн анал баһаары умулларар техниканы уонна оборудованиены атыылаһыыга субсидиялары биэрии уонна тыырыы Быраабылаларыгар уларытыылары киллэрэргэ этэр.

Ону сэргэ федерация субъек­тарын икки ардыларыгар федеральнай бюджеттан субвенциялары тыырыы Методикатыгар уларытыылары киллэрэн, ордук “умайыылаах” уонна ойуурдаах регионнарга үбүлээһини улаатыннарарга этиллэр.

«Ойуур баһаардарын утары көдьүүстээхтик охсуһар уонна саҥалары таһаарбат туһугар ойуур баһаардарын хонтуруоллааһын зоналарыгар уларытыылары киллэрэр наадалаах. Билигин бары билэрбитинэн, космостан мониторинг зоналарын бастакы уонна иккис таһымнара умуруоруллубаттар. Бу зоналарга дьыалабыай маһы нэһилиэнньэ тутууга туһанар кыаҕа суох, оттон ойуур умайдаҕына биһиги баһаары умулларбаппыт. Ойуурдар экономикаҕа уонна экологияҕа суолталаахтарыттан, ону сэргэ Россия Федерациятын субъектарын этиилэрин учуоттаан сир-уот социальнай-экономическай сайдыытыттан уонна ойуурга айылҕа баһаара турар кутталыттан тутулуктанан ойуур баһаардарын зоналааһыны хаттаан көрөргө этиилээхпит», — диэтэ Владимир Прокопьев.

Кини Саха сиригэр бүтэһик ойуур хаһаайыстыбатын туругун көрүү, учуоттааһын үлэтэ сэбиэскэй кэмҥэ ыытыллыбытын эттэ. Оттон ойуур ахсаанын уонна хаачыстыбатын туһунан дьиҥнээх дааннайдар суохтарынан былааннааһыҥҥа уустуктар үөскүүллэр. Ойуур фондатын састаабыгар харыстанар ойуурдар бүгүҥҥү күҥҥэ чуолкайдык бэлиэтэммэтэхтэр, ол иһин, хомойуох иһин, 119 №-дээх Федеральнай сокуонунан элбэх гектар харыстанар ойуурдарга анаммыт. Ойуур туһунан матырыйааллар ХХ үйэ 30-50-с сылларыгар олоҕураллар. Ол түмүгэр Саха сиригэр ойуур фондатын сирдэрин састаабыгар ойуур бэйэтэ баара-суоҕа 50-60% ылар, онтон атына – бу ойуура суох учаастактар, туундара (онно мастааҕар буолуох, сэппэрээк да үүнүө суоҕа). Дьиҥнээх хартыынаны ылар туһугар, маннык сир учаастактарын ойуур фондатын састаабыттан таһаарар наадалаах, диэтэ Саха сирин депутата.

Владимир Прокопьев «О государственном регулировании выбросов парниковых газов» диэн федеральнай сокуон концепциятын барылыгар национальнай нолуок тиһигэр углероднай нолуогу киллэрэр туһунан этиини оҥорорго эттэ.

Ол курдук, тулалыыр эйгэҕэ мөлтөх дьайыы иһин нолуок араас төлөбүрдэригэр углероднай нолуогу киллэрэр наадалааҕын быһаарда.

«Саха Өрөспүүбүлүкэтэ үөһэ этиллибит проблемалары биирдэ эрэ көтөхпүт буолбатах, итини быһаарар суоллары бэлиэтээбитэ. Бу этиилэр Национальнай ойуур форумун былаһааккаларыгар итиэннэ Госдумаҕа, Федерация Сэбиэтигэр эмиэ иһитиннэриллибиттэрэ. Бүгүн бэлиэтэммит пробле­ма­лар болҕомтону ылыах­тара, чугастааҕы кэмҥэ быһаа­рыллыахтара диэн эрэнэбин», — диэтэ Прокопьев.

Госдумаҕа буолбут парламент истиилэригэр Саха сирин народнай депутата, “Өлүөнэ очуостара” айылҕа пааркатын директора Аркадий Семенов кыттыыны ылла.

Ил Түмэн пресс-сулууспатын матырыйаалынан Елена БАИШЕВА бэлэмнээтэ

Уважаемые читатели!

1. Покупая электронную версию Издания, вы осознаете, что покупаете ее исключительно для личного (семейного) пользования. Перепродажа или любая другая передача купленного вами номера газеты третьим лицам запрещается и может преследоваться по закону.
2. Обязанности продавца, в качестве которого выступает Издание, считаются выполненными с момента отправки Покупателю ссылка на скачивание купленного и оплаченного им номера газеты.
3. Стоимость газеты в розницу 30 руб.

ВАЖНО! Иногда, по независящим от Издания причинам, спам-фильтры Покупателя перебрасывают письмо с заказанной вами ссылкой в папку «Спам». Поэтому если вы не получили от нас автоматически сгенерированного письма со ссылкой, для начала проверьте папку «Спам». Если его нет и там — обращайтесь в нашу редакцию.