Өссө төгүл суолталааҕы быһааран

«Уһук илиҥҥи гектарга»

Уопуттаах политик Александр Жирков тирэх сокуоннары, холобур, «Уһук Илин федеральнай уокуругар гражданнарга сир учаастактарын биэрии уратыларын уонна Российскай Федерация сорох сокуонун аакталарыгар уларытыылары киллэрэр туһунан» сокуону саамай инники түһүмэххэ ураты ымпыктаан-чымпыктаан, РФ субъектарын санаатын учуоттаан оҥоһуллуохтаах диэтэ. Ити санааны Госдума депутаттара өйүүллэр. Ол курдук, Владимир Кашин бэрэссэдээтэллээх Госдума айылҕа ресурсаларыгар, айылҕаны туһаныыга уонна экологияҕа кэмитиэтэ ойуур фондатыттан сир учаастактарын чааһынай бас билиигэ биэриини РФ Ойуурун кодексын балаһыанньаларын кэһиинэн ааҕар – «уһук илиҥҥи гектар» туһунан сокуон барылын маннык нуормата улахан хоромньуну оҥоруон сөп.
Ити 2015 с. ахсынньы 18 к. бастакы ааҕыыга ылыллыбыт федеральнай сокуон барылыгар этиилэри киллэриигэ өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата уонна парламена кыттыһан улахан үлэни ыыталлар.
Сокуону ылыныы мөлтөх содулланыаҕа диэн сэрэхэдийэн, өрөспүү­бүлүкэ общес­твенноһын сорох бэрэстэбиитэллэрэ сокуон барылыгар үлэҕэ кыттартан аккаастанарга этэллэр. Александр Николаевич быһаарбытынан, федеральнай сокуоннар дойдуга бүтүннүүтүгэр тэнийэллэр. Оттон Госдума биһигинэ да суох «уһук илиҥҥи гектар туһунан» сокуону ылыныаҕа.
«Өрөспүүбүлүкэ бу сокуон барылын дьүүл­лэһиигэ актыыбынайдык кыттара ордук туһалаах буоларыгар эрэллээхпин. Бастакытынан, Саха сирин ханнык чааһа кэнэҕэски сокуон дьайыытыгар түбэһиэҕин туһунан боппуруоһу быһаа­рыах­таахпыт. Биһиги Хоту сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттара үгэс курдук олорор уонна хаһаайынныыр сирдэрин биэриини боборго этэбит. Бу быһа холоон сирбит-уоппут үс гыммыт биирэ буолар. Ону сэргэ ураты харыстанар айылҕа сиригэр-уотугар баар сир учаастактарын биэриини бобор туһунан этии киллэрбиппит. Федеральнай сокуон барылын ис хоһоонун уонна биһиги этиилэрбитин учуоттаатахха, бүгүҥҥү күҥҥэ субъекпыт сирин-уотун үс гыммыттан иккитэ Россия гражданнарыгар сир учаастагын быһыытынан бэриллимиэн сөп. Итини сэргэ Россия гражданнарынан буолар Саха сирин дьоно бары Уһук Илин уокуругун ханнык баҕарар муннугар биир гектары ылар бырааптаахтар. Госдумаҕа кэпсэтиилэр түмүктэригэр үөһэ этиллибити барытын туһааннаах кэмитиэккэ эрэ буолбакка, ону таһынан икки толорооччу кэмитиэккэ эмиэ өйөөтүлэр», – диэн бэлиэтээтэ Александр Жирков.
Өрөспүүбүлүкэ Бырабыыталыстыбатын уонна Судаарыстыбаннай Мунньаҕын холбоһуктаах оробуочай бөлөҕүн чилиэннэрэ федеральнай министиэристибэлэр салайааччыларын кытта көрсөн, бэйэлэрин этиилэригэр тылынан өйөбүлү ыллылар.
«Бу сокуон барыла ылыллыан иннинэ Уһук Илин сайдыытыгар министиэристибэҕэ, РФ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы – РФ Президенин Уһук Илин федеральнай уокуругар боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутневка уонна РФ Бырабыыталыстыбатыгар сөбүлэһиини ааһыахтаах. Федеральнай Бырабыыталыстыба сокуон барылыгар этиилэри уонна бэлиэтээһиннэри көрөн баран, РФ Федеральнай Мунньаҕын палаататыгар хаттаан көрүүгэ ыытар. Госдумаҕа кылгас каникуллар кэннилэриттэн биһиги оробуочай бөлөхпүт үлэни салгыаҕа», – диэн түмүктээтэ Ил Түмэн спикерэ.

Тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар сокуон барылын туһунан

Парламент бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков санаппытынан, ааспыт күһүн Ил Түмэҥҥэ киириэн иннинэ сокуон барыла сиһилии дьүүллэһиллибитэ, ол иһигэр Уус-Алдан улууһун олохтоохторун кытта. Парламент барылы бастакы ааҕыыга ылыммыта. Билигин Ил Түмэн кулун тутарга уочараттаах пленарнай мунньаҕар көрүүгэ бэлэмнэнэр, этиилэр ылыллаллар. Бырабыыталыстыба оҥорбут бастакы барыйааныгар улахан уларытыылар киирбиттэрэ. Иккис барыйааны көҕүлээччинэн СӨ Ил Дархана буолбута. Барыл кэнники 10 сыл устатыгар бу эйгэҕэ ылыллыбыт федеральнай сокуоннар төрүттэригэр оҥоһулунна.
Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ сокуон барылын үтүө өрүттэрин бэлиэтээн туран, үбүнэн хааччыйыы өттүгэр ситэрэн оҥорууга уонна чугастааҕы 5 сылга өрөспүүбүлүкэҕэ тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар судаарыстыбаннай программаны оҥорууга улахан болҕомто ирдэнэрин бэлиэтээтэ.

2016 сыллааҕы бюджекка уларытыылар тахсыахтара

Александр Жирков ааҕарынан, «2016 сылга Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай бюджетын туһунан» сокуон балайда балансаламмыт. Билигин Госдумаҕа федеральнай бюджеты көннөрүүгэ сарбыйыы өттүгэр үлэ барар. Онон федеральнай бюджеттан киирэр үп, биллэн турар, сарбыллыаҕа. Сарбыйыы инвестиционнай программалары таарыйыаҕа. Ол курдук, билигин бырайыактааһын түһүмэҕэр сылдьар эбэтэр саҥа саҕаламмыт программалар тоҥоруллуох­тара. Онон кэккэ инвестиция бырайыактарын хаттаан көмүскээһиҥҥэ бэлэм буолуохтаахпыт.
Парламент спикерэ кэлэр кулун тутардааҕы пленарнай мунньахха сүрүн болҕомто тыа хаһаайыстыбатын туһунан сокуон барылын көрүүгэ, өрөспүүбүлүкэ бюджетын хаттаан көрүүгэ уонна сокуоҥҥа уларытыылары киллэриигэ ууруллуоҕун иһитиннэрдэ.

***
Салгыы Александр Николаевич олунньу 4 күнүгэр Москваҕа Федерация Сэбиэтин Арктикаҕа уонна Антарктикаҕа Сэбиэтин тэрээһиннэригэр кыттыбытын, Арктика зонатыгар, Уһук Илиҥҥэ уонна Байкал регионугар тус сыаллаах программалар баалларын, онуоха сыһыаннаах сокуон барыллара оҥоһуллалларын туһунан кэпсээтэ.
Кини бэһис ыҥырыы­лаах Ил Түмэн депутаттарын куорпуһа өрөспүү­бүлүкэ муниципальнай оройуоннарын, ол иһигэр Уус-Алдан улууһун кытта утумнаахтык үлэлиирин бэлиэтээтэ.
Тэрээһин кыттыылаахтара мунньах туһалаахтык, кэмигэр барбытын, бүтүн өрөспүүбүлүкэҕэ суолталааҕын чорботон бэлиэтээтилэр.