Максим Шевченко: “Кумааҕынан бэчээт бородууксуйата баар буолуохтаах!”

«Многоликая Россия» Бүтүн Россиятааҕы суруналыыстар куонкурустара быйыл IX төгүлүн ыытыллыбыт. Быйылгы күрэххэ дойду 52 регионуттан 6 номинацияҕа уопсайа 1850 үлэ киирбит. Онно биһиги «Чуораанчык» сурунаалбыт «Детско-юношеские просветительские проекты в СМИ» номинацияҕа бочуоттаах үһүс миэстэҕэ тигистэ. Бу ааһан эрэр сыл биир дьоһун ситиһиитэ!

«Многоликая Россия» куонкурус 2006 сыллаахха национальнай үгэстэри, абыычайдары киэҥник тарҕатар, РФ сиригэр-уотугар уонна тас өттүгэр олорор араас норуоттар култуураларыгар уонна искусстволарыгар интэриэһи тардар, норуоттар үгэс буолбут култуураларын уһулуччу сыаннастарын харыстыыр уонна убаастабыллаах сыһыаны иитэр сыалтан тэриллибитэ. Итини таһынан култуура нэһилиэстибэтин сайыннарыыга уонна харыстааһыҥҥа кылааттарын киллэрэр ордук интэриэһинэй, суолталаах, талааннаах үлэлэри булар аналлаах.

Оҕо аймах таптыыр сурунаала «Чуораанчык» кылаабынай эрэдээктэрэ Татьяна Жиркова Татарстаҥҥа сырыыларын туһунан биһиэхэ кэпсээтэ.

Кумааҕынан бэчээт бородууксуйата баар буолуохтаах!

• Биһиги Саха сириттэн «Кэскил» оҕо бэчээтин кыһатын отделын салайааччы Анна Владимировна Пермякованы кытта иккиэн буолан сырыттыбыт. «Многоликая Россия» чопчу суруналыыстар куонкурустара буоларын быһыытынан айар үлэни-хамнаһы ордук көрөллөр эбит. Бастатан туран, татаардар бу куонкуруһу аан дойдуга тарҕаммыт норуоттар тылларын өрө тардар сыаллаах ыыталларын сэҥээрдим. Олус киэҥ далааһыннаах, дириҥ ис хоһоонноох куонкурус. Татаардар тыл эйгэтигэр үлэлиир, иитэр-үөрэтэр, ыччаты кытта алтыһар дьоннорун, педагогтары, көмүс курдук көрөн ытыс үрдүгэр илдьэ сылдьаллар эбит. Итини саамай бэлиэтии көрдүбүт. Иккиһинэн, биһиги ити куонкуруска бэлэх тутаары эрэ барбатахпыт…Ол курдук, куонкурус чэрчитинэн, Москва куораттан биллиилээх суруналыыс, гражданскай уопсастыбаны сайыннарыыга уонна киһи бырааптарыгар РФ президенин иһинэн Сэбиэт чилиэнэ Максим Шевченко кэлэн олус интэриэһинэй семинары ыытта. Онно мин биир идэлээхпиттэн кумааҕынан бэчээттэнэн тахсар хаһыаттар, сурунааллар дьылҕалара хайдах буолуой диэн ыйыттым. Онуоха дойду биллиилээх суруналыыһа бэчээт бородууксуйата ханна баҕарар хайаан да баар буолуохтааҕын эттэ. Кини хаһыат, сурунаал электроннай көрүҥнэрэ диэн ончу атын суолталаахтарын бэлиэтээтэ. Электроннай көрүҥ кумааҕынан бэчээт таһынан эбии баар буолуохтаах. Хаһыат аата хаһыат, сурунаал аата сурунаал.

«ТАТМЕДИА» – 2235 үлэһиттээх бөдөҥ тэрилтэ

• Казаньҥа «ТАТМЕДИА» диэн Татарстан саамай улахан иһитиннэрэр агентствотыгар сырыттыбыт. Бу тэрилтэ 18 мэндиэмэннээх дьиэҕэ баар. Манна 250 сурунаал, хаһыат бэчээттэнэн тахсар эбит. «ТАТМЕДИА» АУо 84 филиаллаах. Ол иһигэр өрөспүүбүлүкэтээҕи, куораттааҕы уонна оройуоннардааҕы сонуну тарҕатар сириэстибэлэр эрэдээксийэлэрэ, телерадиокомпаниялар, «Татар-информ» иһитиннэрэр агентство, «Intertat.ru» өрөспүүбүлүкэтээҕи электроннай хаһыат, «События» портал (sntat.ru) итиэннэ «Идел-Пресс» диэн Поволжье бөдөҥ полиграфическай-издательскай комплекса киирэллэр. Күн бүгүн «ТАТМЕДИА»-ҕа уопсайа 2235 киһи үлэлиир. Бэчээт эйгэтигэр үлэлиир дьон үгүстэрэ суруйааччылар эбит, кинилэр үлэлэрин олус сыаналыыллар. Ону өрөспүүбүлүкэ салалтата өйдүүр уонна өйүүр. «ТАТМЕДИА» 99 хаһыат, 15 сурунаал, 21 телекомпания, 13 радиостанция, 87 сайт, ону тэҥэ «Татар-информ» иһитиннэрэр агентство, «Intertat.ru» электроннай хаһыат тэрийээччитэ. «ТАТМЕДИА» АУо-ҕа киирсэр 43 хаһыат – нуучча тылынан, 50 – татардыы, 5 – чуваштыы уонна 1 хаһыат удмурт тылынан тахсаллар. «ТАТМЕДИА» хаһыаттарын уопсай тираһа 2016 сыл иккис аҥаарыгар 231444 экз. буолбут.

Саха сирэ уонна Татарстан доҕордуу сыһыаннара

• Татарстаҥҥа бэйэбит дойдубутугар курдук сылдьан кэлбиппитигэр саха народнай бэйиэтигэр Иван Васильевич Мигалкиҥҥа олус махтанабыт. Кини Рафис Курбанов диэн татаар биллиилээх суруйааччытын кытта ыкса доҕордоһор эбит. Онон, барыахпыт иннинэ Иван Васильевич Рафис Харисовичка эрийэн сэрэппитэ. Рафис Курбанов – татаар омук саамай улахан суруйааччыта. Кини сааһын-үйэтин тухары татаар суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлинэн олорбут. Иван Мигалкин кинигэлэрин Рафис Курбанов татаар омук тылынан тылбаастаан таһаарбыт, киоскаларга атыылана тураллар. Онон, Татарстаҥҥа биһиги суруйааччыларбытын билэллэр уонна ытыктыыллар эбит.  Рафис Харисович биһигини олус үөрэн-көтөн, бэрт эйэҕэстик көрүстэ. Итиэннэ оҕолорго аналлаах сурунааллар кылаабынай эрэдээктэрдэрин кытта көрсүһүүнү тэрийдэ. Татарстан суруналыыстарыттан сурутуу, тираж туһунан ыйыталастыбыт. Онуоха кинилэргэ биир да бэчээт бородууксуйата босхо тарҕамматын эттилэр. Татарстан Өрөспүүбүлүкэтэ ааҕааччыларга почта нөҥүө сурутууну тутан олорор. Бородууксуйаларын кумааҕыта, хаачыстыбата олус үчүгэй. Биһиги биир суумка толору сурунаалы, хаһыаты илдьэ барбыппыт. Ону көрөн баран олус хайҕаатылар уонна үрдүктүк сыаналаатылар. Чуолаан сурунаалларбыт ойууларын-бичиктэрин сөҕө-махтайа көрдүлэр уонна худуоһунньуктаргытын харыстааҥ диэтилэр. Татарстаҥҥа оҕо туһугар тахсар хаһыат, сурунаал олус элбэх уонна олор бары сааһынан категорияларга арахсаллар эбит. Холобур, 0-6 саастаах оҕолорго – «Салават Купере», 6-12 саастаахтарга – «Сабантуй», 12-16 саастаах улаатан эрэр оҕолорго – «Ялкын» сурунааллар, «Культура. Молодежь. Время» диэн ыччакка аналлаах сурунаал, дьиэ кэргэн сурунаала, дьахталлар, учууталлар сурунааллара, «Мега Риф» диэн саамай аатырбыт политическай-аналитическай сурунааллара бэчээттэнэн тахсаллар. Татарстан сурунааллара саамай кырата 70 саастаахтар. Холобур, «Казан утлары» диэн литературнай-уус-уран сурунаал бу күннэргэ 150 сааһын туолар. Биһиги тэрийэн таһаарааччыларбытыгар – СӨ Ил Дарханыгар уонна бырабыыталыстыбаҕа оҕо бэчээтин өйүүллэрин иһин махтанабыт. Холобур, «Кэскил» хаһыат 80 сыл тухары тохтообокко бэчээттэнэн тахса турар. 2017 сылга «Чуораанчык» сурунаал тэриллибитэ 30 сылын бэлиэтээри олоробут. Онон, номнуо бэйэтин суолун-ииһин булуммут сурунаал диир бырааптаахпыт.

Босхо тарҕатыы – сыыһа!

• Кистэл буолбатах, билиҥҥи кэмҥэ Интернет кумааҕынан бэчээти солбуйуо диэччилэр элбэхтэр. Мин ити этиигэ олох туспа көрүүлээхпин. Сурунааллар, хаһыаттар – өрөспүүбүлүкэ оҥорон таһаарар национальнай баайа, литературнай нэһилиэстибэтэ, сыаннаһа. Бэчээт бородууксуйата урут да баар этэ, билигин да баар, инникитин да баар буолуохтаах! Босхо тарҕатыы туһунан эмиэ атын көрүүлээхпин. Биһиги, холобур, килиэби босхо атыыласпаппыт дии. Ханнык баҕарар хаһыат уонна сурунаал кэллэктиип үтүмэн үлэтиттэн тахсар. Урут да эппитим, билигин да этэбин, биһиги бэчээт бородууксуйатын муннуктарга кэчигирэччи ууран ааҕааччыга босхо түҥэтэрбит ончу табыллыбыт. Оннооҕор «Мурзилка», «Пионерская правда» курдук кырдьаҕас хаһыаттар сурутууну ыытан олороллор. Кинилэр күн бүгүнүгэр диэри биирдэ да босхо тарҕамматахтара. Мин санаабар, оҕону босхоҕо үөрэтиэ суохтаахпыт. Оччоҕо эрэ оҕо үлэни сыаналыы үөрэниэҕэ.

***

Суруналыыстар таарыйа Москваҕа «Союз пионерских организаций – Федерация детских организаций» оҕо общественнай түмсүүлэрин норуоттар икки ардыларынааҕы сойууһун научнай-практическай киинин дириэктэрэ Ирина Фришманы кытта көрсүбүттэр. Онон, суруналыыстар Татарстаҥҥа уонна Москваҕа ситиһиилээхтик сылдьан кэлбиттэрин иһин СӨ Ил Дарханын өйөбүлүнэн үлэлиир «Дьулуур» оҕо биир сомоҕо хамсааһыныгар (сал. Г.И.Охлопков), СӨ үөрэх министиэристибэтигэр уонна СӨ ыччат дьыалаларыгар уонна дьиэ кэргэн бэлиитикэтин министиэристибэтигэр махтаналлар.

Ити курдук, Саха сиригэр уонна Татарстаҥҥа бэчээт эйгэтин тэҥнээн көрүөххэ сөп. Биһиэхэ уруулуу татаардар бэчээттээн таһаарар бородууксуйалара быдан элбэх эрээри кинилэргэ судаарыстыбаннай хаһыаты, сурунаалы босхо тарҕатыы диэн суох. Күннээҕи Интэриниэт сонуннара кумааҕынан тахсар хаһыат, сурунаал матырыйаалларын солбуйар кыахтара суоҕун үчүгэйдик өйдүүллэр эбит. Киһи киһиттэн үөрэнэр дииллэринии, омук омуктан үөрэниэн сөп.