Сайын барахсан, тохтуу түс дуу?

Оттон мин киһи аймах кэрэ аҥара сайыны ордук күүскэ кэтэһэр эбээт дии саныыбын. Дьахтар уйан дууһатынан күн сардаҥатын уотун чаҕылын  ураты кэрэтик ылынар, сырдыкка-кэрэҕэ тардыһар санаатынан ыллыктанар.  Ол санаабын чиҥэтээри мин уһун кыһын устата сокуон оҥоруу ымпыгын-чымпыгын кытары үлэлэспит дьахтар депутаттар самаан сайыҥҥа тосхойбут сынньалаҥнарын хайдах атааралларын туһунан ыйыталастым.

Елена Голомарева: “Амма хонуутугар сибэкки кустуктана оонньуурун көрөн үөрдүм”

— Кылгас сайыммыт күлүм курдук гынан ааһар. Сайын киһи этин-хаанын чэбдигирдэрин таһынан, хараҕы сымнатар кэрэ көстүүлэринэн баай. Айылҕабыт барахсан хайдах курдук тупсан, силигилээн кэлэрий! Биһиги бу соторутааҕыта Зоя Корнилованы кытары Аммаҕа тахса сырыттыбыт. Дьэ, Амма кэрэтигэр дьон  сүгүрүйүөхтэрин сүгүрүйэллэр. Бу хонуута сибэккилэринэн кустуктана оонньообутун көрүө этигит!  Туризм сайдан эрэрин бэлиэтии көрдүм. Ытык Харама хайаҕа сырыттыбыт. Бу сир күүстээх энергиялааҕын киһи этинэн-хаанынан билэр. Үтүөнэн илгийэр курдук. Киһи олус элбэҕэ, эдэрдиин-эмэнниин сылдьаллар. Амма Абаҕатын музейыгар сырыттыбыт. Улуус дьоно  төһө да халаан уутуттан эмсэҕэлээбиттэрин иһин, биир да ытаныы-соҥонуу курдук тыллары истибэтим. Хата, үлэ күөстүү оргуйарыттан сөхтүм. Дьон үөрэ-көтө окко тахсар. Бааһыналарга үүммүт бурдук тыалга долгуннурарын көрөн киһи астынар. Биэс сыл анараа өттүгэр сылдьарбытыгар ынах сүөһүлэр онон-манан тобугураһа сылдьаллара, оттон билигин массыынаны аһарбат курдук суолга тобус-толору сыталлар.   

Бэйэм дьиэбэр эмиэ кэрэни кэрэхсиир майгыбынан сибэккилэри олордобун. Балкоҥҥа, даачабар булгуччу араас сибэккилэри олордобун. Сардаана сибэккини олус сөбүлүүбүн. Быйыл Красноярскайтан лилия сибэкки луковицатын аҕалбытым, дьиэм таһыгар олордуоҕум. 

Алена Атласова: “Эбэбинээн сиэттиһэн баран сир астыы барааччыбыт”

— Мин санаабар киһи эрэ барыта айылҕаҕа тахсан күүс-уох ылан киирэр. Күүстээх үлэ кэнниттэн эбэтэр туох эмэ кыһалҕаны билбит киһи айылҕаҕа сырыттаҕына санаата көнньүөрэр, бэйэтин бөҕөхтүк сананар буолар. Мин сайын иллэҥсийдэхпинэ тыаҕа тахсан сир астааччыбын. Кыра эрдэхпинэ эбэм барахсан Степанида Николаевна Мамаева миигин сиэтэ сылдьан сир астааччы. Ол Горнай улууһун Бэрдьигэстээҕэр этэ. Эбэбинээн ону-маны сэһэргэһэ-сэһэргэһэ чугас тыаны бата кэрийээччибит. Сугуннааччыбыт, моонньоҕоннооччубут. Онтон куоракка көһөн баран, үлэҕэ төбөм оройунан түһэммин, бу курдук кылгас сынньалаҥнар тосхойдохторуна, даачабар тахсабын, ол таһынааҕы тыаҕа сылдьан сир астыыбын. Ордук тэллэйдиирбин сөбүлүүбүн. Уопсайынан, айылҕаҕа булгуччу сир астыы эрэ тахсар буолбатахпын. Ойуурга тахсан хаамабын, санаабын сааһылыыбын, чэбдигирэбин. Кэлин йоганан үлүһүйдүм, бу айылҕаны кытары алтыһыыны кытары тэҥнээх дии саныыбын. Онон сайыммыт барахсан биһиэхэ элбэх үчүгэй күннэри бэлэхтиир.

Марфа Филиппова: “Дойдубар, тэлгэһэбэр тардыһабын”

— Мин санаабар, ханнык баҕарар киһи төрөөбүт сириттэн күүс-уох ылар, төрөөбүт сирин-уотун кытары быстыспат ситимнээх киһи санаата бөҕөх, эрэллээх буолар. Мин биэс сыл депутат быһыытынан үлэлээбит сылларым тухары уоппускабар дойдубар Үөһээ Бүлүүгэ тардыһабын. Тэлгэһэбэр сибэкки олордон, сайынын онтон хараҕым сылаанньыйар. Урут куоракка үлэлээбэт эрдэхпинэ, оҕурсу, помидор, перец олордооччубун. Билигин хортуоппуйунан муҥурданабын. Айылҕаҕа сылдьарбын олус сөбүлүүбүн. Сиэннэрбин сиэттим да, тыаҕа тахсабын, Бүлүү эбэ кытылынан хаамсабыт. Билигин хаптаҕас ситэн-силигилээн турар кэмэ, хаптаҕаска сылдьабын. Итиэннэ айылҕаттан күүс ылар күүстээх сирдэр бааллар. Холобур, былырыын Ньурба, Үөһээ Бүлүү икки ардыларыгар турар өбүгэлэрбит бултаан-алтаан олорбут сирдэригэр  Сата хайаҕа сылдьыбыппыт, сынньанан кэлбиппит. Быйыл Дүллүкүгэ барар санаалаахпыт. Хаптаҕастыахпыт, моонньоҕоннуохпут, малина эмиэ бу эҥэр хото үүнэр.  Сир астаан баран барыанньалыыбын. Ол эрээри, кэлин үөдүйбүт быраабыланан отоннорбун тоҥорор буоллум, сугуну оннук гынарбын сөбүлүүбүн.  

Гульсум Бейсембаева: “Тапталлаах дьоммун-сэргэбин кытары атаарабын”.

— “Сайын – кылгас олох” диэн сөпкө да эппиттэр. Саха сирин айылҕата ханнык да атын дойдуттан ураты, кылгас кэмҥэ тоҥон турбут сири-уоту сылытар, уһугуннарар, киэркэтэр. Ырыаҕа ылланар, хоһооҥҥо хоһуллар үрүҥ түүммүт үчүгэйин! Кылгас сайыммыт устата Саха сиригэр оҕуруот аһа өлгөмнүк үүнэр, оннооҕор кэлин фруктаны олордор буоллулар. Биһиги дьиэ кэргэҥҥэ оҕуруот аһынан кэргэним уонна кини балта сөбүлээн дьарыктаналлар. Ол гынан баран быйыл бэйэм ылсан дьарыктанным. Хаһаайыстыбабыт кырата суох. Икки ыалынан 10 суотай сиргэ турар. Оҕурсуларбын кэмигэр баайан, эбии тахсар умнастарын быһан, буоһатан, олус бэркэ үүнэ тураллар. Оҕуруот аһа мин илиибин сөбүлээтэ. Моркуобум, күөх отум силигилии үүннүлэр. Бу куйаас күннэргэ уу куттаран,  хортуоппуй махтаммыттыы олус үчүгэйдик үүнэ турар.

Онон күнүн аайы бэйэбит оҕуруоппутуттан оҕурсу, редис, күөх от быһан киллэрэн, салаат оҥоробун. Ревень олус хаппырыыһа суох үүнээйи эбит. Өлгөмнүк үүнэр, быйыл хайы-сах быһан барыанньа оҥордум. Оҕуруоппар үлэлиирим кэмигэр миэхэ ытым Балу көх-нэм буолар. Кини ийэтэ Альфа биһигини кыта 15 сыл олорбута, билигин биһигини кини оҕото үөрдэр. Ыт эрэллээх доҕор дииллэрэ кырдьык, куоракка баран кэллэхпинэ аан таһыгар кыҥнайан кэтэһэн олорор буолар, онтон төһөлөөх үөрэрин көрүө этигит!

Онон бу курдук мин сайыным наллаан устар – оҕуруотум уонна дьонум-сэргэм таһыгар. Бу иннинэ Бүлүү Арыылааҕар ыһыахтаан кэлбитим. Ону таһынан Норуот ассамблеятын кытары национальнай бырааһынньыктары тэрийбиппит.