“Сыбаарка үлэтин худуоһунньук уран үлэтигэр тэҥниибин”

Дулустаан төрөппүттэрэ Ньурбаҕа Союз саҕана киэҥник биллэр тутуу треһигэр (СМУ-8) үлэлээбиттэр. “Ийэм Анна Пет­ровна сыбаарсык идэлээх этэ. Сэбиэскэй Сойуус саҕана эдэр ыччат оробуочай идэни талара сэдэх көстүү буолбатах этэ. Дойдубут чэлгийэ сайдарын туһугар ыччат ырыа доҕуһуоллаах ыарахан үлэҕэ ылсара. Ийэм үөрэнэ сылдьан аҕабын Дьулустаан Павловиһы кытары билсибит. Үөрэхтэрин бүтэрэн баран ЯКСМК-ҕа уонна СМУ-2 үлэлээбиттэр. Дьокуускайга төһөлөөх элбэх дьиэни тутуспуттара буолуой?! Төрөппүттэрим сварщик уонна тутааччы идэлэрин талбыттарыттан хаһан да кэмсиммэттэрэ. Төттөрүтүн, үлэлэрин олус сөбүлүүллэрэ. Биирдэ ийэбин кытары оҕо саадыттан кэлэн иһэн тутулла турар гараас таһынан ааспыппыт. Сварщиктар үлэлии сылдьаллара. Ийэм кинилэр уһаарбыт тимир турбаларын көрдөрбүтэ уонна: “Көр, бу үчүгэйдик ыпсарбыттар”, – диэбитэ. Ол ыпсарыыны мин үйэм тухары өйдөөн хаалбыппын. Үлэбин түмүгүн ол буочары кытта тэҥниибин”, – диэн Дьулус­таан Федоров урукку кэмнэрин санаан ааһар.
Дьулустаан оскуолаҕа үөрэ­нэр сылларыгар утумнаахтык спордунан дьарыктаммыт. Оскуоланы бүтэрэн баран булгуччу спорт өттүнэн идэтин талар санаалаах эбит. Ньурбаҕа үөрэнэ сылдьан Чурапчы спортивнай оскуолатыгар ох саанан ытыы салаатыгар киирбит. Оскуоланы бүтэрэригэр спорт маастарыгар кандидат нуорматын толорбут. “Мин олоҕум спорду кытары сибээстээх буоларыгар эрэнэн, Москваҕа физкультура институтугар туттарса барбытым. Онно сатаан киирбэккэ, сыалбын ситиһэр санаалаах Львов куоракка туттарса тиийбитим. Ол эрээри Дьылҕа хаан мин туспар атын былааннаах эбит. Онно эмиэ мэһэйдэр үөскээннэр сатаан киирбэтэҕим. Дьокуускайга кэлэн педучилищеҕа физкультура салаатыгар туттарсан киирбитим да, биир түгэнтэн олоҕум суола атын өттүгэр иэҕиллибитэ… Доҕорум оннугар эксээмэн туттарабын диэн, тутулламмыт, иккиэммитин устан кэбиспиттэрэ”, – диэн оччотооҕу кэмин санаан сонньуйар.
Дьэ, маны этэн эрдэхтэрэ, үөһэттэн ананан кэлбит идэҕэр дьылҕаҥ бэйэтэ сиэтэн аҕалар диэн. Ол курдук, эдэр киһи санаатын түһэрбэккэ, Дьокуускайдааҕы профессиональнай-техническэй училищеҕа туттарсан, бастакы кууруска үөрэнэ сылдьан, аармыйаҕа сулууспалыы барар. Этэҥҥэ сулууспалаан кэлэн, үөрэҕин салгыыр. “Мин сыбаарка технологиятыгар үс сыл үөрэммитим. Сэбиэскэй Сойуус саҕана оробуочай идэлэргэ үөрэтии уонна практикаҕа үлэ миэстэтигэр такайыы олус үрдүк таһымҥа ыытыллара. Үөрэхпин олус сөбүлээбитим уонна дьоҕурбунан идэбин талбыппын өйдөөбүтүм”, – диир кини.
Дьулустаан Федоров училищеттан аттестат ылан тахсыбыт күнүттэн 20-тэн тахса сыл ааста. Кини билигин “Сахатранснефтегаз” хампаанньа биир киэн туттар үлэһитэ, сварщик саамай үрдүк разрядын, ол эбэтэр 6-с разрядын ылан, ситиһиилээхтик үлэлии сылдьар. Бииргэ үлэлиир дьоно: “Үлэтин сөбүлүүр киһи диэн Дьулустаан туһунан этиэххэ сөп”, – дииллэр. Сыбаарка саҥалыы технологиятыгар үөрэнэн, кини үлэтин эҥкилэ суох оҥорорун туһунан кэпсииллэр. Үлэтиттэн тэйбэккэ эрэ СГУ-га “Теплоснабжение и вентиляция” идэтин бүтэрбит. Оробуочай идэлэргэ ыытыллар куонкурустарга үгүстүк кыайыылааҕынан тахсыбыт. Холобур, 2013 сыллаахха Уһук Илин регионнарыгар ыытыллыбыт сварщиктар куонкурустарыгар 3 миэстэни, 2014 сыллаахха эмиэ ол куонкуруска 1 миэстэни ылбыт.
Кини билигин баай уопутун эдэр исписэлиистэри кытары үллэстэр. Сварщик-инженер эдэрдэри такайар, үлэлиир усулуобуйаларын тэрийэр, үлэлэрин хонтуруоллуур. Эдэрдэр ыпсарбыт тимирдэрин бэрэбиэркэлиир, улахан эбийиэктэргэ үлэлиир кыахтаахтарын көрөр.
“Ханнык баҕарар үлэҕэ баҕа наада. Сыбаарка үлэтигэр эмиэ оннук. Итиэннэ эдэрдэргэ кытаанах ньиэрбэлээх, кыраҕы харахтаах уонна күүстээх илиилээх буолуохтааххыт диибит. Сварщик үлэтин мин худуоһунньук холустатыгар тэҥниибин. Манна үрдүнэн-аннынан үлэлээһин олох барсыбат, бу – олус мындыр үлэ. Бу оҥоро турар үлэҕэр бүүс-бүтүннүү бэйэҕин аныахтааххын. Өскөтүн сыбааркалыы туран атыны санаатыҥ да, ыпсарыыҥ көнөтө суох буоллаҕа ол!”— диир уопуттаах сварщик.
Биир саамай уустук эбийиэгинэн Дьулустаан Федоров Өлүөнэ өрүс нөҥүө тардыллыбыт гаас ситимин тутууну этэр. “Биһиги 13-14 чаас тохтоло суох үлэлиирбит. 12 мм кэтиттээх 500 мм эргимтэлээх турбалары уһаарарбыт. Кыһын да, сайын да буоллун, ханнык да мэһэйдэртэн үлэбитин тохтоппотохпут. Кыһын турбалары балааккаларга уһаарарбыт. Болдьоммут кэмҥэ судаарыстыбаннай стандартка эппиэттиир эбийиэги туттарбыппыт. Гаас турбалара билиҥҥэ диэри этэҥҥэ үлэлии тураллар уонна үлэлиир туруктаахтар. Биһиги үлэбит түмүгэр тыа сирин олохтоохторун дьиэлэригэр “күөх уот” холбонон, сылаас дьиэҕэ олороллор диэн санаа сүрэхпитин сылаанньытар. Бүлүү улууһун Хампа сэлиэнньэтин дьоно төһөлөөх үөрбүттэрин мэлдьи истиҥник ахтабын. Үлэлиир кэммитигэр үүт, итии ас аҕалаллара. Гаас кэлэрин наһаа күүппүт этилэр”, – диэн үлэтин суолугар буолбут биир дьоһун кэмин ахтар.
Ол да буоллар, Дьулустаан Федоров үлэлээбит кэмэ ити түгэнинэн эрэ баай буолбатах. Баай хара тыаны, өрүстэри, маардары уҥуордаан, кинилэр уһаарар турбалара ыраах сытар тыа сирдэригэр тардыллаллара. “Төһө да тоҥнорбун-хаттарбын, куйаастан эрэйдэннэрбин, олоххун саҥаттан саҕалаа диэтэхтэринэ, атын идэни талыам суоҕа этэ”, – диир Дьулустаан.
Кини ийэтэ Анна Петровна сварщик идэтин үтүө баҕатынан талан, үлэтигэр эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһара, идэтин ис сүрэҕиттэн сөбүлүүрэ. Ыпсарбыт, уһаарбыт тимирдэрэ сүүһүнэн сыллар тухары турар буолуохтаахтар. Дьулустаан Дьулустанович эмиэ ийэтин уонна аҕатын утумнаан, көдьүүстээх үлэтинэн гаастааһын эйгэтигэр улахан кылаатын киллэрэр. Кини билигин устудьуоннары үөрэтэр, эксээмэнниир. “Талааннаах оҕолор элбэхтэр. Кэлин практикаҕа дьарыктаналларыгар улахан болҕомто уурар буоллулар, эдэрдэр уопутураллар. Холобур, Дьокуускайдааҕы индустриальнай-педагогическай колледж устудьуона Прокопий Петров үөрэнэр кэмигэр идэтин толору баһылаата, тута улахан эбийиэктэргэ үлэлиэн сөп. Кини өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкуруска 1 миэстэни ылбыта, Арассыыйа таһымыгар күрэхтэһэ барда. Биһиги кинини хампаанньабытыгар ыларга бэлэммит, тоҕо диэтэххэ, үлэтигэр бэриниилээҕэ тута көстөр. “Сахатранснефтегазка” бастыҥ сварщиктар үлэлииллэр, онтон атын буолара табыллыбат. Турбалары хаачыстыбаннайа суохтук ыпсарыы улахан саахалга тиэрдиэн сөп эбээт!”, – диэн кини түмүгэр этэр.
Сахабыт сиригэр маннык үрдүк таһымнаах, бырамыысыланнас салаатыгар идэлэрин баһылаабыт дьонноохпутунан киэн туттабын. Маны таһынан, Дьулустаан Федоров спортан тэйбэтэх. Өрөспүүбүлүкэ күрэхтэһиилэрин чемпиона, “Манчаары оонньууларын” үс төгүллээх призера, Арассыыйа спордун маастарын нуорматын толорбут. Талан ылбыт идэтин сөбүлүүр, киэһэ тапталлаах дьиэ кэргэнигэр тиэтэйэр, иллэҥ кэмигэр спордунан дьарыктанар – олоҕор ситиһиитэ ол буоллаҕа!