Госдума сонуннара: регионнарга, социальнай политика, сокуон

Итириги хоннорор тэрилтэлэр баар буолуохтара дуо?

Итирик киһини быстах кэмҥэ хоннорор (вытрезвитель)  тиһигин төнүннэрии туһунан сокуон барылын Госдумаҕа киллэрбиттэр.

Бу докумуон автордарыттан биирдэстэрэ Сэбиэт Федерациятын социальнай политикаҕа кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Валерий Рязанский “Парламентская газета” хаһыакка тоҕо маннык ис хоһоонноох сокуон барылын бэлэмнииллэрин туһунан кэпсээбит.

РФ Ис дьылаҕа министиэристибэ чахчыларынан итирик туруктаах сылдьан буруйу оҥоруу 2011 сылтан 2018 сылга диэри 34,9 бырыһыан улааппыт.

 

Валерий Рязанский этэринэн, итирик туруктаах сылдьан оһолго түбэһии көрдөрүүтэ сылын ахсын улаатар. “Сылга хас да тыһыынчанан киһи итирик туруктаах сылдьан өлөр. Ол иһин сокуон барылын биир соругунан дьон олоҕун харыстааһын буолар”, — диир. Ол курдук сенатор бу боппуруоһу быһаарыы регионнар көрүүлэригэр бэриллэрин туһунан этэр. “Регион бэйэтин боломуочуйатынан бу кыһалҕаны быһаарарыгар кыах биэрэбит. Холобур, бу үлэни социальнай тэрилтэлэргэ эбэтэр медицинскэй тэрилтэлэргэ, приюттарга сүктэриэхтэрин сөп”, — диир. Оччотугар итирик киһини быстах кэмҥэ хоннорор учреждениены коммерческайа суох уопсастыбаннай тэрилтэлэр үлэлэтиэхтэрин сөп. Холобур, РФ субъега бэйэтин сокуонунан нормативнай докумуоннары бигэргэттэҕинэ, “вытрезвитель” судаарыстыбаннай уонна чааһынай үлэлэһиигэ олоҕурбут муниципальнай тэрилтэ буолуон сөп. Маны таһынан итирик киһи бу маннык тэрилтэлэргэ босхо эбэтэр харчы төлөөн хонон тахсарын боппуруоһун көрбүттэр. Валерий Рязанскай “Парламентская газета” хаһыат суруналыыһыгар эппитинэн, сенатордар ордук тэрилтэ төлөбүрдээх буоларыгар охтоллор. “Итирэн баран быстах кэмҥэ хоннорор сиргэ сытан тахсыбыт киһи ылбыт өҥөтүн иһин эппиэттиэхтээх, харчыта суох буоллаҕына үлэлээн төлүөхтээх”, — диир.

Ыспыраапка

Арассыыйаҕа 2011 сыллаахха Ис дьыала министиэристибэ үлэтин уларытыы кэмигэр итирик киһини быстах кэмҥэ хоннорон таһаарыы тиһигин суох оҥорбуттар. Ол гынан баран, билигин дойду 20 регионугар медицинэ уонна социальнай тэрилтэлэр базаларыгар итирик киһини быстах кэмҥэ хоннорор тэрилтэлэр үлэлииллэр.

Билигин биир үчүгэй холобурунан буолар Татарстаҥҥа үлэлиир итирик киһи хонон тахсар сирин тэрилтэтэ. Бу региоҥҥа бэрээдэги көрүү уорганнара, учаастак инспектордара, эмп тэрилтэлэрэ, дружинниктар биир ситимнээхтик үлэлииллэр. Арыгыһыт сотору-сотору бу тэрилтэҕэ хонон тахсар буоллаҕына, тустаах тэрилтэлэргэ сигнал ыыталлар, бу киһи дьиэ кэргэнин болҕомтоҕо ылаллар.

Ол курдук, сокуон барылын оҥорооччуларыттан биирдэстэрэ Валерий Рязанский этэринэн, бу тэрилтэ итириги харах далыттан суох эрэ гынар туһугар буолбакка, хара дьайы утары уопсай сомоҕолоһон үлэлиири сэрэйэр.

Сокуон киирдэҕинэ, көмөтө баһаам буолуоҕа

Элбэх оҕолоох ыал ипотекатын төлүүрүгэр 450 тыһ.солк. кээмэйдээх көмө туһунан сокуон барылын көрөн эрэллэр.

 “Парламенсткая газета” суруйарынан, 2019 сылга төрөөбүт үһүс эбэтэр онтон үөһээ төрөөбүт оҕолоох дьиэ кэргэн дьиэ ылбыт кредиттэрин төлүүллэригэр федеральнай бюджеттан 450 тыһ. солк. ылыахтарын сөп буолуоҕа. Ол туһунан сокуон барыла Госдумаҕа көрүүгэ киирбит.

Владимир Путин элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн ипотеканан ылбыт кредитин төлүүргэ судаарыстыба көмөлөһөр соруктааҕын туһунан олунньуга оҥорбут анал этиитигэр иһитиннэрбитэ. Сокуон олоххо киирдэҕинэ 2019 сыл тохсунньу 1 күнүттэн үлэлиир, ол эбэтэр тохсунньу 1 күнүттэн бэттэх  үһүс эбэтэр онтон үөһээ оҕотун төрөппүт  бу көмөнү ылар бырааптанар. “Бу социальнай көмө миэрэтигэр үп көстүөҕэ, бу сорукка билиҥҥитэ 15 млрд солк. көрүллүөҕүн туһунан этии киирдэ”, —диэн сокуон барылын автордарыттан биирдэстэрэ Госдума спикера Вячеслав Володин эппит. Федерация Сэбиэтин социальнай политикаҕа кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Валерий Рязанский бу көмө элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ улахан көмөнөн буоларын ыйбыт. “450 тыһ. солк. – улахан көмө, өссө эбиитин ийэ капиталын сууматын кытта биир хайысхаҕа туһаннахха. Ийэ капиталын үбүн сертификаты ылааччылар 95%-ра дьиэни ылбыт кредииттэрин төлөөһүҥҥэ эбэтэр саҥа дьиэни туттууга ыыталлар”, — диэн эппит. Санатар буоллахха, ийэ капиталын үбүн кээмэйэ 453 тыһ. солк. тэҥнэһэр.

Вячеслав Володин иһитиннэрбитинэн, элбэх оҕолоох дьиэ кэргэни өйүүр соруктары олоххо киллэрии Госдума үлэтигэр биир бастакынан сылдьар. Федерация Сэбиэтин дьиэ кэргэн, оҕо аймах, дьахтар боппуруостарын кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Тамара Плетнева: “Владимир Путин олунньуга оҥорбут анал этиитигэр иһитиннэрбит соругун үгүстүк дьүүллэстибит. Мин санаабар, бу сокуон барылын түргэнник ылыныахпыт. Сайын бу сокуон үлэлиэҕэ диэн бигэ эрэллээхпин”, — диэн “Парламентская газета” хаһыакка эппит.

Дьон босхо балыктыыр буолла

Биирдиилээн балыксыттар (любительская рыбалка) босхо уонна сөбүлээбит сирдэригэр балыктыыллара көҥүллэнэр буолла. Ол туһунан “Российская газета” хаһыакка Балыктааһын федеральнай агенствотын салайааччытын солбуйааччы Василий Соколов кэпсээбит.

 2019 сылтан биирдиилээн балыксыттарга сыһыаннаан саҥа сокуон үлэлээтэ. Ол сокуонунан бастакытынан, биирдиилээн дьоҥҥо балыктыылларыгар көҥүллүүр докумуон ирдэммэт буолла. Иккиһинэн, балыктыырга төлөбүр ирдэммэт, арай анаан балыктары иитэр уулаах сирдэргэ ирдэниэн сөп. Үсүһүнэн, балыктыыр киһи балыктааһын быраабылатын тутуһуохтаах. Ол эбэтэр биир күннээх нуорманы. Ол нуорма балык көрүҥүттэн уонна регионнуттан тутулуктаах. Олохтоммут нуорматтан элбэҕи уонна бобуулаах балыгы балыктаабыт киһи ытарааптанар. Холобур, хатыыстыҥылары туппуттарга 100 тыһ. солк. тахса ыстараап ууруллар.

Саҥа сокуон балыктааһыҥҥа илими туттууну бобор. Ол эрээри, Сибиир уонна Уһук Илин кэккэ регионнарыгар (ол иһигэр Саха сиригэр) быраабыланан көҥүллэнэр илиминэн туттуохтарын сөп. Холобур, намыһах хаачыстыбалаах хоппуруон илим көҥүллэммэт, тоҕо диэтэххэ, өрүстэр, күөллэр экологияларыгар хорумньуну оҥорор.

Сардаана КУЗЬМИНА