Россия гиэрбэтин — кэтэр таҥаска?

Сокуон барылын сыала тугуй?

Ити сокуон барылын ааптардарынан Госдума бэрэссэдээтэлэ Вячеслав Володин судаарыстыба тутулугар уонна сокуону оҥорууга палаата кэмитиэтин баһылыга Павел Крашенинников (иккиэн «Биир ньыгыл Россия») буолаллар. Онон “Россия Федерациятын Судаарыстыбаннай гиэрбэтин туһунан” Федеральнай конституционнай сокуон 7-с ыстатыйатыгар көннөрүү киллэриллэр. Бу туох сыаллааҕый? Бастатан туран, Россия дьонун патриоттуу өйүн-санаатын көтөҕүүгэ туһуланар.
Павел Крашенинников Судаарыстыба гиэрбэтин, ол иһигэр кини ойуутун гражданнар, уопсастыбаннай түмсүүлэр, тэрилтэлэр сокуонунан көрүллүбэт да түгэннэргэ туһаныахтарын сөбүн быһаарда. Ол эрээри Россия судаарыстыбаннай бэлиэтэ күлүү-элэк буолбат курдук туһаныллыахтаах. Онтон атын Судаарыстыба гиэрбэтин эбэтэр былааҕын суолтатын сиргэ-буорга тэпсии диэн ыстатыйанан сыаналанан, холуобунай буруйунан билиниллэр.

Гиэрбэни туһаныыга сы­һыан­­наан Крашенинников: «Бу маассабай тэрээһиннэргэ, спортивнай оонньуулары ыытыыга, уопсастыбаннай түмсүүлэр съезтэригэр, сувениры оҥорууга кыал­лыаҕа», — диэн чопчулаата.
Ол эрээри итини кытта сорохтор соччо сөпсөс­пөттөр. РЛДП депутата Сергей Иванов сокуон ба­рылын ааптарыттан кэнэҕэс патриоттуу өй-санаа күүһүрэригэр эрэлэ туохха олоҕурарын ыйытта. Онуоха Крашенинников кимиэхэ да улаханнык эрэнэр табыллыбатын, ол эрээри итинник быһыы-майгы баар буоларыгар докумуон олук уурар диэн хоруйдаата. «Билигин партиялар съезтэригэр, спорт тэрээһиннэригэр гиэрбэни туһаналлар эрээри, сокуоннайа суох. Ону официальнайдык көҥүллүүр ордук», – диэтэ сокуону оҥорууга кэмитиэт баһылыга.
“Сиэрдээх Россияттан” Елена Драпеко гиэрбэ ойуутун ис, тас таҥаска туһаныахха сөбүн ыйытта. Онуоха “сөп” диэн хоруйу ылла.
Оттон хомуньуус Алексей Куриннай сокуон барылын ааптарыттан “гиэрбэни күлүү-элэк гыныы” диэни чопчулууругар көрдөстө. Ол курдук, холобур, гиэрбэлээх туруусугу кэтэ сылдьыы эмиэ күлүү-элэк буолар дуо? «АХШ-гар ити көҥүллэнэр», – диэтэ Куриннай. Итиниэхэ Крашенинников күлүү-элэк гыныы ньымаларын билэрин, ол эрээри дьыалаҕа сыһыана суоҕунан, коллегаларыгар ону иһитиннэрэр санаата суоҕун бэлиэтээтэ.
Кэнники сылларга судаарыс­тыба бэлиэлэрин туһунан сокуоннарга көннөрүүлэр хаста да киирбиттэрэ. Холобур, ылыллыбыт сокуон быһыытынан, 2014 с. балаҕан ыйын 1 күнүттэн Судаарыстыба былааҕа оскуолалар уонна да атын уопсай үөрэх тэрилтэлэрин дьиэлэрин үрдүгэр мэлдьи ыйанан туруохтаах, маас­сабай тэрээһиннэри ыытар кэмнэригэр өрө көтөҕүллүөхтээх. Ону таһынан, Билии күнүгэр бастакы уруок иннинэ, ону тэҥэ үөрэх тэрилтэлэрэ ыытар судаарыстыбаннай уонна муниципальнай бырааһынньыктарга анаммыт үөрүүлээх тэрээһиннэрин кэмигэр Россия гимнин толоруу булгуччулаах буолуохтаах.
Россия дьонун судаарыстыба бэлиэлэригэр ытыктабыллаах сыһыана сылтан сыл күүһүрэн иһэр, онуоха судаарыстыба бэлиэлэрин – былааҕы, гимни уонна гиэрбэни киэҥник туһанарга анаан сокуоҥҥа көннөрүүлэр кыах биэрэллэр. Госдума хонтуруолга уонна регламеҥҥа кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Ольга Савастьянова этэринэн, Россия олохтоохторун 72% гиэрбэнэн уонна былааҕынан киэн туттар, 11% – үтүө сыһыаннаах, эмиэ оччо бырыһыана – аахайбат. Гражданнар сыччах 1% эрэ Россия былааҕыттан уонна гиэрбэтиттэн кыйаханар.

_________________________________

Ыспыраапка

Гиэрбэ бэлиэлэрэ туох суолталаахтарый?

● Россия аныгы гиэрбэтэ 1993 сыллаахха ылыллыбыта. Икки төбөлөөх хотой. Кини икки өттүн диэки көрөр. Ол аата көтөр Азияны уонна Европаны барытын хабар, ити модун күүс уонна сомоҕолоһуу бэлиэтинэн буолар. Россия элбэх омуктаах сирдэрин холбооһуну ыйар.
● Хоруоналара. Үс хоруона РФ суверенитетын, урукку өттүгэр баһылаабыт сирдэрин холбооһуну көрдөрөр.
● Гиэрбэҕэ баар держава (кириэстээх кыһыл көмүс шар) – судаарыстыба былааһын уонна күүһүн бэлиэтэ.
● Георгий Победоносец. Бу уобарас суолтата — үтүө күүстэр хара дьайы кыайыылара. Буойун — Аҕа дойдуну көмүскээччи.
● Үс эрээт куорсуннар — аныгы өйдөбүлүнэн, үтүө санаа, кырдьык уонна кэрэ түмсүүлэрэ.
● Куйах — Ийэ дойдуну өстөөхтөртөн көмүскээһин бэлиэтэ.
● Өҥө — судаарыстыб

______________________________

“Биир ньыгыл Россия” фракциятыттан Сергей Вострецов коллегатын өйөөтө уонна гражданнар ити бэлиэлэри туһанары сөбүлүүллэрин туһунан эттэ.

Судаарыстыба үс бэлиэтэ

Судаарыстыба гиэрбэтигэр уонна гимнигэр аналлаах тус-туһунан федеральнай сокуоннар бааллар.
Судаарыстыба элбэх өҥүнэн ойууламмыт гиэрбэтэ сокуоннар бланкаларыгар, федеральнай толорор уорганнар, үрдүкү сууттар аактарыгар, судаарыстыбаннай уорганнар дьиэлэригэр, сорох чунуобунньуктар үлэлиир кабинеттарыгар, ону сэргэ киһи кимин-тугун туоһулуур докумуоннарга баар буолар.
Свердловскай уобаластан биир олохтоох киһи прокурорга суругар гиэрбэни туруорбут, ону сэргэ илии баттааһынын Судаарыстыбаннай гиэрбэ ойууламмыт тус бэчээтинэн бигэргэппит.
Кировскай уобаласка икки сыллааҕыта хаалыыр матырыйаалы оҥоруунан дьарыктанар олохтоох фирмаҕа прокурордар харахтара хатаммыт. Коммерсаннар РФ Судаарыстыбаннай гиэрбэтин туһунан сокуону кэспиттэр – ол курдук бэйэлэрин докумуоннарыгар анаан оҥорбут бэчээттэригэр Россия гиэрбэтин ойуулаппыттар. Төһө да үкчү буолбатаҕын иннигэр, олус майгынныыр эбит.
РФ Президенин иһинэн Геральдика сэбиэтин судаарыстыбаннай герольдмейстера түмүк таһаарбыт – бэчээккэ коммерсант эмблематыгар “геральдическай төрүт быһыытынан РФ Судаарыстыбаннай гиэрбэтэ туһаныллан оҥоһуллубут” диэн. Түмүгэр суут коммерсаҥҥа 5 тыһ. солк. ыстараабы түһэрбит.

“РФ Судаарыстыбаннай гиэрбэтин туһунан” Федеральнай сокуон 3-с ыстатыйатыгар судаарыстыба гиэрбэтэ туруоруллуохтаах бланкаларын кэрискэтин туһунан этиллэр. Оттон 4-с ыстатыйаҕа Россия гиэрбэтэ докумуоннар чопчу быһаарыллыбыт кэрискэлэригэр баар буолуохтааҕын туһунан суруллар. Чуолаан, итиннэ паспорт, гражданин кимин-тугун бигэргэтэр докумуоннар уонна да атын судаарыстыбаннай былаас уорганнара биэрэр уопсай судаарыстыбаннай көрүҥнээх докумуоннара киирэллэр.
Эмиэ итиннэ сокуон бы­һыы­тынан, ханнык тэрилтэлэр бэчээттэригэр гиэрбэ баар буо­луохтааҕа ыйыл­­лар. Ити, бастатан туран, былаас уорганнара, ону сэргэ бас билии көрүҥүттэн тутулуга суох араас тэрилтэлэр. Испииһэккэ бү­тэһигинэн — ЗАГС уорганнара. Сокуоҥҥа ахтыллыбатах атын докумуоннарга уон­на бэчээттэргэ гиэрбэни туруо­рар табыллыбат.
Онон икки тө­бөлөөх хотой ойуутун иһин ити кэрискэҕэ киирбэтэхтэр ыстараап төлүөх­тээхтэр: гражданнар – 2-3 тыһ. солк., дуоһунастаах дьон – 5-7 тыһ. солк., юридическай сирэйдэр – 100-150 тыһ. солк.

Былаах рекламаҕа анамматах

Атын дойдуларга хайдаҕый? АХШ-гар судаарыстыба символларын коммерческай сыалга туһаныы көҥүллэнэр эрээри, кэккэ хааччахтардаах. Судаарыстыба былааҕын таҥнар таҥас, утуйар таҥас быһыытынан туһанар, спортивнай таҥаска тигэр көҥүллэммэт. Ол эрэн ону номнуо фабрикаҕа тикпит буоллахтарына, көҥүллэнэр эбит. Былааҕы рекламаҕа уонна табаардары эргитиигэ, салфеткаларга уонна да атын биир кэмнээх тээбириннэргэ ойуулуур табыллыбат.
Үгүс өттүгэр судаарыстыба бэлиэлэрэ араас сувенирдарга – футболкаларга, спортивнай таҥаска, ырбаахыга туһаныллаллар.
Германияҕа икки судаарыстыбаннай бэлиэ – федеральнай былаах уонна гиэрбэ бааллар. Былаах өҥнөрүн уонна гиэрбэ ойуута суох былааҕы бэйэтин ким баҕарар туһаныан сөп.