Эми эттэн араарыахха

Атыыласпыт табаардарын уонна оҥоһуллубут өҥөлөр хаачыстыбалара мөлтөҕүттэн сылтаан, Россия олохтоохторо Роспотребнадзор тэрилтэтигэр үҥсүүлэрэ элбээбит. Кэнники сылга кинилэр туруорсууларын ахсаана 18 % кэриҥэ, ол эбэтэр 362 тыһ. солк. улааппыт. Оттон бырааптара кэһиллибит дьон туһатыгар сууттар ирдээн ылбыт суумалара 3 төгүл улааппыт – 34,7 млрд солкуобайга диэри, диэн Роспотребнадзорга иһитиннэрдилэр.
Россия туһанааччылара ханнык кыһалҕалары үгүстүк көрсөллөрүн уонна кинилэр ханна квалификациялаах көмөнү ылыахтарын сөбүн туһунан Роспотребнадзор баһылыга Анна Попова кэпсиир.

— Анна Юрьевна, бу кэпсэтиибит Аан дойдутааҕы туһанааччылар бырааптарын көмүскээһин күнүн иннинэ буолар. Быйыл, кулун тутар 15 к. бу күн «Антибиотиктары менюттан ылан быраҕыахха» диэн девиһинэн барар. Аан дойдуга оҥоһуллар антибиотиктар аҥаардара тыа хаһаайыстыбатыгар туһаныллар диэн кырдьык дуо?
— Аҥаара кэриҥэ. Онтон улахан өттө – улаатыннарыыны көҕүлүүргэ анаан, ону сэргэ, наада буолар түгэнигэр, эмтээһиҥҥэ туһанар оннугар эрдэттэн ыарыыны сэрэтэр миэрэ быһыытынан.
Туһанааччылар бырааптарын көмүскээһиҥҥэ норуоттар икки ардыла­рынааҕы тэрилтэ элбэх ахсааннаах антибиотиктары туһанан «улаатыннарыллыбыт» эти атыылааһыны тохтотор аналлаах хампаанньалары ыытарга былаанныыр.
— Туһанааччылар бырааптарын көмүскээччилэр балаһыанньаны олус «хараардыбаттар» дуо? Оччоҕуна олох да этэ суох хаалыахпытын сөп дии.
— Суһал миэрэлэри ылбатахха, антибиотиктар кэрдиис кэмнэрэ түмүктэниэҕэ диэн Аан дойдутааҕы доруобуйа харыстабылын тэрилтэтэ эмиэ сэрэтэр. Бу манна проблема төрдө – кинилэри аһара туһаныыттан киһи ыарыыта ити эмтэргэ бэриммэт буолуута үрдүү турар. Кэлин тиһэҕэр кинилэр көдьүүстэрэ суох буолуо, оччоҕо көннөрү сыстыганнаах ыарыылар уонна улахана суох эчэйиилэр киһи олоҕор, уруккутун курдук, улахан кутталы үөскэтиэхтэрин сөп.
Антибиотиктары тыа хаһаайыстыбатыгар туһаныы, күүтүллэрин курдук, чугастааҕы сылларга 2/3 диэри улаатыахтаах: 2010 сылга 63,2 тыһ. тоннаттан 2030 сылга 105,6 тыһ. тоннаҕа диэри. Тыа хаһаайыстыбатыгар антибиотиктары туһаныы билигин тэнийбит ыарыылар кыайан эмтэммэт буолууларыгар тиэрдиэҕэ.
Россия Аан дойду­тааҕы эргиэн тэрилтэтигэр киирбитин да кэннэ, Европа Сойууһун уонна Кодекс Алиментариус Хамыыһыйатын стандартарынааҕар (аска-үөлгэ норуоттар икки ардыларынааҕы стандартар) Роспотребсоюз арыый кытаанах таһымҥа үлэлээбитин түмүгэр, ас бородуукталарыгар сорох антибиотиктар, холобур, тетрациклин, ахсааннарыгар нормативтар уларыйбакка хаалбыттара.
— Оттон туһанаач­чылар бырааптарын көмүскээччилэри уонна гражданнары бэйэлэрин ас-үөл хаачыстыбатын уонна куттала суоҕун таһынан, өссө туох долгутарый?
— Финансовай өҥө­лөрү хаачыстыбалаахтык оҥоруу эт бородуукталарын эбэтэр доруобуйа харыстабылын өҥөлөрүн хаачыстыбатыттан итэҕэһэ суох уопсастыбаны долгутар. Манна даҕатан эттэххэ, быйыл Аан дойдутааҕы туһанааччылар бырааптарын күнэ оҕолорго уонна ыччакка аналлаах финансовай билии-көрүү Бүтүн Россиятааҕы нэдиэлэтин уонна Аан дойдутааҕы харчы нэдиэлэтин ыытар кэмҥэ түбэстэ.
— Финансовай билиини-көрүүнү үрдэтиигэ Роспотребнадзор оруола хайдаҕый?
— Биэс сыл анараа өттүгэр биһиги биэдэмистибэбит «Нэһилиэнньэ финансовай билиитин-көрүүтүн таһымын үрдэтиигэ уонна РФ-ҕа финансовай үөрэхтээһини сайыннарыыга көмө» диэн Үп министиэристибэтин уонна Аан дойдутааҕы баан бырайыактарыгар кыттыспыта. Ааспыт сылга биэдэмистибэ специалистара кыттыыларынан кэлим матырыйааллар бэлэмнэммиттэрэ, онно туһанааччыларга анаан баан счеттарын уонна уурууларын, потребительскай кредиттэр, дебетовай уонна кредит карталарын, төлүүр өҥөлөр, страхование уонна пенсияны мунньуу туһунан иһитиннэриилэр бэриллибиттэрэ. 7,5 мөл. экземпляры аһарар уопсай тиражтаах буклеттар уонна плакаттар бары регионнарга ыытыллыбыттара.
— Финансовай өҥөлөрү туһанааччылар бырааптарын кэһии түгэнигэр хайдах гыныахтаахтарын өйдүүр инниттэн Россия дьоно Роспотребнадзорга төһө элбэхтик туруорсарый?
— Биһиги туһанаач­чылартан сылга ортотунан мөлүйүөн аҥаарыттан ордук суругунан туруорсууну ылабыт, маныаха ааспыт сылга 362 тыһ. кэриҥэ туруорсуу туһанааччылар бырааптарын көмүскээһиҥҥэ сыһыаннаах этэ. Ити иһигэр 161 тыһ. маҕаһыыннар атыыларыгар-эргиэннэригэр түбэспитэ, өссө 201 тыһыынча – өҥөлөр эйгэлэригэр.
Туһанааччылар бырааптарын көмүскээһин эйгэтигэр хас онус үҥсүү финансовай өҥөлөр хаачыстыбаларын таарыйар. Ол курдук, баан секторыгар уонна страховой тэрилтэлэргэ туһанааччылар бырааптарын кэһиини кытта сибээстээх туруорсуулар баһыйаллар. Бу элбэх дуу, аҕыйах дуу? Туруорсуу ахсаана сыллата улаата турарын үрдүнэн, кэһиилэр дьиҥнээх ахсааннарын кытта тэҥнээн көрдөххө, ити элбэҕэ суох курдук. Тэҥнэбилгэ: Великобританияҕа соҕотох финансовай өҥөлөр боппуруостарыгар сыллата 200-тэн тахса тыһыынча үҥсүү көрүллэр.
— Холобур, мин хаһан да депозит аспатах уонна кредит ылбатах гражданин буолуум. Оччоҕо хантан сүбэ ылабыный?
— Дойдуга бүттүүнүгэр Роспотребнадзор салааларын базатыгар сүбэлиир кииннэр бааллар, онно ханнык баҕарар түгэҥҥэ гражданнар сүбэ-ама ыла кэлиэхтэрин сөп.
Ону таһынан, финансовай өҥөлөрү туһа­нааччылар бырааптарын боппуруостарыгар нэһилиэнньэҕэ анаан быйыл төлөпүөнүнэн «итии линия» үлэтэ саҕаланыаҕа. Үп ырыынагар бырааптарын туһунан туһанааччылар туруорсууларын биэрэллэригэр анаан Роспотребнадзор сайтыгар онлайн-прием үлэлиэҕэ.
Итини таһынан финансовай өҥөлөрү туһанааччыларга анаан номнуо анал ресурсалар үлэлииллэр – хочумогузнаю.рф уонна вашифинансы.рф. Онно финансовай өҥөлөр бары көрүҥнэрэ сиһилии билиһиннэриллэллэр, араас сэрэхтээх түгэннэр уонна киһи кыһалҕаҕа түбэспит балаһыанньаларын быһаарыы суоллара аҕалыллаллар.
Туһанааччыларга анаан биһиги туспа порталы оҥордубут – zpp.rospotrebnadzor.ru. Манна туһанааччылар бырааптарын көмүскээһиҥҥэ нормативнай база барыта, ирдиир сайабылыанньалар көрүҥнэрэ бааллар. Техрегламент ирдэбиллэрин кэһии түгэннэрин туһунан сибидиэнньэлэр аһаҕас билиигэ-көрүүгэ таһаарыллаллар, бородууксуйа булгуччулаах ирдэбиллэргэ сөп түбэспэт чопчу чахчылара ыйыллар.
— Бүтүн аан дойдутааҕы туһанаач­чылар бырааптарын көмүскээһин күннэрэ өссө ханнык проблемаларга анаммыттарай?
— 2012 сылга тэрээһиннэр «Биһиги харчыбыт – биһиги бырааппыт» лозунунан барбыттара. 2013 сылга – «Потребителлэр сууттара». 2014 сылга – «Мобильнай сибээһи туһанааччылар бырааптара». 2015 сылга – «Туһанааччылар чэбдик аһылыкка бырааптарыгар болҕомтону ууруохха». Онон туһаныыга сыһыаннаах олох бары өрүттэригэр болҕомто ууруллар.

«Российская газета» Федеральнай таһаарыытынан,
№6921 (53)