Кыраантан харах уутун курдук дьэҥкир уу түһэр буолуоҕа дуо?

Доруобуйаҕа кэмчилээбэт баҕайыта диэн санаанан сирдэтинэн, Дьокуускай куорат олохтоохторун уунан хааччыйар тиһиги киэҥ далааһыннаахтык уларытар туһунан бырайыак оҥорон, түһүмэҕинэн олоххо киллэрдилэр. Ол курдук, саҥа ууну хачайдыыр уонна ыраастыыр тиһиги тутууга 5 млрд 110 солк. угуллубут.
Балаҕан ыйын 4 күнүгэр саҥа уу ылар сири (водозабору) арыйыы үөрүүлээх түгэнэ буолла. Бу тэрээһиҥҥэ суруналыыстары ыҥыран, водозабор тутууларын көрдөрдүлэр. Биһиэхэ “Водоканал” АУо инженера Сергей Болотин саҥа эбийиэктэри көрдөрдө. Киһи хараҕын далыгар тутатына ууну мунньар 243 м усталаах, 26 м дириҥнээх бетонтан турар тутуу көстөр. Манна 330 тыһ. куб. уу киирэр кыахтаах. “Саҥа водозабор күҥҥэ 110 тыһ. куб. ууну хачайдаан, ыраастаан тарҕатар кыамталаах. Бу уу мунньар тутууну ковш диэн ааттыыбыт. Манна 330 тыһ. куб. уу киирэр – 3 күннээх уу саппааһа. Носуос станцията чааска 4500 куб. ууну хачайдыыр кыамталаах”,— диэн Сергей Болотин кэпсии-кэпсии эбийиэктэри көрдөрдө. Биһиги ууну мунньар тутууттан ырааппакка улахан дьиэҕэ киирэбит. Бу реагентнай хаһаайыстыба эбит. Сергей Болотин: “Биһиги киһи доруобуйатыгар охсуулаах хлортан аккаастанныбыт. Саҥа водозабор аныгы ньыманан – тууһунан (гипохлорит натрия) ыраастыыр”. Салгыы реагентнай хаһаайыстыба атын дьиэлэрин көрдүбүт. “Ыраастааһын бу түһүмэҕэ реагеннары бэлэмнээһинтэн турар. Ол эбэтэр тууһу, суоданы, алюминий полиоксидын, алюминий тууһун уонна химическэй, синтетическэй эттиги – флокуляны туттабыт”,— диэн кэпсиир кэмигэр өссө биир саҥа тутууга киирэбит. “Бу электролизнай. Манна флокуляннары оҥороллор. Биһиги тууһу атын регионнартан аҕалабыт. Бэйэбит киэммитин Кэмпэндээйи тууһун боруобалаан көрбүппүт да, ууга туттар курдук ыраас буолбатах. Кэлин ыраастаан туттуохха сөп диэн түмүккэ кэлбиппит. Сылга тыһыынча туонна туус туттуллар. Билигин саҥа водозабор бары оборудованиетын үлэлэтэн бэрэбиэркэлээһин бара турар. Алтынньы ортотугар толору үлэлиэҕэ диэн эрэнэбит”, — диэн Сергей Болотин кэпсээтэ.

Олохтоох ыччат үлэлиир

Кылаабынай инженер үлэ-хамнас туһунан кэпсииригэр, саҥа водозабор автоматическай эрэсииминэн үлэлиирин бэлиэтээн ааспыта. Оччотугар саҥа идэни баһылаабыт дьон үлэлиир буолуохтаахтар диэн сабаҕалыыбын. Саҥа эбийиэктэри кэрийэ сылдьан, үлэһиттэр бөлөхтөрүгэр чугаһаатым. Саина Александрова автоматизированнай үлэ миэстэтин операторынан үлэлиир эбит. “Мин “Водоканал” АУо диспетчеринэн үлэлии сылдьан, манна ананан кэлбитим. Бэс ыйыттан үлэлиибин. Быыһыгар саҥа үлэ ньыматыгар үөрэнэбин. Билигин водохранилище бастакы түһүмэҕэ үлэҕэ киирдэ. Практикабытын ааһан, үлэбитигэр дьэ киирсэн эрэбит.Үлэм көстөрүнэн чэпчэки курдук, ол эрээри эппиэтинэһэ олус улахан. Компьютерынан барытын кэтиибит. Хас клапаны, уу таһымын, температура түһэрин-тахсарын кэтиибит. Ол кэннэ харахпытынан эмиэ баран көрөбүт. Билиҥҥитэ үлэ миэстэтигэр толору дьону ыла иликтэр. Ол иһин күнүн ахсын үлэлии сылдьабыт. Өссө да үлэһиттэр ирдэнэллэр”, — диэн бэрт сонуну кэпсээтэ.
Василий Семенов саҥа водозаборга үлэҕэ киирбитин табыллыынан ааҕар. Кини ХИФУ инженернэй институтун уу ситимин идэтигэр үөрэтэр салааны бүтэрбит. Саас саҥа водозабор сотору кэминэн үлэҕэ киирэрин истэн, “Водоканал” АУо хонтуоратыгар резюметын биэрбит. Күһүн ыҥыраннар, билиитин бэрэбиэркэлиир тургутук кэпсэтиини ааһан, фильтр операторынан үлэҕэ киирбит. “Мин фильтры ыраастыыбын, үлэтин хааччыйабын. Үлэм эппиэтинэһэ үрдүк. Биһиэхэ, сахаларга, бу саҥа, сэргэх идэ дии саныыбын”,— диэн санаатын үллэһиннэ.

Үөрүүлээхтик арыйыы

Балаҕан ыйын 4 күнүгэр ууну хачайдаан ыраастыыр уонна дьиэлэргэ тиэрдэр улахан тутууну үөрүүлээхтик арыйыыга СӨ Баһылыгын э.т. Айсен Николаев, РФ тутууга уонна олох-дьаһах, коммунальнай хаһаайыстыбатыгар миниистирин солбуйааччы Андрей Чибис кытыннылар.
«Саҥа водозабор үлэҕэ киирэн, уу ырааһырбытын олохтоохтор бэйэлэринэн билиэхтэрэ. “Тахал Консалтинг Инжиниирз Лимитед” Израиль хампаанньата саҥа ууну ыраастыыр тутууну туруорда-таҥна. Урут ууну хлорунан ыраастыыр буоллахпытына, билигин киһи доруобуйатыгар буортута суох аныгы ньыманан уу ыраастаныаҕа. Турбалар хаачыстыбалара үчүгэйэ буоллар, ууну кыраантан иһиэххэ сөп этэ. Саас уонна күһүн саһархай өҥнөөх уу кэлэрэ тохтуоҕа. Турбалары саҥардыы үлэтэ билигин бара турар,” — диэтэ Ил Дархан э.т. Айсен Николаев.
Андрей Чибис Дьокуускай куорат олохтоохторун өрөспүүбүлүкэбитигэр улахан историческай түгэн тосхойбутунан эҕэрдэлээн туран, нэһилиэнньэни ыраас уунан хааччыйыы дойдубут биир сүрүн соругунан буоларын эттэ уонна бу хайысхаҕа көхтөөхтүк үлэлиир регионнары дойду бырабыыталыстыбата өйүүр былааннааҕын иһитиннэрдэ. “Дьокуускай куоракка киирбит водозабор атын регионнарга холобур буолар кыахтаах. Владимир Путин сорудаҕынан 2019 сылтан “Ыраас уу” федеральнай бырайыагы үлэлэтэн саҕалыахпыт. Алта сыл иһигэр дойду бары регионнарыгар иһэр уу кыһалҕата быһаарыллыахтаах”, — диэтэ.
Дьокуускай куораты уонна Жатай бөһүөлэгин ыраас уунан хааччыйар кыахтаах улахан тутуу үлэтин саҕалаан эрэр. Бары бэрэбиэркэлэри ааһан, алтынньы ортотуттан уу магистралынан ыраас уу сүүрүгүрүө диэн “Водоканал” АУо эрэннэрэр.

Суруналыыстар кылаабынай инженер Сергей Болотинтан киһини эрэ барытын долгутар боппуруоһу ыйыттылар:

“Кыраантан түспүт ууну оргуппакка да иһиэххэ сөп диигит. Оттон эргэ турбаларынан кэлбит уу киртийэн, доруобуйаҕа син биир буортулаах буолбат дуо?”

“Водоканал” АУо уу барар сүрүн магистралын санитарнай нуорма ирдэбилинэн кэмиттэн кэмигэр ыраастыыр. Оттон дьиэҕэ киирэр турбалары ыраастааһын коммунальнай хаһаайыстыбаны көрөр-истэр салайар хампаанньалар боломуочуйаларыгар киирсэр. Бу турбалар төһө ыраастара хонтуруолламмат. Ол иһин кыбартыыраларга дьэбиннээх уу кэлэр. Бу кыһалҕаны быһаарар булгуччулаах”, — диэн Сергей Болотин хоруйдаата.