Арктика оройуоннарыгар медицинэ өҥөтүн тула кэпсэтии

Хотугу улуустарга эмтээһин-томтооһун салаатыгар баар кыһалҕалар тустарынан Ил Түмэҥҥэ буолбут бырабыыталыстыба чааһыгар кэпсэттилэр. Ил Түмэн доруобуйа харыстабылыгар, социальнай көмүскэлгэ, үлэҕэ уонна дьарыктаах буолууга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Чичигинаров салайан ыытта.

“Арктика зонатыгар өрөс­пүүбүлүкэ 13 улууһа киирбитин олус үөрэ иһиттибит. Ол эрэн, бары билэбит бу 13 улууска олорор дьон сөптөөх медицинскэй көмө ылалларын туһугар улахан үлэ барыахтаах. Тоҕо диэтэххэ тыйыс килиимэт, уустук суол-иис кыһалҕалары үөскэтэр”, — диэн Владимир Чичигинаров мунньах саҕаланыыта эттэ.

Кини иһитиннэрбитинэн, “РФ гражданнарын доруобуйа­ларын харыстабылын сүрүн төрүттэрин туһунан” РФ сокуонугар уонна “Улахан дьоҥҥо бастакы сүһүөх медицинскэй-санитарнай көмө оҥоруу туһунан” РФ доруобуйаҕа харыстабылын бирикээһигэр “учаастак балыыһата” диэн өйдөбүл уонна стационарнай көмө оҥоруу бэрээдэгэ суох.

Кулун тутар 11 күнүгэр Гос­дума доруобуйаҕа харыстабылын кэмитиэтигэр аҕыйах нэһилиэнньэлээх уонна ыраах сытар нэһилиэнньэлээх пууннарга медицинскэй көмөнү тэрийии боппуруостарын туһунан “төгүрүк остуол” буолбут. Кэпсэтии түмүгүнэн Ил Түмэҥҥэ 323№-дээх федеральнай со­куоҥҥа уларытыы киллэрэр туһу­нан сокуон барылын оҥорор туһунан рекомендацияламмыт. Ол эрэн РФ бырабыыталыстыбата бу сокуон барылыгар ылыныллыбат түмүк оҥорбут.

Ол эрэн инникитин Госдума доруобуйаҕа харыстабылын кэмитиэтигэр бу боппуруоһунан, чуолаан Арктика зонатыгар медицинскэй өҥө биир кэлим концепциятын туһунан мунньах буолара былааннанар. “Бу мунньахха биһиги чопчу этиилэри киллэриэхпитин наада”, — диэн эттэ.

Маны таһынан  Владимир Чичигинаров Ил Түмэн спикера Петр Гоголев кулун тутар 22 күнүгэр РФ федеральнай мунньаҕын федерация сэбиэтин иһинэн Арктикаҕа уонна Антарктикаҕа сэбиэт мунньаҕар улахан иһи­тиннэрии оҥорбутун туһунан кэпсээтэ. Петр Гоголев Арктикаҕа доруобуйа харыстабылын туспа моделын оҥорор уонна “Арктика оҕолоро” федеральнай тус сыаллаах бырагырааманы бэлэмниир тоҕоостооҕун туһунан ол иһитиннэриитигэр ыйбыт. Ил Түмэн спикера “РФ Арктикатын зонатын со­циаль­най-экономичес­кай сайдыытын ту­һунан” диэн 2025 сылга диэри ылыныллыбыт судаарыстыбаннай бырагыраама иһинэн Арктикаҕа медицинскэй өҥөнү оҥорууну учуоттуур медицинскэй хос бырагырааманы оҥоруохха сөбүн туһунан этии киллэрбит. Кини бэйэтин иһитиннэриитигэр кэккэ боппуруостарга тохтообут. Ол курдук, ыраах сытар уонна уустук суоллаах-иистээх нэһилиэнньэлээх пууннарга ыалдьыбыт киһини эвакуациялыахха диэри төгүрүк күн быраас көрүүтүгэр сытарын сокуонунан бигэргэтэр наадатын, булгуччулаах медицинскэй страховкалааһын судаарыстыбаннай мэктиэтин бырагырааматын нуорматын чуолкайдааһын, мобильнай биригээдэни тэрийиигэ булгуччулаах медицинскэй страховкалааһынынан быраастар айаннарын уонна хонуктарын төлүүргэ туспа тарыып оҥорор туһунан эппит. Ол курдук мунньах түмүгүнэн ылыллыбыт докумуоҥҥа 323№-дээх федеральнай сокуоҥҥа көннөрүүлэри оҥорууга РФ доруобуйаҕа харыстабылыгар этиилэр киирбиттэр.

Бырабыыталыстыбаннай чааска сүрүн дакылааты СӨ до­руобуйаҕа харыстабылын миниистирин эбээһинэһин солбуйааччы Егор Прокопьев оҥордо. Кини иһитиннэрбитинэн, 2019 сыл чахчыларынан Арктикаҕа киирбит 13 улууска уопсайа 67714 киһи олорор, 13 киин балыыһаҕа, 34 учаастактааҕы балыыһаҕа, 8 амбулаторияҕа, 31 фельдшерскай-акушерскай пууҥҥа 268 быраас, 819 орто сүһүөх медицинскэй специалистар үлэлии-хамсыы сылдьаллар. 10 тыһ. нэһилиэнньэҕэ сытан эрэ эмтэнии миэстэтинэн 99% хааччыллыылаах, эмп тэрилтэлэригэр оборудованиелар 79%-ра эргэрбит. Маны таһынан миниистири солбуйааччы бу улуустар демографическай балаһыанньаларын билиһиннэрдэ. Кэлиҥҥи үс сыл иһигэр нэһилиэнньэ ахсаана биллэрдик аҕыйаабытын, төрөөһүн көрдөрүүтэ түспүтүн туһунан эттэ.

РФ булгуччулаах медицинскэй страховкалааһынын фондатын өрөспүүбүлүкэтээҕи салаатын дириэктэрэ Александр Горохов 2016-2018 сс. Арктика оройуоннарын үбүлээһинин туһунан иһитиннэрдэ. Кэлиҥҥи үс сылга булгуччулаах медицинскэй страховкалааһын хайысхатынан 237,7 мөл. солк. ыыппыттар, 42 медицинскэй оборудование атыыласпыттар.

Александр Горохов кэккэ кыһалҕаларга тохтоото. Ол курдук кини Арктика оройуоннарын киин балыыһалара материальнай-техническай уонна кадырынан хааччыллыылара мөлтөҕүн ыйда. Холобур, онколог-быраас Үөһээ Халыма, Үөһээ Дьааҥы, Булуҥ, Аллараа Халыма уонна Уссуйаана оройуоннарыгар эрэ баар, Булуҥ уонна Уссуйаана эрэ оройуоннарыгар искэн ыарыыны сытыаран эмтиир отделениелаахтар. Коммунальнай ороскуокка, эмп-томп атыылаһыытыгар, балыыһаҕа сытааччылар аһылыктарыгар үп тиийбэтин, интернет мөлтөх буолан телемедицинаны киллэрии харгыстааҕын, сөмөлүөккэ билиэт сыаната үрдүгүнэн, дьон киин куоракка кэлэн эмтэнэллэрэ уустуктардааҕын ыйда.

Депутаттар ыйыыталары биэрдилэр. Мобильнай биригээ­дэлэр айаннарын ороскуотун толуйууга ханнык кыһалҕалар баалларын туоһуласпыттарыгар, Александр Горохов бу хайысхаҕа туспа тарыып нормативнай докумуонунан сатаан көрүллүбэтин эттэ. “Медицинскэй хос бырагыраама оҥорон үбү көрүөххэ сөп”, — диэтэ.

Виктор Губарев Хотугу сир төрүт олохтоохторун доруобуйаларын бэрэбиэркэлээһин ситимнээхтик ыытыллыахтааҕын уонна балыыһалар ороскуоттарын аччатаары 105 сытар миэстэни сарбыйаллара үлэ туруктаахтык ыытыллыбатын көрдөрөрүн туһунан эттэ.

Алена Атласова эмиэ биир кыһалҕалаах түгэҥҥэ тохтоото. “Эм тэрилтэлэрин ороскуотугар улахан үп барара эмтээһин хаачыстыбатыгар дьайар эбит. Бырабыыталыстыба 202 №-дээх дьаһалын туһунан селекторнай мунньаха улуус баһылыктара этиммиттэрэ. Кинилэр ороскуоту аччатаары сытар миэстэлэри сарбыйалларын түмүгэр төрөөбүт дьахталлар хат дьахталлары кытары биир палатаҕа сытар буолаллара тирээбит. Төһө да дьаһал билиҥҥитэ күүһүн сүтэрбитин иһин, аҕыйах ахсааннаах нэһилиэнньэлээх пуун балыыһаларын боппуруостарын быһаарарбыт наада”, — диэн санаатын эттэ.

Михаил Гуляев “Земский доктор”, “Земский фельдшер” бырагыраамалар олоххо хайдах киирэн иһэллэрин туһунан ыйыт­та. Миниистири солбуйааччы Егор Прокопьев эппитинэн, 2012 сылтан “Земский доктор” бырагырааманан тыа сиригэр 728 быраас үлэлии барбыт, онтон 116 бырааһа — Арктика зонатын оройуоннарыгар. Нарколог быраастар хоту улуустарыгар үлэлии баралларыгар диэн эбии 1 мөл. солк. көрбүттэр.

Любовь Явловская Арктика зонатыгар киирэр оройуоннарга үлэлии барар специалистары бэлэмнээһин туһунан ыйытта. Маныаха бэлиэтээбиттэринэн, биология, химия предметтэригэр үөрэтии мөлтөх буолан Арктика улуустарыттан медицинскэй үөрэх кыһаларыгар киирии көрдөрүүтэ намыһах. Маны таһынан депутат оройуоннар икки ардыларыгар үлэлиир сүрэх-тымыр киинин арыйар, бэс ыйыгар буолар пленарнай мунньахха бюджеты көрүүгэ хоту улуустарыгар ФАП тутуутугар эбии үп көрөр туһунан этиилэрээх таҕыста. Маныаха үп миниистирин солбуйааччы Октябрина Никонова бюджеты көрүүгэ Арктика оройуоннарыгар ураты болҕомто уурулларын, ол да буоллар федеральнай былааска бу оройуоннарга олох-дьаһах ураты сыһыаны ирдиирин дакаастаан, туруммут позицияттан халбарыйбакка, дьаныардаахтык туруорсар наадалааҕын бэлиэтээтэ.

Бырабыыталыстыба чаа­һыгар көрүллүбүт боппуруостар федеральнай кииҥҥэ ыытыллар тэрээһиннэргэ туруоруллуохтарын туһунан  Владимир Чичигинаров эттэ. Ол инниттэн Арктика медицинэтигэр туспа концепция оҥорор наадалааҕын уонна киирбит этиилэри Госдума доруобуйаҕа харыстабылын кэмитиэтигэр күһүн буолар мунньахха этэр  туһунан чопчулаата.

Сардаана КУЗЬМИНА