“Өйдөөх дьиэ” уонна робоконструктор

“Өйдөөх дьиэ”

«Умный дом» диэн олус туһалаах технология биһиги олохпутугар киирэн эрэр. Бу бырайыак туһунан, дьиэ “өйө-мэйиитэ” туохха сытарын М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет “Орех” бизнес-инкубаторын резиденэ “Технологии комфорта” алын инновационнай тэрилтэ (ХЭТ) генеральнай директора Айыысхан Алексеев сиһилии кэпсээтэ.

«Бырайыак бастаан Blue­tooth нөҥүө смартфонунан быһаччы уоту холбуур-араарар оҥоһуктан саҕаламмыта. 2015 сыллаахха «Идея на миллион» диэн куонкурус кэмигэр экспердэр сүбэлэринэн, бүтүн «өйдөөх дьиэ» систиэмэтин онорорго санаммыппыт».
RoboHouse система туһата диэн, киһи олоҕун чэпчэтэр, дьиэ-уот усулуобуйата бары өттүнэн табыгастаах буоларын таһынан, уоту-күөһү харыстыыр, дьиэ сылааһын хонтуруоллуур уонна киһи суох кэмигэр уу-уот мээнэ ороскуоттамматын дьаһайар аналлаах.
Холобур, дьиэҕэ киһи суох буоллаҕына, халадьыынньыктан ураты, уоту барытын араарар уонна дьиэ сылааһын кыччатар. Итиэннэ дьиэ хаһаайына бэйэтэ билэринэн программалыыр кыахтаах, холобур, киинэ көрөргө уот сырдыга мөлтүөн, сарсыарда будильник тыаһаатаҕына уот холбонуон сөп уонна да атын.
«Системабыт кыра автономнай модуллартан турар уонна киин дьаһайар контроллерга наадыйбат. Оннук курдук биир модультан саҕалаан толору системаны хомуйуохха сөп. Маны уот ситимин тарҕатар коробка (распределительная коробка) иһигэр туруораҕын. Ханнык баҕарар электрик сатаан холбуон сөп, дьоҕус тэрил. Бу системаны квартираҕа да, чааһынай да дьиэҕэ туруоруохха сөп. Манна ким баҕалаах биһигини кытта дуогабар түһэристэҕинэ, дьиэтин-уотун иэнин, уотун тардыытын моһуонуттан көрөн, сыанатын суоттаан, холбоон биэрэбит».
Өктөм лицейигэр билигин информатика кылааһыгар уонна технопарка дьиэтигэр бу система үлэлии турар. Олус табыгастаах, уоту кэмчилиир диэн лицей үлэһиттэрэ биһирииллэр.

Саха сиригэр бастакы робоконструктор

Айыысхан Алексеев “Умный дом” бырайыагын таһынан Саха сиригэр бастакытын робоконструктор оҥоруутун саҕалаабыт.

Бу конструктор тас көстүүтэ Сэбиэскэй Сойуус саҕанааҕы тимир конструктордарга маарынныыр. Ол гынан баран пластиковай уонна аныгылыы моһуоннаах. Ардуино (Arduino) диэн бүтүн аан дойду үрдүнэн биллэр автоматикалаах уонна робототехникаҕа аналлаах аппаратнай-программнай платформаҕа олоҕурбут. Билиҥҥи лего-конструктордары кытта сөп түбэһэр, тиксиһэр кыахтаах. Онон салгыы бу хайысханан үлэлэһэн, сайдар түгэҥҥэ, оҕолор эрэ буолбакка, инженердэр бэйэлэрин үлэлэригэр туһаныахтарын сөп. Итиэннэ конструктор оскуолаҕа оҕону электроника төрдүн-төбөтүн билэргэ, программированиеҕа уонна робототехникаҕа уһуйар олус үчүгэй үөрэх матырыйаала буолар. “Билигин өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн оскуолаларга барыларыгар кэриэтэ робототехника диэн эбии дьарык, уруок киирэн турар. Балар сүрүннээн Lego Mindstorm конструкторы туһаналлар. Дьэ, бу лего-конструкторга биһиги платформабыт сөп түбэһэр, Lego Mindstorm деталларын олордон, оҕо тугу баҕарарын оҥорон таһаарыан сөп. Онон оскуолалар урукку лего деталларын бырахпакка, туһаныахтарын сөп», – диэн Айыысхан Иванович оҥоһугун уратытын быһаарар.
Кини этэринэн, чуолаан, лего оҕону үөрэтиигэ мөлтөх өрүттэрдээх: «Бастатан туран, лего бэйэтин эрэ датчиктарын-мотордарын холботор, иккиһинэн, программата графическай кубиктарынан оҥоһуллар, үсүһүнэн, роботтан ураты туох эмэ атыны оҥорор уустук биитэр сатаммат. Лего алын кылаас оҕолорун үөрэтэргэ табыгастаах. Оттон үрдүкү кылаастарга оҕо дьиҥнээх программалары, автоматическэй тэриллэри, роботтары оҥорорго-таҥарга үөрэниэхтээх. Бу манна биһиги Ардуиноҕа олоҕурар конструкторбыт табыгастаах буолар. Оҕо моторикатын, уобарастаан көрөр, айар-тутар дьоҕурун сайыннарарга олус үчүгэй. Маны таһынан, өйүгэр оҥорор дьоҕуру сайыннарарга, тулалыыр эйгэҕэ эндэппэккэ сирдэтэргэ туһалаах», – диэн эдэр учуонай бэлиэтиир.

Быйыл Үлэлээх буолуу сыла биллэриллибитэ. Бу өттүгэр үлэ миэстэтин таһаарыыга «Технологии комфорта» ХЭТ туох былааннаҕын туоһуластыбыт. Тэрилтэ салайааччыта этэринэн, ханнык баҕарар инновационнай хамсааһын сөптөөх өйөбүлү, инвестицияны ылара буоллар, өрөспүүбүлүкэҕэ бастакы электрониканы айар-таҥар тэрилтэ буолуох тустаах. «Тэрилтэҕэ программист, электронщик, монтер уонна да атын техническэй хабаан­наах үлэһиттэр хайаан да наадалар. Маны сэргэ бу хайысханан дьарыгырар дьону, тэрилтэни кытта дуогабар түһэрсэн, быһаччы үлэлэһии дьон дьарыктаах буолуутугар оруоллаах. Биһиги бэйэбит өттүбүтүттэн оскуола учууталларын бэлэмнииргэ бэлэммит. Ол курдук, учууталларга анал куурустары, эбии үөрэхтээһини тэрийэр санаалаахпыт», — диэн Айыысхан Алексеев былаанын үллэстэр.
Бу курдук, олус сэргэх, этэргэ дылы, сахалар бэйэбит айбыт интэриэһинэй технологияларбыт өрөспүүбүлүкэҕэ тарҕанан, бэйэбит дьоммут көҕүлээһининэн, олоххо киирэн истэхтэринэ, олохпут усулуобуйата биллэ тупсуох, сайдыыбыт тэтимириэх эбит.