Өрөспүүбүлүкэ этиилэрин федеральнай таһымҥа билиһиннэрии

Икки күн устата форумҥа Россия 75 регионуттан, 10 омук судаарыстыбатыттан 1200 тахса былаас, бизнес, уопсастыбаннас бэрэстэбиитэллэрэ экология тыҥаан турар кыһалҕаларын, ону быһаарыыга этиилэри, сүрүннээн Россия инникитин бигэ тирэхтээхтик сайдыытыгар экология боппуруоһун, тулалыыр эйгэҕэ бырамыысыланнас дьайыытын намтатыы, оҥорон таһаарыы тобохторун сөпкө дьаһайыы, нэһилиэнньэҕэ экологическай сырдатар үлэни ыытыы тула санаа атастастылар.

Форум үлэтин түмүктүүр тэрээһининэн «Экология» форум уопсастыбаннай Сэбиэтин уочараттаах мунньаҕа буолла.  Мунньаҕы Госдума экологияҕа уонна тулалыыр эйгэни харыстааһыҥҥа кэмитиэтин бэрэс­сэдээтэлин I солбуйааччы, «Экология» форум уопсастыбаннай Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Николай Валуев салайан ыытта. Ил Түмэн спикерэ, «Экология» АНО уопсастыбаннай Сэбиэтин чилиэнэ Александр Жирков Саха сирин парламенын экология хайысхатыгар сокуону көҕүлээһиннэрин уонна IX норуоттар икки ардыларынааҕы «Экология» форумун түмүктүүр резолюциятыгар киллэрэргэ өрөспүүбүлүкэ этиилэрин билиһиннэрэн тыл эттэ.

Санатар буоллахха, 2017 сыллаахха VIII норуоттар икки ардыларынааҕы “Экология” форумугар Саха сирин парламена федеральнай таһымҥа “Ирбэт тоҥу харыстааһын уонна көдьүүстээхтик туһаныы туһунан” сокуон барылын оҥорууну туруорсубута уонна бу этиини резолюцияҕа киллэттэрбитэ.

Александр Жирков Россия Федерациятын Президенэ Владимир Путин кулун тутар 1 күнүгэр Федеральнай Мунньахха Анал этиитигэр Уһук Илин регион социальнай-экономическай сайдыытыгар салгыы үлэ барыахтааҕын, Арктикаҕа киэҥ хабааннаах индустриальнай бырайыактар саҕаланыахтаахтарын, куорат эйгэтин уонна үлэ, олох-дьаһах эбийиэктэрин хаачыстыбатын саҥа таһымҥа таһаарыы, күүстээх сайдыыны хааччыйыы туһунан тоһоҕолоон эппитин санатта. Президент Владимир Путин 2017 сыл ахсынньы 27 күнүгэр регионнар инвестицияны тардар кыахтарын үрдэтиигэ анаммыт Судаарыстыбаннай сэбиэт мунньаҕар «Ирбэт тоҥ ирэн эрэринэн, итинник сирдэргэ сыбаайаларга тутуллубут нэһилиэнньэлээх пууннары, куораттары хайдах гынабыт диэн боппуруос үөскүүр»  диэн ыйыппыта.

Спикер Саха сирин парламена оҥорбут “Ирбэт тоҥу харыстааһын уонна көдьүүс­тээхтик туһаныы туһунан” федеральнай сокуонун барыла ити ыйытыыга биир сөптөөх харданан буолуоҕун бэлиэтээн эттэ. Бу сокуон барылыгар ирбэт тоҥ туругар сабыдыаллыыр өрүттэри судаарыстыба өттүттэн регистрациялааһыны итиэннэ кинилэр дьайыыларын таһымын кэмиттэн кэмигэр учуоттааһыны киллэрии туһунан этиллэр. Докумуоҥҥа мониторинг итиэннэ судаарыстыба уонна уопсастыба кэтээн көрүүтүн механизмнарын бэрээдэгэ быһаарыллыбыттар, ирбэт тоҥҥо дьайыыны нуормалыыр уонна толуйар, ирбэт тоҥу харыстааһын эйгэтигэр сокуону кэһии иһин эппиэтинэһи киллэрэр туһунан этии оҥоһуллар.

Бу сыл олунньутугар Федерация Сэбиэтин иһинэн Арктикаҕа уонна Антарктикаҕа Сэбиэтигэр «РФ Арктикатааҕы зонатын баһылаан туһаҕа таһаарыыга өр сыллаах ирбэт тоҥу харыстааһыны сокуонунан сүрүннээһин туһунан» боппуруос көрүллэн, РФ Бырабыыталыстыбатыгар уонна министиэристибэлэргэ сүбэ-ыйыы быһыытынан этиллибитэ.

Спикер ирбэт тоҥу харыс­тааһын уонна сөптөөхтүк туһаныы туһунан сокуон регион таһымыгар эмиэ ылыныллан үлэлиэхтээҕин бэлиэтээн туран, Саха сирин парламеныгар 2017 сыл ахсынньытыгар өрөспүүбүлүкэ сокуона бастакы ааҕыыга ылыныллыбытын, бу инникитин тустаах федеральнай сокуону олоххо киллэриигэ биир суолунан буолуохтааҕын эттэ.

Александр Жирков мунньах кыттыылаахтарыгар Саха сирин парламена бу сыл иккис кыбартаалыгар РФ Федеральнай Мунньаҕын иһинэн Россия Федерациятын сокуону оҥорооччуларын Сэбиэтигэр “Ирбэт тоҥу харыстааһын уонна көдьүүстээхтик туһаныы туһунан” федеральнай сокуон барылын киллэриэхтээҕин иһитиннэрдэ.

Кини салгыы Россия Федерациятын Федеральнай Мун­ньаҕын иһинэн РФ сокуону оҥорооччуларын Сэбиэтигэр быйыл кулун тутар 13 күнүгэр өрөспүүбүлүкэ киллэрбит сокуонун барылларыгар тохтоото. Туох-ханнык иннинэ Саха сирин парламена олохтоох нэһилиэнньэ интэриэстэрин утумнаахтык туруулаһыыны салҕаан,  Россия Федерациятын 1992 сыл олунньу 21 күнүнээҕи 2395-1 №-дээх «Сир аннынааҕы баай туһунан» сокуонугар сир баайын хостооччулар лицензияларын ис хоһоонугар, сир баайын хостооччу ити баайдаах сир-уот социальнай-экономическай сайдыытыгар кыттыытын туһунан булгуччулаах нуорманы  киллэриигэ туһуламмыт федеральнай сокуону көҕүлүүрүгэр болҕомтону тарта. Кини сир баайын хостуур тэрилтэлэр Федерация субъегын социальнай-экономическай сайдыытыгар туһуламмыт бырайыактары олохтооһуҥҥа регион былааһын кытта сөбүлэһии түһэрсиэхтээхтэр диэтэ.

Итини таһынан, спикер туһааннаах муниципальнай тэриллии сиригэр-уотугар баар сир учаастагар, сир учаастагын туһанааччыттан, бас билээччиттэн былдьаабакка эрэ, олохтоох суолталаах ураты харыстанар сирдэри тэрийии боппуруоһун муниципальнай оройуон олохтоох суолталаах боппуруостарыгар киллэрии; оҥорон таһаарыы тобохторун Судаарыстыбаннай реестригэр киллэриллибэтэх эбийиэктэргэ тобохтору харайыыны бобууну быстах кэмҥэ тохтотуу; мамонт фаунатын баайын көдьүүстээхтик туһаныы туһунан боппуруостары көтөхтө.

Уопсастыбаннай Форум кыттыылаахтарын этиилэрэ тулалыыр эйгэни харыстааһыҥҥа сокуон ылыллыытыгар уонна судаарыстыбаннай бэлиитикэҕэ сүрүн оҥкул быһыытынан түмүктүүр резолюцияҕа киириэхтэрэ. Резолюция Россия Федерациятын Федеральнай Мунньаҕын Судаарыстыбаннай Думатыгар, Россия Федерациятын Экологияҕа уонна айылҕа ресурсаларын министиэристибэтигэр, Россия Федерациятын судаарыстыбаннай былааһын уорганнарыгар ыытыллыаҕа.