Сокуон диэн сокуон. Ылылынна — туолуохтаах

Олох-дьаһах, коммунальнай хаһаайыстыба биир саамай уларыйыыны-тэлэрийиини, реформаны көрсөр салаанан буоларын ким да саарбахтыа суоҕа. Ааспыт күһүн Государственнай Дума депутаттара бу туһунан бэлиэтээбиттэрэ. Кинилэр бу уларыйыы бүтэһиктээх буолуоҕар эрэллэрин биллэрбиттэрэ.

Төлөбүр 6,5% үрдүөҕэ

От ыйын 1 күнүттэн уочараттаах квартира иһин төлөбүрбүт үрдүөҕэ. Ол курдук, коммунальнай өҥө иһин төлөбүрбүт 6,5% үрдүүрэ күүтүллэр. Үс киһи олорор икки хостоох квартира иһин төлөбүр 10 тыһ. 500 солк. буолуо диэн бэлиэтииллэр. Ордук улахан, киэҥ-куоҥ дьиэлээх-уоттаах дьон, этэргэ дылы, хармааннарыгар оҕустарыахтара. Дойдубут тэбэр сүрэҕэр Москваҕа хайыы-үйэ аһара улахан дьиэлээх дьон квартира иһин төлөбүрдэригэр кыпчыйтарбыт, дьиэлэрин-уоттарын атыылаан эрэр сурахтара иһиллэр.
Төлөбүр үрдээһинигэр хас биирдии региоҥҥа туспа коэффициент олохтонно. Ити олохтоммут коэффициентан субъект төлөбүрү улаатыннарара көҥүллэммэт.
От ыйын 1 күнүттэн электроэнергия сыаната 6,5% улаатыаҕа. Маны тэҥэ сылааһы биэрии итиччэнэн үрдүөҕэ. Атын регионнары кытта тэҥнээтэххэ, ити кырата суох көрдөрүү. Москва олохтоохторуттан биир эрэ бырыһыанынан намыһах. Оттон гаас иһин төлөбүр 8,5% үрдүөҕэ.
2012 сыл ахсынньы 30 күнүгэр ылыллыбыт федеральнай сокуоҥҥа олоҕуран, уунан, сылааһынан хааччыйыы иһин тарифтар уһун болдьоххо бигэргэниэхтэрэ. Бастаан биэс, онтон биэс сылга. Урукку курдук хас сылын ахсын үрдээһин суох буолуоҕа.

Киирэн биэрбэккитигэр сүбэлиибин

Манна даҕатан, билигин сокуоннар уларыйыыларын кэтээн-манаан билэ-көрө сылдьар дьон, коммунальнай өҥө иһин төлөбүр улаатарын билэннэр, киэҥ-куоҥ квартираларын удамыр сыанаҕа атыылыы охсорго ыксаан эрэллэр.
Күндү ааҕааччыларым, тыа сирин дьоно-сэргэтэ итиннэ киирэн биэрбэккитигэр сүбэлиэм этэ. Уопсайынан, билигин кредиккэ, ипотекаҕа киирэр, этэргэ дылы, бысталанар кэм буолбатаҕын бэлиэтиибин.

Кэмигэр төлөөҥ!

Коммунальнай өҥө иһин төлөбүрү урукку курдук уһатар-кэҥэтэр, сыһар-соһор кэм ааспытын туһунан ааҕааччыларбар бэлиэтиэхпин баҕарабын. Госдума депутаттара ааспыт күһүҥҥү сессияларыгар коммунальнай өҥө иһин төлөбүрү кэмигэр төлөөһүҥҥэ эппиэтинэһи үрдэтэргэ туһуламмыт сокуон барылын дьүүллэспиттэрэ.
Биллэрин курдук, коммунальнай өҥө иһин төлөбүрдэрин кэмигэр төлөөбөккө, мунньан кэбиһэр дьон олус элбэхтэр. Итинтэн өҥөнү оҥорооччулар үлэлэрэ атахтанар.
Билигин квартира иһин төлөбүргүн биир ыйы биир күн аһардыҥ эрэ, пеняҥ 1/300 кээмэйдээх улаатыаҕа. Оттон үс ыйы аһардаххына, пеня 1/130 кээмэйдээх үрдүөҕэ. Ол аата коммунальнай өҥө иһин төлөбүрүҥ 2,3-2,5% улаатыаҕа.
Маны тэҥэ, салайар хампаанньалар ыытар үлэлэригэр эппиэтинэстэрин улаатыннарыахтаахтар, хаачыстыбаларын үрдэтиэхтээхтэр. Кинилэргэ анаан эмиэ ыстарааптар олохтонуохтара.

Айылҕаны харыстааһыны кытта ситимнээх

Олох-дьаһах, коммунальнай хаһаайыстыба эйгэтигэр биир уларыйыынан, саҥа сүүрээнинэн квартира иһин төлөбүр квитанциятыгар саҥа строка баар буолуоҕа. Ити строка – бөҕү мунньуу уонна таһыы иһин саҥа сыана олохтонуоҕа.
Биллэрин курдук, сирбитин-дойдубутун бөҕүнэн-сыыһынан толороммут, айгыр-силик айылҕаҕа улахан охсууну оҥоробут. Сайдыылаах дойдулар курдук кыайан дьаһаммаппыт. Сыбаалкаларбыт ырааҕынан сири тайаатылар. Буруота-тараата нэһилиэнньэлээх пууннарга киирэн, дьон-сэргэ көҥүллүк тыынарыгар харгыһы үөскэтэр.
Дойдубутугар тулалыыр айылҕаны харыстааһыҥҥа улахан болҕомто ууруллан эрэр. Ити уларыйыы, маны кытта ыкса ситимнээх. Бөҕү-сыыһы хомуйуунан, дьаһайыынан дьарыктанар саҥа оператордар баар буолуохтара. Брикеттэри оҥороннор, туһаҕа таһаарыахтарын сөптөөх.

Учуоттуур тэрил туруорбатаххына

Россия, производство, уматык-энергетическай ресурсалар тарифтара төһө даҕаны намыһаҕын иһин, сайдыылаах дойдулары кытары тэҥнээтэххэ, 2-4 төгүл элбэх электроэнергиянан туһанара биллэр. Дойдуга электроэнергияны кэмчилээһин соруга турар.
«Электроэнергияны кэмчилээһин уонна энергетическэй көдьүүһү улаатыннарыы тустарынан» 261 №-дээх федеральнай сокуон ылыллан үлэлиир. Тустаах сокуон сөптөөхтүк үлэлээтэҕинэ, дойдуга сылга 2,5-5 триллион солк. кэмчилиири ситиһиэхтээхпит. Регионнааҕы уонна муниципальнай былаастар уоту кэмчилээһиҥҥэ бэйэлэрин программаларын ылыммыттара. Тэрилтэлэр эмиэ анал программа оҥостон үлэлииллэр.
Биллэрин курдук, ууга биирдиилээн учуоттуур тэриллэри туруортарбатах дьоҥҥо тымныы уонна итии уу иһин төлөбүрдэрэ үрдэтиллиэхтээх. Бу боппуруоска Госдума депутаттара үгүстүк мөккүспүттэрэ. Ол мөккүһэллэрэ оруннаах. Сорох эргэ дьиэлэргэ ууну учуоттуур тэриллэр туруоруллар кыахтара суох. Аны КПД дьиэлэргэ уопсайа түөрт итинник тэрил туруоруллуохтаах. Манна дьиэлээх хаһаайын 8 тыһ. солк. төлүөн наада. Ити үгүстэргэ кыайтарбата баар суол.
Ол эрээри учуоттуур тэриллэри туруортарбатах дьоҥҥо уу иһин төлөбүрдэрэ биэс төгүлгэ тиийэ үрдүүр буолла. Ол аата уу иһин 1600 солк. төлүү сылдьар буоллахпытына, учуоттуур тэрилэ суох буоллахпытына, аҥаардас уу иһин 8 тыһ. солк. төлүөхпүт. Итини таһынан квартира иһин төлөбүргүн төлүүгүн. Онон хайа сатанарынан учуоттуур тэриллэри туруортарарга тиийэбит.
Капитальнай өрөмүөн иһин

Биллэрин курдук, 2014 сыл от ыйын 1 күнүттэн элбэх квартиралаах дьиэлэргэ ыытыллар капитальнай өрөмүөн иһин усунуоһу төлүүр буолбуппут. Ити усунуоспут эмиэ үрдүүрэ күүтүллэр.
Өрөспүүбүлүкэбит бу сыалга туһуламмыт программата 30 сылга суоттаныллан ылыллыбыта. Бу докумуоҥҥа 6372 дьиэ киллэриллибит. Саахалланар туруктаах дьиэлэр ити программаҕа киирбэттэр уонна кинилэртэн усунуос тутуллубат.
Балтараа сыл иһигэр 385 мөл. 947 тыһ. 811 солк. хомуллубут. Былаан быһыытынан 149 дьиэҕэ капитальнай өрөмүөн ыытыллыахтааҕа. Ол эрээри 102 дьиэҕэ өрөмүөн оҥоһуллубут. Көстөрүн курдук, былаан туолбатах.

* * *
Олох диэн — уларыйыы. Биир күдьүс олох диэн хаһан да суох. Кырдьык, уустук кэмнэр иһэллэр. Онно улаханнык оҕустарбат гына, дьаһана сатыахтаахпыт.
Олох-дьаһах, коммунальнай хаһаайыстыба эйгэтигэр киирэн эрэр уларыйыыларга дойду политиктарын үгүстэрэ сөпсөспөттөрүн биллэрэллэр. Кинилэр истэригэр Госдума үгүс депутаттара бааллар. Кинилэр ас-үөл, табаар, уматык сыаналара күн-түүн үрдүү турар, оттон хамнас оннуттан хамсаабат кэмигэр норуоту кыйахыыры сыыһанан ааҕаллар. Этэргэ дылы, тустаах сокуоннары ылынан бараннар, буолар буолбутун кэннэ, «былааҕынан» далбаатаналлара сыыһа дии саныыбын. Сокуон диэн сокуон. Ылылынна — туолуохтаах. Онон коммунальнай өҥө иһин төлөбүрдэр үрдүүллэриттэн ханна да куоппаппыт.

Людмила НОГОВИЦЫНА.