Мамонт муоһа дойдуга дохуоту киллэриэҕэ

Россия бюджетын тумнан, мамонт муоһун Кытайга көҥүлэ суох утаарыы сотору тохтуоҕа, оттон ити сыаналаах хостонор баайы аһаҕастык биржаҕа атыылаһыахха сөп буолуоҕа, онуоха эбии судаарыстыба хааһынатыгар НДС төлөнүөҕэ. Экспердэр сыанабылларынан, ирбэт тоҥтон кыыллар уҥуохтарын хостооһунтан дойду дохуота 1 млрд солк. диэри тиийиэн сөп. Билигин Госдума айылҕа ресурсаларыгар, бас билиигэ уонна сир сыһыаннаһыыларыгар кэмитиэтигэр оҥоһулла сылдьар сокуон барыла итини ситиһиигэ олук буолуоҕа. Күһүҥҥү сессия түмүктэниэр диэри депутаттар докумуону Госдума көрүүтүгэр киллэрэр былааннаахтар.

Хаһаайына суох уҥуохтар

Экспердэр дааннайдарынан, Арктика сиригэр-уотугар 150-180 тыһ. тонна мамонт уҥуоҕа кистэнэ сытар, сыллата ону хостооччулар быһа холоон 100 тонна былыргы үйэлэрдээҕи аарыма кыыллар уҥуохтарын булаллар. Олортон 90 бырыһыана Кытайга таһаарыллар диэн ааҕыллар. “Мамонт уҥуоҕун кылабыыһаларын” улахан өттө Хотугу Муустаах акыйаан муораларын биэрэктэригэр, ол иһигэр ити сир уу аннынааҕы зоналарыгар, ону сэргэ Россия шельфэтигэр киирсэр арыыларга бааллар.

Саха сирин хоту өттүгэр үлэтэ суох буолуу таһыма үрдүгүнэн, муостары көрдөөччүлэр ахсааннара сыл аайы элбии турар. Дьиҥэр, бу үлэ көрүҥэ манна бары нуормалары уонна быраабылалары тумнар норуот дьарыгын быһыытынан буолбута балайда ыраатта. Хас сыл аайы мамонт муоһун хостооччулар “барыһы баһан ылар” баҕалара улаата турар.

Саха сирин былаастара бэлиэтииллэринэн, өрөспүүбүлүкэҕэ муоһу бырамыысыланнай хомуйууга бэриллибит лицензиялар ахсааннара кэнники сылларга 2 төгүлүнэн элбээбит, ол эрээри ити үрдүк дохуоту биэрэр дьыалаттан бюджекка ханнык да нолуок киирбэт. Бастатан туран, судаарыстыба өттүттэн сөптөөх хонтуруол суоҕунан. Ол кэмҥэ кыыллар хостонуллар тобохторун маассабайдык көрдөөһүн Хоту сир экологиятыгар мөлтөх сабыдыаллаах итиэннэ көрдөөччүлэргэ бэйэлэригэр кутталы үөскэтэр: сир сиҥниитэ иэдээннээх түгэннэргэ тиэрдэрэ баар суол.

Саха сиригэр ааҕалларынан, олохтоох дьоҥҥо лицензияны биэриини судургутутар федеральнай сокуону ылыныы балаһыанньаны уларытыан сөп. Быйыл ыам ыйыгар Саха сирин парламентарийдарын көҕүлээһинин вице-премьер Алексей Гордеев өйөөбүтэ, кини туһааннаах биэдэмистибэлэргэ бу эйгэҕэ сокуону тупсарыыга этиилэри бэлэмнииллэригэр сорудахтаабыта.

Госдумаҕа быһаарыы булуллуон сөп

Мамонт муоһун хомуйууну сокуонунан бэрээдэктээһин боппуруоһа  Госдумаҕа болҕомто киинигэр сылдьар. Номнуо чугастааҕы кэмҥэ парламентарийдар кыһамньыларынан барыстаах, ол эрээри сокуоннайа суох дьарык күлүктэн тахсыан уонна ырыынак цивилизованнай көрүҥүнэн буолуон сөп. Дума айылҕа ресурсаларыгар кэмитиэтигэр оҥоһуллар сокуон барылын палаатаҕа күһүҥҥү сессия түмүктэниэр диэри киллэрэр, онтон кэлэр сылга ылынар былааннаахтарын туһунан кэмитиэт баһылыга Николай Николаев “Парламент хаһыатыгар” иһитиннэрдэ.

Кини эппитинэн, мамонт муоһун хостооһун – бу күлүк эйгэҕэ сылдьар сүүнэ индустрия. Көҥүлэ суох хостооһун эргиирэ сылга 1,5-тан 3 млрд солк. диэри сыаналанар. Маныаха ити уҥуох 80 бырыһыана Саха сиригэр булуллар. Николаев быһаарбытынан, сокуон барыла олохтоох нэһилиэнньэ үгэс буолбут дьарыктарын сайдыытын уонна мамонт муоһуттан бэлэм бородууксуйаны оҥорууну көҕүлүөҕэ. Ону таһынан, коммерческай хомуйууга сир аннын туһаныы бэрээдэгин олохтооһун, хомуллубут матырыйаал ахсааныгар хааччахтааһыннары уһулуу уонна сир аннын туһаныы иһин эппиэтинэһи киллэрэр туһунан этиллэр.

Итини сэргэ сокуон барыла сир аннын сөптөөхтүк туһаныыга уонна палеонтологическай тобохтор көрүҥнэрин быһыытынан матырыйааллары хомуйууга утумнаах уонна көдьүүстээх регионнааҕы судаарыстыбаннай геологическай хонтуруолу киллэрэр. Онуоха анаан регионнааҕы сокуону оҥоруу таһымыгар сир аннын туһаныы бэрээдэгин олохтуур этии баар.

Мамонт муоһун хомуйууга туһаныллар сир аннын учаастактара олохтоох суолталаах сир аннын учаастактарынан ааҕыллыахтарын сөп. Маныаха сир аннын геология өттүттэн чинчийиини уонна туһалаах сир баайын саппаастарыгар судаарыстыбаннай экспертизаны оҥорбокко эрэ, ону сэргэ үлэлэри толорууга техническэй бырайыактары уонна бырайыак докумуоннарын сөбүлэһиннэриитэ итиэннэ бигэргэтиитэ суох минералогическай матырыйааллары уонна палеонтологическай тобохтору хомуйууну ыытар туһунан этиллэр.

Палеонтологическай тобохтору атыылааһын тэрээһиннээх аукционнарга ыытыллыах тустаах, ол бэрээдэгин Бырабыыталыстыба олохтуоҕа. Маннык толкуйдаммыт сыһыан сыана үөскээһинигэр бэрээдэги олохтуоҕа. Мамонт муоһун ырыынага көҥүллэммит секторга көһүүтүн түмүгэр баҕалаах киһи 5 миэтэрэлээх муоһу аһаҕастык атыылаһыан сөп, билигин ол “хара ырыынакка” сыаната 1,5 мөл. солк. тиийэр. Итинник палеонтология бородууксуйатыгар нолуок түһэриллиитин суотугар, экспердэр сыанабылларынан, судаарыстыба сыллата 1 млрд солк. диэри үбү ылыаҕа.

Елена БАИШЕВА

Уважаемые читатели!

1. Покупая электронную версию Издания, вы осознаете, что покупаете ее исключительно для личного (семейного) пользования. Перепродажа или любая другая передача купленного вами номера газеты третьим лицам запрещается и может преследоваться по закону.
2. Обязанности продавца, в качестве которого выступает Издание, считаются выполненными с момента отправки Покупателю ссылка на скачивание купленного и оплаченного им номера газеты.
3. Стоимость газеты в розницу 30 руб.

ВАЖНО! Иногда, по независящим от Издания причинам, спам-фильтры Покупателя перебрасывают письмо с заказанной вами ссылкой в папку «Спам». Поэтому если вы не получили от нас автоматически сгенерированного письма со ссылкой, для начала проверьте папку «Спам». Если его нет и там — обращайтесь в нашу редакцию.