Травматология уонна ортопедия киинэ тэриллэрэ уолдьаста

Эдэр-сэнэх эрдэххэ киһи ыарыытын аахпат, көтө-дайа сылдьара баар суол. Доруобуйаҕа ээл-дээл сыһыаннаһыы содулун сааһыран истэх аайы билэҕин. Дэлэҕэ саастаах дьон эдэр көлүөнэни “халыҥнык таҥын”, “бэргэһэҕин кэт”, “үчүгэйдик аһаа” диэн үөрэтэ-такайа сатыыллар да, били истиэнэҕэ да эт, окко-маска да эт, кулгаах таһынан ааһара кэмнээх буолуо дуо.

Артроз диэн уодаһыннаах ыарыы

Людмила Ефремова, Амма улууһун олохтооҕо:
— 2007 сылтан тобукпар артроз ыарыы буулаан инбэлииккэ тахсарга күһэллибитим. Дьокуускайга эпэрээссийэҕэ диэн уочаракка турбутум ыраатта. Новосибирскай куоракка уочарата арыый намырыын диэн, онно суруйтаран, билигин ыҥыралларын кэтэһэ сылдьабын. Артроз диэн уодаһыннаах ыарыы – күн аайы атаҕым ыарыыта бэргээн иһэр курдук. Онон төһө түргэнник эпэрээссийэлэтэҕин да, соччонон реабилитация эмиэ түргэнник барар дииллэр. Уочаратым кэлиэр диэри ыарыытын мүлүрүтэр, уҥуох суураллыытын бопсор эмтэри, сүһүөх маастарын туттабын уонна битэмиин арааһын иһэбин. Бу эмтэргэ аҥардас биир ыйга 5 тыһыынчаттан тахса харчы баранар. Саха сиригэр мин курдук ыарыылаах дьон олус элбэх. Айылҕабыт тыйыс, сайыммыт кылгас, итиэннэ битэмииннээх ас аҕыйах буолан, уҥуох-иҥиэх кэбириир. Дьокуускайга эрэйэ суох көрдөрөр, эмтэтэр уонна реабилитацияны барар улахан туспа тэрилтэ баара буоллар, дьоҥҥо-сэргэҕэ төһө эрэ туһалаах буолуох этэй.

Вячеслав Иванов, Дьокуускай куорат:
— Мин манна уочарата бэрдин иһин, бэйэм харчыбар Алтайга тиийэн, Барнаул куоракка тобукпар эпэрээссийэ оҥорторбутум. Олус сөбүлээтим. Хаама сылдьабын. Быраастарын сыһыана үчүгэй. Биллэн турар, харчы бөҕө бараабытым. Чэ, ол диэн. Кылаабынайа, атахпар туруордахтара. Дьокуускайга да талааннаах тарбахтаах быраастар бааллар эрээри, күүттэриитэ уһуна, аны реабилитация диэн туспа кыһалҕа. Уопсайынан, туспа киин баар буолуохтаах быһыылаах.

Елизавета Еремеева, Дьокуускай куорат олох­тооҕо:
— Остеопороз диэн диагноһы туруорбуттара ыраатта. Билигин 28 саастаахпын. Ол эрээри сиһим уҥуоҕуттан сылтаан, киһилии олорбоппун. Минераллары уонна битэмииннэри этим-хааным иҥэрбэт буолан, доруобуйам мөлтүүр, араас ыарыыга ылларымтыа буолабын. Холобур, тииһим көөрөттөн түһэн, уҥуоҕум-иҥиэҕим кэбирээн, тоноҕоһум уҥуоҕа оннуттан хамсаан, киһи тулуйбат ыарыыта. Ыйы быһа оронтон турбакка лип сыппытым. Олус эрэйдэнэбин. Төһө да бастакы группалаах инбэлиит буолларбын, эми-тому биэрбэттэр. Дьиҥэр, бисфосфонаты босхо бэриллиэхтээх диэн суруллар да… Хаста да денситометрияны ааспытым, ол эрээри ким да чуолаан маннык эмтэн диэн чопчу эппэт. Араас быраастарга сылдьан, харчыга да көрдөрө сатаатым, туһа суох. Туохтан маннык ыарыы буолбутун ким да кыайан быһаарбата, ол иһин чопчу хайдах эмтэнэрбин эппэттэр. Халтайга мунньан бооччойбут харчыбын барытын диагностикаҕа бараатым. Саатар атын куоракка, тас дойдуга направление биэрэллэрэ буоллар, эбэтэр ханнык эмэ санаторийга сытыаран, киһилии сыныйан, бары өттүттэн сиһилии үөрэтэн, анализ ылан быһаараллара буоллар диэн баҕа санаалаахпын.

Өрөспүүбүлүкэҕэ сытыы боппуруос

Парламеҥҥа алтынньы 30 күнүгэр «Саха Өрөспүү­бүлүкэтигэр травматология уонна ортопедия сулууспатын сайдыытын боппуруостара” диэн “төгүрүк остуол” буолан ааста. Тэрээһини Ил Түмэн доруобуйа харыстабылыгар, социальнай көмүскэлгэ, үлэҕэ уонна дьарыктаах буолууга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Чичигинаров иилээн-саҕалаан ыытта.
Өрөспүүбүлүкэтээҕи 2 №-дээх балыыһа – Суһал көмө киинин Эчэйии I таһымнаах киинин (травматологический центр) салайааччыта Гаврил Собакин иһитиннэрбитинэн, ааспыт 2017 сылга Кииҥҥэ 25359 киһи сылдьыбыт. «Үс сыл устата статистикаҕа улахан уларыйыы суох. Дьон бэйэтинэн кэлэрэ кыратык элбээбит. Итиэннэ суол быһылааныттан тахсар эчэйии элбээбитэ хомолтолоох. Өскөтүн 2015 сыллаахха 1258 киһи эчэйбит буоллаҕына, 2016 с. – 1278, 2017 с. – 1307. Маннык быһылааҥҥа оҕо өлүүтэ элбээбитин көрөбүт. Ол курдук сылын аайы биирдии оҕо эбиллэн иһэрэ хомолтолоох. Оттон тута миэстэтигэр өлбүттэр ахсааннарыттан көрдөххө, 2015 с. 67 киһи, 2016 с. – 68 эбит буоллаҕына, 2017 сылга – 104 киһи. Бу толкуйдатар. Суолбут тупсан, маннык быһылаан элбээбит буолуон эмиэ сөп”, — диэн эттэ.
Дьокуускайга травматология киинигэр 37 ыстаат баар, онтон 11-рэ быраас. Арассыыйа Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин нормативынан травматологияҕа уонна ортопедияҕа биир бырааска 15 тыһ. киһи тиксиэхтээх. Дьокуускайга, билиҥҥи туругунан, өссө 17 травматолог-ортопед тиийбэт.
Онон каадырдарынан хааччыйыы боппуруоһа сытыытык турда.
Маны ааһан, сүһүөх эпэрээссийэтин оҥорорго квота тиийбэтэ үгүс дьоҥҥо кыһалҕаны үөскэтэр диэн СӨ доруобуйа харыстабылын миниистирин солбуйааччы Людмила Вербицкая иһитиннэрдэ. «Билигин эпэрээссийэҕэ уочаракка ортотунан икки сыл туруохха наада. Ол иһин Арассыыйаттан көрүллэр квотанан дьону атын куораттарга ыытабыт. Итиэннэ өрөспүүбүлүкэҕэ реабилитацияны ааһарга усулуобуйа суох. Манна эмиэ туспа оборудование, медперсонал, ураты усулуобуйа ирдэнэр», – диир кини.
Саха сирэ уҥуох ыарыытыгар Уһук Илин региоҥҥа инники күөҥҥэ сылдьар. Бу дойдубут тыйыс усулуобуйатын, уһун кэмҥэ күнү көрбөккө олорорбут охсуута буолар. Билэрбит курдук, кальцийы иҥэрэргэ күн уотун оруола улахан. Кыһыммыт уһуна, хас да ыйы быһа тууна баанан, үллэ таҥнан сылдьар дьоҥҥо тугу аһыыра уонна битэмиини иһэрэ улахан оруоллаах диэн быраастар сүбэлииллэр. Итинтэн сиэттэрэн Саха сирин олохтоохторугар остео­пороз ыарыы олус элбэҕин бэлиэтээн диэн, Өрөспүүбүлүкэтээҕи 2 №-дээх балыыһа ортопедия отделын салайааччыта Анатолий Комиссаров: «Үгүс эчэйии, уҥуох тостуутун төрдө-төбөтө — остеопороз буолар. Бу ыарыы көрдөрүүтэ сылтан сыл улаатан иһэр. Саас ортолоох дьоҥҥо үгүстүк көстөрүн таһынан, эдэр дьон эмиэ ыалдьар буолбута хомолтолоох. Өрөспүүбүлүкэҕэ тус сыаллаах бырагыраама ылынан, остеопороз ыарыыны утары профилактиканы уонна чөл олоҕу сырдатар үлэни иһитиннэрэр-биллэрэр тэрилтэлэр нөҥүө хото ыытар наада”, — диэн этии киллэрдэ.
Өрөспүүбүлүкэҕэ дьон олоҕун тупсарыы инники күөҥҥэ турар. Норуот баайа — кини дьоно-сэргэтэ буолар. Чөл куттаах, чэгиэн эттээх-сииннээх буолуу – нация сайдар, элбиир дьылҕата, хаачыстыбата да диэххэ сөп.
Онон маннык биир сытыы боппуруос Ил Түмэҥҥэ көрүллүбүтэ мээнэҕэ буолбатах.
“Төгүрүк остуол” түмүгүнэн, норуот дьокутааттарын көҕүлээһининэн, өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбатын, министиэристибэлэрин этиилэрин учуоттаан туран, травматолог-ортопед быраастары элбэтэр туһуттан онно эбии үбүлээһини көрдүүргэ, Дьокуускай куоракка профильнай кабинеттары тэрийэргэ, ыраах сытар оройуоннарга травматолог быраастары былааннаан кэмиттэн-кэмигэр ыытарга диэн эрэкэмэндээссийэни ылыннылар. Итиэннэ Травматология уонна ортопедия киинигэр туспа дьиэни көрөргө, иккис таһымнаах травмацентрдары эбии Өлүөхүмэҕэ, Бүлүүгэ уонна бэдэрээлинэй таһымнаах Халыма трассатын кыйа баар сирдэргэ арыйарга диэн быһаардылар.
Быраастарга эмиэ өйө­бүл баар буолуохтаах. Ол курдук, оҕо саадыгар, дьиэҕэ-уокка тиксии уочаратыгар чэпчэтиигэ маннык уустук идэлээх дьону киллэриэххэ наада диэн норуот дьокутаата Антонина Григорьева этиитин кытта мустубут дьон сөбүлэстэ. Маны таһынан быраастарбыт билиилэрин, квалификацияларын үрдэтэргэ, чахчы хаачыстыбалаах эмтэниинэн нэһилиэнньэни хааччыйарга эмиэ болҕомто улаатыахтааҕын үгүс дьокутаат бэлиэтээтэ.