Грипп утуйа сыппат

Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн сылын аайы көбөр грипп ыарыыта быйыл сэтинньи ый бүтэһигэр турда. Саха сиринээҕи Роспотребнадзор управлениета иһитиннэрбитинэн, грибинэн уонна ОРВИ ыарыытынан нэһилиэнньэ 17,2% хабылынна. Үксүн ыалдьыбыт дьон ахсааныттан 86%-на — 14 сааһыгар диэри саастаах оҕолор. Икки сыл анараа өттүгэр ааҥнаабыт, дьону улаханнык куттаабыт сибиинньэ уонна көтөр грибэ быйыл суох.

Грипп — вируһунан тарҕанар сыстыганнаах ыарыы. Кини тыынар уорганнарга вируснай инфекциялар (ОРВИ) бөлөхтөрүгэр киирэр. Билигин грипп уонна респираторнай вирустар 2000-н тахса көрүҥнэрэ бааллара бэлиэтэнэр.

Микроскопка грипп эттигин көстүүтэ

Хайдах харыстаныахха?

Грипптэн харыстаныы биир сүрүн дьаһалынан ыарыыттан сэрэтэр быһыыны ылыы буолар.
Доруобуйа харыстабылын Бүтүн аан дойдутааҕы тэрилтэтэ (ВОЗ) бигэргэтэринэн, ыарыыттан харыстанар быһыыны ылыы туһаттан атыны аҕалбат.

Грипп өрө турбут кэмигэр маннык сэрэтэр дьаһаллары ылыахха:

– Ыалдьыбыт дьону кытары алтыһартан туттунуохха;
– Дьон тоҕуоруһар сиригэр сылдьыы уонна общественнай транспорынан айаннааһын бириэмэтин кыччатыахха;
– Медицинскэй маасканы кэтиэххэ (маарыла);
– Илиини сотору-сотору уонна кичэллээхтик мыыланан суунуохха эбэтэр анал убаҕастарынан соттуох­ха;
– Дьиэ иһин сиик­тээх тирээпкэнэн сото, салгылата сылдьыахха;
— Чөл олоҕунан олоруохха (тото-хана аһыахха, утуйуохха, элбэхтик хамсаныахха).

Гриппкэ ыллардаххына, ыарыы эмискэ саҕаланар, этиҥ-сииниҥ суоһа 38 кыраадыска тиийэ үрдүүр, этиҥ сааһа аһыллар, төбөҥ, былчыҥнарыҥ ыалдьаллар, сэниэҥ суох буолар, сөтөллөҕүн. Ардыгар ыарыыны чэпчэкитик аһардыаххын сөп. Ол гынан баран, өлүүгэ тириэрдэр грипп көрүҥнэрэ эмиэ бааллар.

Гриби көбүтээччилэр

А уонна В вирустар олус «бардамнар», түргэн тэтимнээхтик тарҕаналлар. Вируска сыстыбытыҥ аҕыйах чаас кэнниттэн грипп вируһа тыынар органнарыҥ салыҥнаах бүрүөлэрин сүһүрдэр, онон бактериялар киирэллэригэр «суолу арыйар». Ону таһынан грипп вирустарын атын ыарыылартан биир улахан уратыларынан кинилэр көрүҥнэрэ уларыйар кыахтаахтара буолар. Сыл аайы кэриэтэ вирустар саҥаттан саҥа көрүҥнэрэ үөскүүллэр дииллэр.

Грипп тугунан кутталлааҕый?

Ханнык уорганнар хаарыллалларый?

– Тыҥа (пневмония, бронхит). Үксүгэр грипптэн өлүү төрүөтүнэн сэбиргэхтэтии буолар.
– Үөһээҥҥи тыынар уонна лор-уорганнар (отит, синусит, ринит, трахеит).
– Сүрэх-тымыр уорганнара (миокардит, перикардит).
– Ньиэрбэ системата (менингит, менингоэнцефалит, энцефалит, невралгия, полирадикулоневриттар).
– Ону таһынан гриптиир кэмҥэр урукку араахымаларыҥ көбөллөр.

Эксперт санаата

Дьокуускайдааҕы 1№-дээх оҕо балыыһатын оҕолору реабилитациялыыр уонна чөлүгэр түһэрэр отделениетын сэбиэдис­сэ­йэ, невролог-бы­раас Алена Про­копьева:

— Сыл аайы кэриэтэ вирус­тар саҥаттан саҥа көрүҥ­нэрэ үөскүүллэр дииллэр, бу кырдьык дуу, сымыйа дуу? Гриби сэрэтэргэ билигин бу тохсунньу ыйга сөптөөх ханнык дьаһаллары ылыахха cөбүй?
— Кырдьык, сыл аайы ОРВИ уонна грипп ыарыыта сүп­пэккэ өссө күүһүрэн иһэргэ дылы. Ол барыта элбэх биричиинэлэрдээх. Холобура, кистэлэҥ буолбатах, үксэ Кытайтан кэлэр. Бары бэркэ диэн билэбит — Кытайга нэһилиэнньэтин ахсаана элбэх, ол иһин вирус түргэнник дьонунан тарҕанан мутация­лыыр уонна үлэлии, күүлэйдии кэлэр дьонунан биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр ыһыллар. Саамай сөптөөх, сэрэтэр дьаһалынан прививка буолар. Вируснай инфекция өрө көтөҕүллүүтүн кэмигэр элбэх киһи мустар сиригэр сылдьыыны аҕыйатыы, вируһу утары анал эмтэри көҥүллэммит кээмэйи­нэн иһии, медицинскэй маасканы кэтии, илиини үчүгэйдик мыыланан кичэйэн суунуу уонна битэмииннээх астары сиэһин буолар.

— Эн санааҕар, гриби утары быһыыны бары туһаныахтаахтар дуу, бии­тэр хас биирдии киһиэхэ туох эмит уратылаах дуу? Холобур, оҕолорго уонна кырдьаҕас дьоҥҥо туох атыннааҕый?
— Быһыыны ылар, дьиҥэр, хас биирдии киһиэхэ наадалаах уонна туһалаах. Статистика көрдөрөрүнэн, ааспыт сыл түмүгүнэн ыараханнык грибинэн ыалдьыбыт уонна өлүүгэ тиэрдибит түбэлтэлэр быһыыны ылбатах дьоҥҥо бэлиэтэммиттэр. Онон өскөтүн быһыыны ылан баран ыарыйдаххына даҕаны сыыстарыы бырыһыана намыһах буолар. Оҕолорго уонна кырдьаҕас дьоҥҥо уратыта суох. Бэлиэтээн эттэххэ, оҕолор уонна кырдьаҕас дьон быһыыны хайаан да ылыахтарын наада, тоҕо диэтэргин, кинилэр иммунитеттара мөлтөх, ол иһин түргэнник ыалдьаллар.

— Билигин хас биирдии киһи быһыы ылартан сэрэхэдийэр уонна куттанар, бу туһунан кылгастык кэпсиэҥ дуо.
— Быһыы ылар куттала суох, арай уратыта диэн быһыыны ылан баран улаханнык ыалдьыбыт дьон иккиһин ылыа суохтаахтар, маны таһынан, күөмэйдэрэ уонна респираторнай ыарыынан ыалдьыбыт дьоҥҥо көҥүллэммэт.

— Билигин вакцинация ылар туһалаах буолуо дуо уонна бу өҥө төһө харчыга оҥоһулларый?
— Эппитим курдук, быһыы ылар туһалаах. Өҥө босхо оҥоһуллар. Сайаапка быһыытынан хас биирдии тэрилтэнэн уонна бэйэҥ регистра­цияламмыт учаастаккынан оҥотторуоххун сөп. Быһыыны билигин да туруоруохтарын сөп эрээри, саамай табыгастаах бириэмэтэ балаҕан ыйыттан ахсынньы ыйга диэри.

— Бу күһүн гриби көбүтээччилэри утары харыстанарга медицинскэй мааска кэтэри сүбэлииллэрэ, ити туһалыыр дуо?
— Мааска кэтэр эмиэ олус туһалаах, ол гынан баран сөпкө туһаныахха наада. Ол курдук, хас үс чаас ахсын уларытыллыах­таах, наар биири кэтэ сылдьар сатаммат, вирус сүһүрдэр эттиктэрэ түргэнник үөскээн уонна тарҕанан барыахтарын сөп.

— Тус бэйэҥ санааҕар, норуот ньымаларынан туһанар сөптөөх дуо? Дьиэ кэргэҥҥитигэр ханнык ньымалары ордук туттаҕытый?
— Норуот ньымалара эмиэ туһалаахтар, ону мин утарбаппын. Оҕолорбор уонна кэргэммэр үксүн анал вируһу утары эми иһэрдэбин.

— Гриби утары ураты ньы­малартан тугу сүбэлиэ этигиний?
— Араас ньыма барыта баар, холобура, дөлүһүөн уга иммунитеккын күүһүрдэр.

— Сиһилии кэпсээниҥ иһин махтанабын уонна дьиэ кэргэҥҥэр доруобуйаны баҕарабын.

Василий ПРОКОПЬЕВ.