Үүнүү, сайдыы чиҥ тирэҕин олохтообута

Үөрүүлээх тэрээһин кыттыылаахтарын болҕомтотун театр фойетыгар кини олоҕун, үлэтин көрдөрөр виртуальнай быыстапка тарта.
Дьокуускайдааҕы култуура уонна искусство колледжын литературнай композицията, ону сэргэ СӨ скрипачтарын Судаарыстыбаннай ансамблын толоруута ураты эйгэни үөскэттилэр.
Бэлиэ тэрээһини аһарыгар СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Алексей Дьячковскай Михаил Ефимович Николаев үгүс өрүттээх үлэтин үс тылынан: Сайдыы, Харыстааһын, Сөргүтүү диэн быһаарыахха сөбүн бэлиэтээтэ.

Михаил Ефимович Николаев олоҕун, үлэтин туһунан дакылааты СӨ Конституционнай Суутун Бэрэссэдээтэлэ Александр Ким-Кимэн оҥордо.
«Бары билэрбитинэн, Михаил Ефимовичка норуот таптала пропагандаттан, чыыны-хааны убаастааһынтан үөскээбэтэҕэ. Михаил Ефимович норуокка дьиҥнээх таптала кини дьайыыларын, толкуйдарын, дьулуурун сүрүн көҕүлээччинэн буолар. Чуолаан ол иһин Бастакы Президент, биһиги норуоппут бүттүүн билинэр Президенин үлэтэ ситиһиилээх хамсатар күүс буолбута, өрөспүүбүлүкэ үгүс уонунан сылларга сайдыытын олугун уурбута”, — диэтэ кини.
Салгыы Александр Ким-Кимэн Михаил Ефимович номнуо ааспыт үйэ 90-с сылларын саҥаларыгар “киһи хапытаалын” концепциятын, киһиэхэ инвестициялыыр наадатын туһунан эппитин, суруйбутун, бэйэтин саҥалыы идеяларын олоххо киллэрэн барбытын, билигин ол туһунан судаарыстыбалар баһылыктара бары этэллэрин, онон Михаил Николаев уонунан сыллары эрдэлээн көрөр кыахтааҕын, кини олоҕун суола бэйэ норуотугар уонна Россияҕа сулууспалааһыҥҥа холобурунан буоларын эттэ.
Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков бэйэтин этиитигэр Михаил Ефимович Николаев тосту уларыйыылаах 90-с сылларга өрөспүүбүлүкэ, төрөөбүт норуотун туһугар эппиэтинэһи ылыммытын уонна ити үрдүк аналын чиэстээхтик толорбутун бэлиэтээтэ.
Ил Түмэн спикерэ Михаил Ефимович Николаевы норуот бэйэтин дьылҕатын быһаарыныытыгар, Россия Федерацията сомоҕо буолуутун харыстааһын дьыалатыгар, федеративнай судаарыстыбаны тутууга улахан кылаатын киллэрбит саҥа Россия регионнарын биллэр салайааччыларыттан биирдэстэринэн, сэбиэскэй кэннинээҕи эйгэҕэ ыйааһыннаах политигынан ааттаата.

Александр Жирков Михаил Николаев уонна кини хамаандата уустук кэмнэргэ өрөспүүбүлүкэ дьылҕатыгар суолталаах суһал быһаарыылары ылыммыттарыгар, сайдыы суолларын быһааран, Саха сирэ туруктаахтык сайдар экономическай механизмнарын олоххо киллэрбиттэригэр мустубут дьон болҕомтотун тарта.
Спикер өрөспүүбүлүкэҕэ уопсастыба түмсүүтүгэр, кини духуобунай кыахтарын Саха сирэ Россия Федерациятын састаабыгар уратытык сайдарыгар туһаайыыга Бастакы Президент сүүнэ оруолун бэлиэтээтэ. Михаил Ефимович туруорсуутунан, 20-с, 30-с сылларга репрессияламмыт саха норуотун бэрэстэбиитэллэригэр сыһыаннаан кырдьыгы чөлүгэр түһэрэр туһунан РФ Президенин Ыйааҕа тахсыбытын, ол норуот историяны кырдьыктаахтык өйдүүрүгэр быһаарар суолталаммытын санатта.
Салгыы Александр Жирков бэлиэтээбитинэн, Михаил Ефимович үлэтин саамай сүнньэ – норуот кэскилин туһугар кыһамньы, ол да иһин кини хамаандата үөрэх эйгэтигэр, кадрдары бэлэмнээһиҥҥэ саамай кэскиллээх быһаарыылары ылыммыта.
Кини быйыл ахсынньыга өрөс­пүүбүлүкэ общественноһа Сэбиэттэр Бүтүн Саха сиринээҕи I съезтэрин 95 сылын бэлиэтиирин, “Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр парламентаризм сайдыытыгар кылаатын иһин” бэлиэ олохтоммутун, ити бэлиэнэн аан бастаан Михаил Николаевы наҕараадалыырга быһаарыы ылыллыбытын иһитиннэрдэ.
Ити кэнниттэн спикер Михаил Ефимович Николаевка “Саха Өрөс­пүүбүлүкэтигэр парламентаризм сайдыытыгар кылаатын иһин” 1 №-дээх бэлиэни туттарда. “Михаил Ефимович Николаев, Бастакы Президент бииргэ үлэлээбит дьонун ааттара норуоппут ытыктыыр лидердэрин кытта тэҥҥэ өрөспүүбүлүкэбит саҥа судаарыстыбаннаһын историятыгар сурулуннулар”, — диэтэ Ил Түмэн спикерэ.

Александр Жирков Михаил Ефимовичка, кини олоҕун доҕоругар Дора Никитичнаҕа, дьиэ кэргэнигэр этэҥҥэ буолууну, кытаанах доруобуйаны, дьолу, төрөөбүт Сахатын сирэ чэчирии сайдарын туһугар сыламтата суох үлэтигэр ситиһиилэри баҕарда.
Ити кэннэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бочуоттаах гражданина Климент Иванов, РФ Федеральнай Мунньаҕын Федерация Сэбиэтин чилиэнэ Александр Акимов, М.К.Аммосов аатынан ХИФУ ректора, өрөспүүбүлүкэ народнай депутата Евгения Михайлова, о.д.а. үгүс дьон эҕэрдэ истиҥ тылларын эттилэр.
Өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Егор Борисов Бастакы Президени бэлиэ үбүлүөйүнэн эҕэрдэлээн, СӨ баһылыгын бириэмийэтин туттарда.
Егор Борисов өрөспүүбүлүкэ оччолорго дойду инники күөҥҥэ сылдьар субъектарыттан биирдэстэринэн уонна Уһук Илиҥҥэ лидеринэн буоларыгар Михаил Николаев сүдү оруоллааҕын чорботон эттэ.
«Михаил Николаев үлэлиир сылларыгар мэлдьи Саха сирин дьонун өйөбүлүн ылара, кини быһаарыыларыттан этэҥҥэ буолуулара, кэскиллэрэ тутулуктааҕын өйдүүрэ. Саамай үрдүк судаарыстыбаннай таһымҥа Михаил Ефимович өрөспүүбүлүкэ интэриэстэрин туруулаһара уонна историяҕа суолталаах быһаарыылары ылынара кыаллыбыта. Өрөспүүбүлүкэ нэһилиэнньэтин өйөөһүн механизмнара оҥоһуллан, Саха сирин дьоно, ордук тыа сиригэр, үпкэ ыарахан балаһыанньа ыгыытын толору билбэтэхтэрэ», – диэтэ Егор Борисов.
Михаил Николаев тылы ылан, чуолаан төрөөбүт дойдутугар таптала кини бэйэтин норуотугар сулууспалыырыгар күүһү-уоҕу биэрэрин, ыарахан кэмнэргэ норуот дьылҕатын чэпчэтиигэ бары кыаҕын уурбутун бэлиэтээтэ.

Кини бүгүн биир дойдулаахтарын сылаас сыһыана эрэли үөскэтэрин, онтон кини уоскуйан хаалбакка, олоҕу тупсарыыга саҥа суоллары көрдүүргэ кыһаллыаҕын эттэ. Салгыы Бастакы Президент төрдүттэн уларыйыы уустук сылларыгар бэйэ норуотун туһугар чиэстээхтик үлэлээбиттэрин иһин үөлээннээхтэригэр ис сүрэҕиттэн махтанарын биллэрдэ.
“Хоту уустук усулуобуйалаах сиргэ олорор дьоҥҥо туһата суох демократическай мөккүөрдэргэ, тус бэйэ интэриэстэрин иһин охсуһарга миэстэ да, бириэмэ да суох. Үлэ, көмө, биир санааланыы, истиҥ буолуу эрэ төрүтүгэр тыыннаах буолуохха сөп. Судургу кырдьык – күүрээннээх айар үлэ олохпутун тупсарыыга мөккүөрэ суох, соҕотох ньыма. Чуолаан ол политиктарга, бары дуоһунастаах, таһымнаах салайааччыларга, өрөспүүбүлүкэ гражданнарыгар барыларыгар төрүтүнэн, көҕүлүүр күүһүнэн буолуох тустаах”, — диэн бэлиэтээтэ Михаил Ефимович.
“Мин норуоппут аналын туһунан элбэхтик толкуйдуубун… Саамай элбэх ахсааннаах хотугу норуот быһыытынан, элбэх сылларга Арктика усулуобуйаларыгар ситиһиилээхтик олорорунан, атаҕар турбут судаарыстыбаннастааҕынан, талааннаах, үөрэхтээх ыччаттааҕынан, биһиги норуоппут ХХI үйэҕэ анала – наукаҕа, култуураҕа, духуобунаска айар үлэнэн саҥа үйэҕэ сайдыы саҕахтарын кэҥэтиигэ усулуобуйалары үөскэтэр эбээһинэстээхпит”, — диэтэ Бастакы Президент.
Бырааһынньык кэнсиэригэр Михаил Ефимовичка үгүс биллэр айар кэлэктииптэр бэйэлэрин истиҥ эҕэрдэлэрин анаатылар.

Ил Түмэн пресс-сулууспатын матырыйаалыгар олоҕуран.