Төлөбүрдээх өҥөнү ылааччылар ахсааннара элбиир дуо? 

Кэнники кэмҥэ киин куорат төлө­бүрдээх өҥөлөрү оҥорор сорох клиникалара полиһынан босхо көрөр буолбуттара. Ол эрээри итиннэ да «конвейер» суох буолбатах, сорох специалистарга аҕыйах сөкүүндэ, мүнүүтэ көрдөрөн, киһи доруобуйатыгар туох кэһиллии баарын чопчулаабакка да хаалыах курдук.
Оттон судаарыстыбаннай клиникаларга билигин быраас компьютерга ордук болҕомтотун уурара кистэл буолбатах. Онон урукку курдук тутан-хабан чинчийии диэн суох буолбут курдук, барыта анализ түмүгэр сигэниллэр. Аны специалистарга, атын чинчийиилэргэ ыйы-ыйынан уочарат.
Кэнники кэмҥэ көрдөххө, төлөбүр­дээх өҥөнү оҥорор клиникаларга дьон сылдьыыта аҕыйаабатах курдук. Араас кыһалҕалаах элбэх буоллаҕа.
«Россия хаһыата» сэтинньи 16 к. нүөмэригэр суруйбутунан, Россияҕа төлөбүрдээх поликлиникаларга уонна балыыһаларга кэлэр улахан дьон ахсаана 2011 сылга 30% эбит буоллаҕына, 2016 сылга 40% диэри үрдээбит.
Ити туһунан РФ Бырабыыталыстыбатын иһинэн үлэлиир Финансовай университет профессора Алексей Зубец этэр. Социальнай хайысхалаах министиэристибэлэр сакаастарынан бу Финансовай университет саӨа чинчийиилэри ыыппыт.
Ыйытык көрдөрбүтүнэн, судаарыстыбаннай доруобуйа харыстабылын кытта тэҥнээтэххэ, төлөбүрдээх медицина намыһах сыанабылы ылбыт. «Ити өҥө намыһах хаачыстыбытын эрэ кытта буолбакка, сыана уонна хаачыстыба тэҥнэһиилэрин өттүттэн дьон астымматын кытта сибээстээх буолуон сөп», – диэтэ Зубец.
Чинчийиигэ биир көһүтүллүбэтэх түмүк – бөдөҥ уонна орто куораттар олохтоохторун 66% медицинскэй өҥөлөр хаачыстыбаларын сөптөөҕүнэн сыаналыыр. Саамай үрдүк сыанабылы бэйэлэрин поликлиникаларыгар, балыыһаларыгар Тюмень, Грознай, Пенза, Омскай уонна Барнаул куораттар пациеннара биэрбиттэр. Оттон саамай намыһах сыанабыллаах Севастополь, Ярославль, Иркутскай, Махачкала, Волгоград олохтоохторо эбиттэр.
Чинчийии ааптардара түмүк сыанабылы түөрт тутаах көрдөрүүгэ олоҕуран таһаарбыттар – булгуччулаах уонна көҥүл өттүнэн медицинскэй страхование полистарыттан саҕалаан чааһынай кииннэргэ биирдиилээн төлөбүрдээх өҥөлөргө уонна тэрилтэлэргэ босхо медицинскэй көмөҕө тиийэ, регионнарга поликлиникалар, идэтийбит стационардар, диагностыыр кииннэр сөптөөх ахсааннарын, медицинскэй көмөнү ыла дойду атын регионнарыгар барар наадата суоҕун кытта болҕомтоҕо ылбыттар.
Маныаха Москва уонна Санкт-Петербург олус үчүгэй сыанабылга тиксибиттэр диэбэккин. Итини социологтар медицина хаачыстыбатыгар, медицинскэй үлэһиттэр судаарыстыбаннай поликлиникалартан үрдүк хамнастаах чааһынай клиникаларга эбэтэр аптекаларга барыыларыгар киин куорат олохтоохторун ирдэбиллэрэ улааппытынан быһаараллар.
Ыйытык түмүктэрэ көрдөрөллөрүнэн, куораттарга төлөбүрдээх клиникалар өҥөлөрүн дьон соччо астыммат.
Киһи төһө чаастатык медицинскэй тэрилтэҕэ сылдьарыттан кини сыанабыла тутулуктаах эбит. Холобур, ыйга хаста эмэ көрдөрүнэ кэлэр дьон ортотугар өҥөлөрүнэн астынааччылар 55% ылаллар, оттон сылга хаста да эбэтэр онтон аҕыйахтык сылдьааччылар ортолоругар – 69%. Быраабыла курдук, дьон быраастарга сылга наһаа элбэхтик кэлбэт, кинилэр нэһилиэнньэ 40% ылаллар. Оттон ыйга хаста эмэ быраас көмөтүгэр ыйытыллыбыт дьон 14% наадыйар эбит – кыра оҕолоох ыаллар уонна пенсиялаахтар. Маныаха мөлтөх соҕус сыанабылы саастаах уонна кыра дохуоттаах дьон биэрэллэр.
Ол оннугар үлэ биэрээччилэр (79%) уонна үлэһиттэр бэйэлэрин суоттарыгар (73%) көҥүл өттүнэн медицинскэй страховкаланыы (ДМС) полиһынан медицинскэй өҥөлөр үрдүк сыанабылы ылбыттар.
Хомойуох иһин, атын регионнарга эмтэнэ барааччы аҕыйаабатын социологтар бэлиэтииллэр. 2016 сылга итинник кыһалҕалаахтарын туһунан ыйытыкка кыттыбыт дьон 23% эппит. Элбэх араас идэлээх эмчиттэрдээх балыыһалар, идэтийбит медицинскэй клиникалар, диагностыыр кииннэр тиийбэттэр. Ордук поликлиникалар Иркутскайга, Севастопольга, Краснодарга, Новосибирскайга, Рязань куоракка ситэтэ суохтар эбит. Диагностыыр кииннэр Севастопольга, Махачкалаҕа, Ижевскэйгэ уонна Красноярскайга сытыытык ирдэнэллэр. Оттон Липецкэйгэ, эмиэ Махачкалаҕа, Севастопольга, РязаньӨа уонна Волгоградка балыыһалара тиийбэт.
Медицинскэй тэрилтэлэр арыый да хааччыллыбыт куораттарынан Грознай, Тюмень, Ростов-на-Дону, Хабаровскай уонна Пенза буолаллар.
Профессор, Россия Доруобуйа харыстабылыгар министиэристибэтин Ыарыыны сэрэтиигэ судаарыстыбаннай научнай-чинчийэр киинин сыстыгана суох ыарыылары сэрэтиигэ лабораториятын салайааччыта Мехман Мамедов ыйытык түмүктэрин саарбахтыыр. Кини итэҕэстэри туоратар инниттэн медицинскэй өӨөлөрүнэн астыммат нэһилиэнньэ араҥатыгар болҕомтолоохтук сыһыаннаһарга эттэ. Мамедов санаатынан, дьон төлөбүрдээх медицина өҥөлөрүгэр тус бэйэтин харчытын ороскуоттуурга бэлэмэ үчүгэй олохтон буолбатаҕын бэлиэтэ буолар.
Оттон харчы төлүүр кыаҕа суох дьон улаханнык санааргыа суохтаахтар. Мамедов бэйэтэ быраас, учуонай, салайааччы буоларынан, Россияҕа доруобуйа харыстабыла гражданнарга барыларыгар босхо оҥоһуллар тирэх өҥөлөрү сайыннарыы суолунан барар кэскиллээҕин этэр. «Медицина социальнай өттүнэн хайдыһыыта суох буолуохтаах», – диэн бэлиэтээтэ кини. Оттон тирэх медицинскэй өҥөлөрүнэн кини гражданнар сылга хаста да быраастарга булгуччу көрдөрүүлэрин, ону сэргэ социальнай суолталаах ыарыыларга оҥоһуллар медцинскэй көмөнү өйдүүр.
Профессор түмүктээн эппитинэн, Германияҕа, Францияҕа, Англияҕа нэһилиэнньэҕэ барытыгар босхо уонна страховой медицина туһаныллар, ону төрүт быһыытынан ылыахха сөп.

«Албын ыарыһахтар» мөлүйүөнүнэн ааҕыллаллар
Россияҕа офиска үлэлиир хас уон киһиттэн биирэ саатар биирдэ «ыарыйдым» диэн үлэтин көтүппүт буолуохтаах. Ордук үгүстүк биирдиилээн үлэһиттэр уӨмут, истэрэ ыалдьыбыт, хааннарын баттааһына үрдээбит уонна тымныйбыт сылтахтаналлар эбит. Ити «топ» ахсааныгар маны сэргэ ньиэрбэлэрэ мөлтөөбүттэр эмиэ киирэллэр. HR-Инновациялар лабораториялара» ыыппыт чинчийиилэрин түмүктэрэ итинниктэр. Ону сылга 100-тэн үөһэ мөлүйүөн харчы эргиирдээх Россия 90 хампаанньатын үлэһиттэриттэн ыйыппыттар. Ол эрэн, экспердэр этэллэринэн, дьон тоҕо ыалдьыбыта буолалларын эбэтэр больничнайы атыылаһалларын туһунан үлэ биэрээччилэр толкуйга түһүөх тустаахтар.

Кэлэр сылтан уларыйыылар саҕаланаллар

Доруобуйа харыстабылын миниистирэ Скворцова этэринэн, үүнэр сыл тохсунньутуттан дьоҥҥо диспансеризация туһунан SMS-биллэрии киириэҕэ. Итинник иһитиннэриини «Россия хаһыата» бэйэтин 7146 №-гэр таһаарда.

Госдумаҕа буолбут «Бырабыыталыстыба чааһыгар» Вероника Скворцова чугастааҕы сылларга Россия гражданнара быраас хаачыстыбалаах көмөтүн ылар кыахтаахтар диэтэ. Кини салааҕа ханнык уларытыы-тэлэритии буолуохтааҕын кэпсээтэ.

«Биһиги хаачыстыбаны үрдэтэр туһугар үлэлиибит. Манна киһиттэн тутулуктаах саамай бытаан буолар. Идэлэригэр үрдүк билиилээх, сайдыылаах саҥа көлүөнэ быраастары бэлэмнииргэ хас да сыл ирдэнэр», – диэн хоруйдаата Скворцова депутаттар ыйытыыларыгар.
Ити «саҥа көлүөнэ» быраастары таһынан, Россия олохтоохторо араас техническэй саҥардыыны көрүөхтэрэ-билиэхтэрэ. 2018 сылтан саҕалаан сыллата 1 мөлүйүөнтэн ордук ахсааннаах пациент үрдүк технологиялаах медицинскэй көмөнү ылыаҕа. Ол кээмэйэ нэһилиэнньэ ирдэбиллэригэр аан бастаан сөп түбэһэр буолуоҕун миниистир бэлиэтээтэ.
Ону сэргэ 2018 сылга Россия Доруобуйа харыстабылыгар министиэристибэтэ бу эйгэни 100% информатизациялыырга былаанныыр. Онуоха холбонуу булгуччулааҕын туһунан сокуон барыла Госдумаҕа киллэриллиэҕэ. «Президент Анал этиитигэр икки сыл иһигэр поликлиникалары уонна балыыһалары Интернеккэ холбооһуну түмүктүүр сорудаҕы биэрдэ, бүгүҥҥү туругунан 57% холбонно, ити 14 тыһ. тахса поликлиника уонна балыыһа», – диэтэ миниистир.
Эмиэ 2018 сыл бүтүөр диэри РФ бары регионнарыгар уталытыллыбат суһал көмө бүттүүн диспетчерскэй сулууспата баар буолуоҕа.
Оттон кэлэн иһэр саӨа сыл тохсунньутуттан страховой медицинскэй тэрилтэлэр диспансеризацияны барар наадалааҕын, болдьоҕун, вакцинация, быраастар үлэлэрин режимин туһунан биирдиилээн SMS-иһитиннэриилэри ыытыыны саҕалыахтара. 2018 сылтан страховкаламмыт дьону быраас сүбэлэрин толорууга көҕүлүүр программалар киллэриллиэхтэрэ.
Итини таһынан, министиэристибэ эмп эйгэтигэр страхование систематыгар көһүү туһунан иһитиннэрдэ. Ол олоххо киирдэҕинэ, регионнар эмп препараттарын атыылаһаллара суох буолуоҕа, диэн быһаарда Скворцова.
СаӨа система үлэтэ 1,5-2 сылынан саҕала­ныаҕа. Оччоҕуна киһи аптекаҕа босхо ырысыабынан препараттары биирдиилээн ылыытыгар көһүөхтэрэ.
Миниистир кыраныысса тас өттүттэн медицинскэй тэриллэри атыылаһыыга хааччахтааһыннар тустарынан иһитиннэриигэ тугу этэрдээҕин ыйыттылар. Бу иннинэ РФ бырабыыталыстыбата итинник хааччахтааһыннары диагностыыр тэриллэргэ, ол иһигэр рентген аппарааттарыгар, ону сэргэ физиотерапевтическай аппарааттарга, саҥа төрөөбүт оҕоҕо аналлаах инкубатордарга уо.д.а. үгүс тэриллэргэ киллэрбитэ.
Доруобуйа харыстабылын баһылыга эрэннэрбитинэн, Россияҕа оҥоһуллубат оборудованиеҕа бобуу хаһан да киириэ суоҕа. «Россия олохтоохторун туохха эмэ күөмчүлүүр нуормалыыр акта хаһан да ылыллыа суоҕа», – диэн кини эбэн эттэ.