Быраканьыары 9 сылга хаайыахтарын сөп

Кыыллары уонна көтөрдөрү, сокуону кэһэн туран, имири эһэрдии бултааччыларга 500 тыһ. солк. ыстараап түһэриллиэн уонна 2 сылга диэри көҥүллэрэ быһыллыан сөп. Оттон Кыһыл кинигэҕэ киирбит кыыллары өлөрүү иһин накаастабыл – 9 сылга тиийэ хаайыы күүтэр.

Депутаттар РФ Бырабыыта­лыстыбатын туһааннаах кө­ҕүлээһинин бастакы ааҕыыга ылыннылар. “Сиэрдээх Россия” фракцията иккис ааҕыыга ыстарааптар алын кээмэйдэрин чопчулуур туһугар көннөрүүлэри бэлэмниэхтээх.

Кимиэхэ  эппиэтинэс суоһууруй?

Булт быраабылаларын сиэри умнан туран кэһэр суобаһа суох булчуттарга эппиэтинэс үрдүүр. Холобур, бөртөлүөттэн кыыллары ытааччыларга эбэтэр гааһынан көтөр үөрүн сүһүрдээччилэргэ миэрэлэр кытааталлар. Онон маннык дьайыылары оҥорооччулар урукку курдук 200 тыһ. солк. буолбакка, аны 500 тыһ. солк. төлүүргэ күһэллиэхтэрэ, ону ааһан, 2 сылга диэри хаайыллар кутталлаахтар. Ыйыллар буруйу оҥоруу иһин тустаах киһи көҥүлүн быһыы Холуобунай кодекска аан бастаан киллэриллэр. Оттон бөлөҕүнэн буруйу оҥорооччуларга эппиэтинэс эмиэ улаатыаҕа – түрмэ болдьоҕо 3-тэн 5 сылга диэри уһуон сөп.

Сокуону кэһэн, промышленнай кээмэйинэн балыктааһын иһин браконьердары 480 чааска диэри булгуччулаах үлэҕэ уураахтыахтара.

Ити уларытыыларга сыһыан­наах сокуон барылын Госдума судаарыстыбаннай тутууга уонна сокуону оҥорууга кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Александр Грибов соторутааҕыта Госдума мунньаҕар билиһиннэрдэ.

Депутаттар сокуон барылын баһыйар үгүс куолаһынан өйөөтүлэр, ол эрээри сорохтор ыстараап алын кирбиитин быһаарыы суо­ҕуттан астымматылар. “Сокуоннайа суох бултааһын иһин “500 тыһ. солк. диэри” диэн олус халбархай өйдөбүл. Баҕар, ыстараабы 500 тыһ. солк., баҕар, 1 тыһ. да солкуобайынан аныыр кыах хаалар”, – диэтэ “Сиэрдээх Россия” фракциятыттан депутат Олег Шеин. Кини итинник буруйдары оҥоруу иһин ханнык сууматтан саҕалаан ыстараап ирдэниэҕин ыйан туран, иккис ааҕыыга көннөрүү киллэрэргэ эттэ.

Биир  куобах иһин  хаайыыга олордуохтара  суоҕа

Сокуоннайа суох бултааһын административнай кэһиинэн буол­бакка, холуобунай буруйунан ханнык кирбииттэн саҕалаан ааҕыллыаҕын сокуон эйгэтигэр аан бастаан быһаарыахтара.

“Урут ити сыыппаралар суохтарына, Үрдүкү суут быһаа­рыытынан итиэннэ Айыл­ҕа харыс­табылын министиэристибэтин ис докумуоннарынан салайтарыахтаах этибит. Билигин уопсай биир нуор­ма буолуоҕа”, — диэн быһаарда Александр Грибов.

40 тыһ. солк. сууматтан саҕалаан бөдөҥ хоромньунан билиниллиэҕэ, оттон ураты бө­дөҥүнэн —120 тыһыынча солк. саҕалаан.

Бэйэ туһатыгар бултуур, балыктыыр дьон итинтэн сылтаан буруйга-сэмэҕэ тардыллыахтара суоҕа дуо диэн парламентарийдар ыйыттылар.  “Биһиги бүгүн боруогу үрдэтэбит. Ити кыра суолталаах чахчылары туоратыаҕа”, — диэн хоруйдаата статс-сэкирэтээр – Россия ИДьМ баһылыгын солбуйааччыта Игорь Зубов.

Сокуонтан туораан балыктыыр уонна кыыллары, ол иһигэр сэдэх ахсааннаахтары эһэр браконьердар экономикаҕа оҥорор хоромньулара Россияҕа миллиардынан солкуобайга тэҥнэһэр.

Итиниэхэ Игорь Зубов маннык сыыппаралары аҕалла: “Айыл­ҕа харыстабылын минис­тиэристибэтин уонна Росрыболовство сыанабылларынан, хоромньу 18 млрд солкуобайтан итэҕэһэ суох, бу маннык бородууксуйа көҥүллэммит эргиирин кээмэйинээҕэр (16 млрд солк.) үрдүк. Ити дьайыылар баһыйар үгүстэрэ күлүккэ сылдьар”.

Булт быраабылаларын сиэри умнан туран кэһэр суобаһа суох булчуттарга эппиэтинэс үрдүүр. Холобур, бөртөлүөттэн кыыллары ытааччыларга эбэтэр гаа­һынан көтөр үөрүн сүһүрдээччилэргэ миэрэлэр кытааталлар. Онон маннык дьайыылары оҥорооччулар урукку курдук 200 тыһ. солк. буолбакка, аны 500 тыһ. солк. төлүүргэ күһэллиэхтэрэ, ону ааһан, 2 сылга диэри хаайыллар кутталлаахтар.

Кыһыл  кинигэҕэ киирбит  кыыллары атыылааһын  иһин

Сонуну тарҕатар ситимнэр уонна Интернет нөҥүө Кыһыл кинигэҕэ киирбит кыылларынан, көтөрдөрүнэн уонна балыктарынан эргиниини кытта сибээстээх буруйдар иһин накаастабыл улаатар чинчилээх. Туһааннаах киһи кинилэри атыылааһын эбэтэр атыылаһыы иһин 500 тыһ. солкуобайтан 1,5 мөлүйүөн солк. диэри ыстарааптаныан эбэтэр 4 сылга диэри көҥүлэ быһыллыан сөп, дуоһунастаах сирэй — 6 сылга диэри түрмэ болдьоҕунан накаас­танар, оттон буруйу оҥорбут бөлөх састаабыгар кыттыбыт браконьер — 9 сылга диэри хаа­йыынан.

Госдума экологияҕа кэмитиэтин баһылыга Владимир Бурматов этэринэн, Россия Кыһыл кинигэтинэн уонна норуоттар икки ардыларынааҕы сөбүлэһиилэринэн харыстаныллар кыылларынан эргиниини сокуон барыла тохтотуох тустаах. Кини бүгүҥҥү күҥҥэ сокуоннар Интернет нөҥүө сэдэх кыыллары атыылааччылары, атыылаһааччылары эппиэтинэс­кэ тардар кыахтара суоҕун бэлиэтээтэ. Ол түмүгэр Россиятааҕы ситимҥэ итинник биллэриилэр туох да хара баһаамнык эбиллэ тураллар. Кэмитиэт бэйэтэ 30 000 биллэриини булан ылбыт. Ол иһигэр 38 – аан дойдуга бүтүннүүтүгэр аҕыйах экземпляр хаалбыт тиигири атыылааһыны кытта сибээстээх.

Кыыллар сүнньүнэн кыраныысса таһыгар “усталлар”, быраабыла курдук, сөҕүмэр сыанаҕа атыыланаллар – соҕотох Кыһыл кинигэҕэ киирбит хайа кыылын муоһа 1,5 тыһ. долларга диэри сыаналаныан сөп, диэтэ депутат.

“Холобур, уһук илиҥҥи оперативнай таможня үлэһиттэрэ Приморскай кыраайтан сэдэх кыыллар дериваттарын (кинилэртэн үөскэтиллибиттэри) таһаара сатаабыттарын туппуттара. Соҕотох эһэ баппаҕайдарын сыаната 55 мөл. солк. тэҥ. Ити баара-суоҕа биир чахчы, оттон сыллата уонунан түбэлтэ буолар”, – диэн Бурматов кэпсээтэ.

Парламентарий санаппытынан, чуолаан билиҥҥи сэттис ыҥы­рыылаах Госдума кыыллары харыстааһын туһунан сокуоннары ситэрэн оҥорууга ылыста. Депутаттар кыылларга хабыр сыһыан иһин холуобунай накаастабылы күүһүрдэргэ быһаардылар уонна дьиикэй кыыллары хаайан туран, кинилэргэ булчут ыттар саба түһэллэригэр эрчийиини боптулар.

“Кыыллар эрэйи көрөллөрүн аан бастаан сокуонунан быһаар­дыбыт диэххэ сөп . Оттон бүгүн көрүллэр Бырабыыталыстыба сокуонун барыла ити үлэҕэ өссө биир хардыынан буолар”, — диэн санаалаах Владимир Бурматов.

Харыстанар сирдэргэ учаастактары  биэрии көҥүллэммэт

Айылҕа ураты харыстанар сирдэрин (ООПТ) чэрчитинэн сир учаастагын эбэтэр уу эбийиэгин со­куоннайа суох биэрии иһин административнай накаастабыл олохтонуоҕа. Ол дуоһунастаах сирэйдэргэ 40-50 тыһ. солк. ыстараабынан диэлийиэҕэ эбэтэр киһи 6 ыйтан 1 сылга диэри дуоһунаска олорор бырааба быһыллыаҕа.
Бу бастакы ааҕыыга ылыллыбыт сокуону көҕүлээһин ааптарынан Россия Бырабыыталыстыбата буолар. Ити дьайыылар иһин административнай эппиэтинэскэ тардыы болдьоҕо 3 сылга диэри улаатар.
Юстиция миниистирин солбуйааччы Юрий Любимов эппитинэн, накаастабылы кытаатыннарыы айылҕа ураты харыстанар сирдэрин салайыы эйгэтигэр кэһиилэри сэрэтии көдьүүһүн үрдэтиэҕэ, ону сэргэ тулалыыр эйгэ, история уонна култуура эбийиэктэрэ чөл буолууларын хааччыйыаҕа.
Билигин үлэлиир административнай буруйу оҥоруулар тустарынан Кодекска сөп түбэһиннэрэн, айылҕа ураты харыстанар сирин чэрчитинэн сир учаастагын эбэтэр уу эбийиэгин биэрии иһин 10-тан 20 тыһ. солк. диэри ыстараап түһэриллэр.