Нарыйа килиэбэ, бурдук аһа дуо?

Ордук тыа сиригэр бэйэ дьыалатын тэринэн, үлэлии-хамсыы сылдьар дьону хайгыы эрэ көрөҕүн. Бүгүн ааҕааччыларбар «Нарыйа килиэбэ, бурдугун аһа дуо?» диэн хайы-үйэ бэйэтин оҥорон таһаарар бородууксуйатыгар үтүө өйдөбүлү үөскэппит урбаанньыт туһунан кэпсиэхпин баҕарабын.

Дьокуускайтан көһөн тахсан

Билигин тыа сириттэн кииҥҥэ көһүү, урбанизация үгэн­нээн турар кэмигэр, Дьокуускайтан төрөөбүт-үөскээбит дойдутугар, аҕаларын алааһыгар төннөн тахсан, үлэлии-хамсыы сылдьар дьон, сэдэх да буоллар, бааллар.

Икки оҕолоох экономист уонна сварщик идэлээх Нарыйа уонна Руслан Эверстовтар эдэр дьиэ кэргэттэрэ киин куораттан ыал ийэтин дойдутугар, Уус-Алдан улууһун Кэптэни бөһүөлэгэр, көһөн тахсыбыттара. Бастаан утаа аҕаларыгар Валерий Николаевичка сүөһү уонна сылгы көрөрүгэр күүс-көмө буолбуттара.

Массыыналарын сиэртибэлээн туран

Эдэр ыал аҥаардас итинник эрэ олорору табыгаһа суоҕунан аахпыттара. Дьиэ кэргэн аҕа баһылыга Руслан Ефремович бэйэ дьыалатын тэриммит киһи диэн толкуйга түспүтэ. Онтон эдэр ыал килиэп уонна бурдук  астааһынынан дьарыктанарга быһаарыммыта.

Нарыйалаах Руслан чаа­һынай тэрилтэ тэринэр түбүгэр түспүттэрэ. Бэйэ дьыалатын тэринэргэ, саҕалыырга үгүөрү үп-харчы наада буолара кимиэхэ барытыгар өйдөнүллэр. Илии, атах гынан тардыстыбыт массыыналарын атыылаабыттара. Ону таһынан кинилэргэ Лөгөй нэһилиэгин дьаһалтатын баһылыга Марк Васильевич Местников күүс-көмө, өйөбүл буолбута. Ол курдук, дьаһалтаттан 100 тыһ. солк. тыыран биэрбитэ. Бэйэ дьыалатын тэринэн эрэр эдэр ыалга ити эмиэ улахан тирэх буолбута.

Бастатан туран, баҕа баар буолуохтаах. Баҕа баар буоллаҕына, киһи тугу барытын кыайар. Итини таһынан, кылаабынайа, үлэҕин таптыаххын, сөбүлүөххүн наада

Алаадьы да астаабат кыыс

Нарыйа ыал буолуохпар диэри алаадьыны да кыайан астаабат, мааны кыыс этим диэн билигин күлэр. «Онно бурдук ас эгэлгэтин астыыр асчыт буолуоҥ диэбиттэрэ буоллар, улаханнык соһуйуом этэ. Ийэм ас астыырыгар чугаһаппат этэ. Ыал буолан баран ийэбиттэн алаадьы тиэстэтигэр сода кутабын дуо ыйытар буоларым», — диир.

Россия уонна Италия оҥо­һуга оһохтору атыыласпыттара. Соһуйуох иһин, Нарыйа маҥнайгы партия килиэбэ, батона уонна булочката олус диэн табыллыбыттара. Онтон эрэх-турах санаммыта. Ити 2017 сыл, алтынньы ый этэ.

Иккитэ маҕаһыын аһан көрбүттэрэ

Эверстовтар бурдук ас астааһынынан дьарыктаныахтарын иннинэ иккитэ маҕаһыын аһан үлэлэтэн көрбүттэрэ. Бастаан бородуукта атыылаабыттара. Онтон табаар, таҥас атыылыыр маҕаһыыны үлэлэтэн көрбүттэрэ.

Онон ити бэйэ дьыалатын тэриммиттэрэ кулинарнай дьыалаларыгар эмиэ бигэ тирэх буолбута. Маҕаһыыҥҥа анаан туппут дьиэлэрин бэкээринэ оҥорбуттара. Онтулара иэнэ кыра буолан, бу сайын салҕаан биэрэн кэҥэппиттэрэ.

Ол өрөмүөн кэмигэр кэптэнилэр хайы-үйэ Нарыйа килиэбин уонна бурдугун аһын суохтаабыттара.

Баҕа баар буоллаҕына

Нарыйа Валерьевнаттан: «Бэйэ дьыалатын тэринэргэ саамай уустуга туох эбитий?» – диэн ыйыппытым. Онуоха кини:

— Бастатан туран, баҕа баар буолуохтаах. Баҕа баар буоллаҕына, киһи тугу барытын кыайар. Итини таһынан, кылаабынайа, үлэҕин таптыаххын, сөбүлүөххүн наада. Уонна, биллэн турар, бэйэ дьыалатын саҕалыырга үп-харчы боппуруоһа. Ас астааһын үлэтэ олус ыараханын билинэбин, — диэн хоруйдаабыта.

Кини ас астыырга күннээҕи настарыанньаҥ наһаа улахан оруоллааҕын туһунан этэр. «Ол иһин килиэппин уонна бурдук аспын астыырбар үөрэ-көтө сылдьабын. Дьарыкпын сөбүлээтим», — диэн кэпсиир.

Билигин тыа сириттэн кииҥҥэ көһүү, урбанизация үгэннээн турар кэмигэр, Дьокуускайтан төрөөбүт-үөскээбит дойдутугар, аҕаларын алааһыгар төннөн тахсан, үлэлии-хамсыы сылдьар дьон, сэдэх да буоллар, бааллар.

Сайаапканан үлэлииллэр

— Уопсайынан, килиэп бурдук хаачыстыбатын наһаа билэр эбит. Сорох бурдукка үллүбүт-баллыбыт наһаа үчүгэй, минньигэс килиэп буһан тахсар. Сороххо сымсах буолар. Билигин бурдукпутун улуус кииниттэн Бороҕонтон таһынан олоробут, – диэн кэпсээнин салҕыыр Нарыйа Валерьевна.

Төһө килиэп уонна бурдук ас барарынан Кэптэни бөһүөлэгин маҕаһыына сайаапка түһэрэр эбит. Итини таһынан килиэптэрин Тумул уонна Баатаҕай бөһүөлэктэригэр атыылаттараллар. Нарыйа улуус киинигэр Бороҕоҥҥо эмиэ кини килиэбигэр наадыйалларын туһунан этэр. Кини: «Үп-харчы баара эбитэ буоллар, бэкээринэбитин өссө кэҥэттиэх этибит», – диир.

Аһын арааһын элбэтэн

Билигин Нарыйа Валерьевна килиэби таһынан, эмиэ сайаапканан араас бурдук астарын: тортары, рулеттары, коржиктары эбии астыыр. Кэптэнилэр «бурдук ас атыыланар буолан, наһаа абыранныбыт» дэһэллэр.

Онон Кэптэнигэ төрөө­бүт күннэр уонна араас быраа­һынньыктар Нарыйа торда, бурдук астара суох барбат буоллулар.

Нарыйа Валерьевна эконо­миһы таһынан иистэнньэҥ идэтигэр эмиэ үөрэммитэ. «Бэйэ дьыалатынан дьарыктаныахпытыттан ылата ииспиттэн тохтоотум, иллэҥ бириэмэм да суох. Уонтан тахса сүөһүлээхпит. Биир да өрөбүлэ суох, ол үлэ буолар. Ол эрээри кэтэх хаһаайыстыбалаах буоллаххына, остуолуҥ мэлдьи толору астаах-үөллээх буолар», – диэн кэпсиир.

Эверстовтар дьиэ кэргэн кыыстара Айгуль мас тардыһыытынан утумнаахтык дьарыктанар. Улууһугар бэйэтин саастыылаахтарыгар иннин кимиэхэ да биэрбэт, күрэхтэһиилэргэ өрүү кыайыы көтөллөнөр. Уоллара Арсен көҥүл тустуунан дьарыктанар.

* * *

Урбаанньыт Нарыйа уонна Руслан Эверстовтарга ылсыбыт дьыалалара өссө кэҥииригэр, таһаарыылаах буоларыгар баҕа санаанан суруйуубун түмүктүүбүн. Аҕаларын алааһыгар, төрөөбүт-үөскээбит дойдуларыгар тардыстар эдэр дьон баар буоллахтарына, тыабыт сирэ үүнэ-сайда туруо диэн эрэх-турах санаа арахсыбат.

Людмила НОГОВИЦЫНА