Култуура каадырдарга наадыйар

Художественнай үөрэхтээһин ситимэ хайдах хайысхалаах сайдан иһэрин Ил Түмэҥҥэ бырабыыталыстыба чааһыгар көрдүлэр. Мунньаҕы иилээн-саҕалаан Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Антонина Григорьева уонна Ил Түмэн үөрэххэ, наукаҕа, култуураҕа, көрдөрөр-иһитин­нэрэр средстволарга уонна уопсастыбаннай тэрилтэлэр дьыалаларыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Феодосия Габышева ыыттылар.

Сүрүн дакылааты култуура миниистирин солбуйааччыта Марина Силина оҥордо. Култуура каадырдарын бэлэмнээһин туһунан дакылаатынан “Ресурснай бырайыактыыр киин” дириэктэрэ Михаил Донской кытынна.

Художественнай үөрэхтээһин ситимэ өрөспүүбүлүкэҕэ үс түһүмэхтээх барар

∎ Оҕо искусствотын оскуолатыгар

∎ Орто профильнай үөрэх кыһатыгар

∎ Үрдүк үөрэх кыһатыгар

Саха сиригэр 82 оҕо искусствотын оскуолата баар, онтон 64 — тыа сиригэр. Тыа сиринээҕи оскуолалары филиал гынар былаан баара үгүс дьону дьиксиннэрдэ. Сүрүн боппуруос: бу тыа сиринээҕи оскуолалары кииннээһин каадырдары сарбыйыыга тиэрдиэ дуо?

Ил Түмэҥҥэ бу ыйытыыны норуот дьокутааттара Алена Атласова уонна Сулустаана Мыраан биэрдилэр.

Каадырдары сарбыйыы суох. Ол эрээри нэһилиэккэ үлэлии турар оҕо искусствотын оскуолалара улуус киининээҕи оскуола филиалыгар сыыйа кубулуйуохтара диэн “Ресурснай бырайыактыыр киин” дириэктэрэ Михаил Донской хоруйдаата.

Мустубут дьон сорох өттө ону утарарын биллэрдэ. Нэмнээн, түптээн үчүгэйдик үлэлии олорор оҕо искусствотын оскуолалара филиалга кубулуйар түгэннэригэр уларыйыы буолара саарбахтаммат.

“Култуура” национальнай бырайыак

Бырайыакка 44 352 130 солк. суумалаах үп көрүллүбүт. Бу харчынан култуура эйгэтигэр 9 үөрэх тэрилтэтэ муусука үнүстүрүмүөннэринэн, араас оборудованиенан уонна үөрэх матырыйаалларынан хааччыллар:

1. Дьокуускайдааҕы 1№-дээх оҕо искусствотын оскуолата;
2. Дьокуускайдааҕы 2№-дээх оҕо искусствотын оскуолата;
3. Черскэйдээҕи оҕо искусствотын оскуолата;
4. М.К. Попова аат. Майатааҕы оҕо искусствотын оскуолата;
5. З.П. Винокуров аат. Намнааҕы оҕо искусствотын оскуолата;
6. А. Созонов аат. Орто Халыматааҕы оҕо искусствотын оскуолата;
7. Нерюнгри куорат оҕо искусствотын оскуолата;
8. Ньурбатааҕы оҕо искусствотын оскуолата.
9. М.Н. Жирков аатынан Дьокуускайдааҕы музыкальнай колледж.

Муусука үнүстүрү­мүөн­нэринэн оскуолалары хааччыйыы, биллэн турар, хайҕаллаах. Ол эрээри атын хайысхалаах оскуолалары өйүүр эмиэ наада диэн хас да дьокутаат эттэ. Холобур, ойуулуур-дьүһүннүүр хайысханан дьарыктанар оскуолалар атарахсытыллаллара сатаммат.

Михаил Донской этэринэн, муусука бастакы күөҥҥэ тутуллар хайысха буолар. Онон бастаан утаа бу оскуолалары хааччыйар сорук турар диэтэ.

Маныаха Ил Түмэн вице-спикерэ Антонина Григорьева кэлиҥҥи өттүгэр атын да оскуолалар инники күөҥҥэ тахсаллара наадатын, материальнай-техническэй баазаларын тупсарыыга үлэ ситимнээхтик барыахтааҕын бэлиэтээтэ.

Туох исписэлиис тиийбэтий?

Култуура эйгэтигэр истру­меҥҥа толорооччу, социальнай-култуурунай дьарык менеджерэ, култуурунай бырагыраама туруораач­чыта, хормейстер, художник-технолог, сценографист уо.д.а. аныгы кэм ирдэбилигэр сөп түбэһэр идэлээх исписэлиистэр тиийбэттэр.  Култуура министиэристибэтэ бу өттүгэр тус сыаллаах үөрэхтээһиҥҥэ болҕомто уурар. Өрөспүүбүлүкэ таһыгар куонкурус нөҥүө үөрэттэрэ ыытыы сыыйа барар. Хомойуох иһин, маннааҕы куонкуруһу ааспыт киһи Москваҕа дуу, Санкт-Петербург куоратыгар дуу кыайан куонкуруһу ааспата баар суол, онон исписэлииһи үөрэттэриигэ хандьыдааттар эмиэ эҥкилэ суох буолаллара ирдэнэр.

Кырдьыгынан эттэххэ, каадыр боппуруоһун маннааҕы үөрэх тэрилтэлэрэ хааччыйар кыахтаныахтарын наада.

Бүтүн өрөспүүбүлүкэ үрд­үнэн оҕо искусствотын оскуолатын сыллата балачча элбэх оҕо бүтэрэр. Орто профильнай уонна искусство үрдүкү кыһаларын киһи мыыммат ыччата бүтэрэр. Холобур, үрдүк үөрэх тэрилтэлэрин ылан көрүөххэ.

Манна оҕоломмут-уруулам­мыт, армияҕа атаарыллыбыт дьон ахсаана киирбэтэ.

Кистэл буолбатах, урукку сылларга сымыйа дуогабарынан үлэ булбут аатырар ыччат ахсаана элбэх этэ. Билиҥҥи туругунан, министиэристибэ хас биирдии үөрэх бүтэрээччини кытта ыкса үлэлэһэр диэн миниистири солбуйааччы Марина Силина этэр. Онон «фиктивнай» дуогабары түһэрсии суоҕун тэҥэ.

Култуура эйгэтигэр 11500 киһи үлэлиир. Чопчу хайысхалаах исписэлиистэр тиийбэттэр. 2024 сылга дылы 972 анал үлэһиккэ наадыйабыт диэн “Ресурснай бырайыактыыр киин” дириэктэрэ Михаил Донской эттэ.

* * *

Бырабыыталыстыба чааһын түмүгэр норуот дьокутааттара эргэ оскуолалартан көһөрүүгэ, саҥа аныгылыы искусство оскуолатын тутуутун көҕүлүүргэ, каадырдары бэлэмнээһиҥҥэ үлэни күүһүрдэри итиэннэ СӨ “Култуура туһунан” сокуонугар уларытыылары, көннөрүүлэри киллэрэр уолдьаспытын бэлиэтээтилэр.

САНААЛАР

Алексей Афанасьев, З.Н. Винокуров аат. Намнааҕы оҕо искусствотын оскуолатын дириэктэрэ:
— Намҥа түөрт оҕо искусствотын оскуолата үлэлиир. Каадырдар кыһалҕалара эмиэ бүтүн өрөспүүбүлүкэҕэ курдук сытыытык турар. Биһиэхэ орто анал уонна үрдүк үөрэх кыһаларын бүтэрбит ыччат тыа сиригэр кэлиэн баҕарбат. Манна, сүрүн төрүөтүнэн, бастатан туран, хамнас кырата буолар. Манна хараҕы сабар табыллыбат. Иккиһинэн, усулуобуйа суоҕа атахтыыр. Материальнай-техническэй базабыт мөлтөҕө эмиэ харгыс буолара саарбахтаммат. 21 үйэ саҥата. Аныгы ыччат мас эргэ дьиэҕэ үлэлии тиийиэн баҕарбата өйдөнөр. Тымныы, кыараҕас, кылаас да тиийбэт. Кэлэн үлэлии түһэн баран, биир-икки ыйынан уурайан баран хаалаллар. Муусука кылаастарыгар уһуйааччылар, концертмейстер уо.д.а. идэлээх үлэһиттэр тиийбэттэр. Ити «земскэй учуутал» диэн бырагыраама чэрчитинэн 1 мөл. солк. исписэлиискэ төлөнөрө буоллар, ыччат тыа сиригэр тардыһыа этэ. Национальнай бырайыагы олоххо киллэрии чэрчитинэн биһиги оскуолабыт муусука үнүстүрүмүөннэринэн хааччыллар буолбута үөрүүлээх.

Кирилл Гаврильев, П.П. Романов аат. Дьокуускайдааҕы художественнай училище дириэктэрэ:
— Художественнай училищеҕа өр сылларга үлэлээн кэллим. Кириисис кэмигэр бэйэ-бэйэни өйөнсүү оруола улахан. Сомоҕолоһуу сылыгар түмсэн үлэлиир хотуулаах диэм этэ. Ол иһин бу биир дьыаланан дьарыктана сылдьар икки систиэмэни – култуураны уонна үөрэхтээһини холбуу тутар буоллар, куонкурустары тэҥҥэ ыытан, харчыны сөпкө тыырдахха үбүлээһин кыһалҕатын табан быһаарыахпыт этэ диэн этиилээхпин. Итиэннэ, мин саныахпар, өйөбүл култуура бары эйгэтин хабыахтаах. Худуоһунньуктарга эмиэ болҕомто ууруллуохтаах. Өскөтүн муусука эйгэтигэр биир үнүстүрүмүөҥҥэ олоҕуҥ тухары оонньуур буоллаххына, худуоһунньук идэлээххэ 50-ча идэ арыллар.

Ирина Ханды