Николай Тарасов: «Тутууга кыттыы — улахан чиэс»

— Николай, үтүө күнүнэн! Эһиги секторгыт сүрүн үлэтин-хамнаһын туһунан кэпсээ эрэ…

— Биһиги секторбыт устудьуон этэрээттэрин үлэлэрин-хамнастарын салайар, хонтуруоллуур. Уопсайа билиҥҥи туругунан ХИФУ 1553 устудьуонун үлэлэтэбит, ону таһынан ХИФУ Чукоткатааҕы уонна Нерюнгри куораттааҕы филиалларыгар эмиэ устудьуон этэрээттэрэ бааллар. Ол курдук, Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет устудьуоннарын этэрээттэрэ хас да хайысхаҕа арахсан үлэлииллэр. Факультет, институт аайы профильнай этэрээттэр бааллар. Маннык этэрээттэр олохтоммуттара устудьуоннар үрдүк үөрэх кыһатын бүтэрэн баран үлэлии баралларыгар, кэнэҕэски идэлэригэр туһаайарга көмөлөөх. Холобур, медицинскэй институкка үс хайысхалаах медицинскэй этэрээт баар. “Улыбка” этэрээт – инникитин стоматолог быраас буолуохтаах устудьуоннар этэрээттэрэ. Кинилэр ХИФУ медклиникатыгар үлэлииллэр, уопут ылаллар, нэһилиэнньэҕэ профилактическай үлэни ыыталлар. “Гигиенисты” этэрээт оҕолоро быйыл Сунтаар улууһугар бараллар. Онно тиийэн эмиэ профилактическай үлэ ыытан, дьонтон анализ ылан киһи доруобуйатын туругун быһаараллар. Оттон “Эскулап” этэрээт устудьуона уопсай устудьуон этэрээттэрин медицинскэй үлэһитэ буолар кыахтаах, байыас үлэлии сылдьан тугун эмэ эчэтэр түгэнигэр бастакы көмөнү оҥорор.

— Медицинскэй этэрээт таһынан өссө ханнык этэрээттэр баалларый?

— Юридическай факультекка “Юридическай клиника” диэн баар. Кинилэр нэһилиэнньэҕэ юридическай консультацияны оҥороллор, кыһалҕалаах, боппуруостаах дьоҥҥо көмө буолаллар. Психологическай консультацияны биэрэр, ыарахан балаһыанньаҕа түбэспит дьоҥҥо көмөлөһөр инникитин психолог идэтин баһылаары сылдьар устудьуоннар этэрээттэрэ баар. Быйыл ХИФУ-га үөрэххэ туттарсыы (абитура) кэмигэр докумуон тутууга үлэлэһэр этэрээттээхпит. Саамай улахан хайысхабыт – “Президентскай этэрээт”. Бу этэрээккэ быйыл сайын 900-чэкэ кэриҥэ устудьуон киирэр баҕалааҕын биллэрдэ. Онтон 503-һэ – ХИФУ устудьуона, уоннааҕыта –атын үөрэх кыһаларын устудьуоннара. “Президентскай этэрээт” байыастара бэс ыйын 15 күнүттэн куорат уонна куорат таһынааҕы сири-уоту көҕөрдүүнэн, уулуссалары ыраастааһынынан, эргэ дьиэлэри көтүрүүнэн номнуо дьарыктана сылдьаллар. Бу этэрээт Ил Дархан инициативатынан тэриллибитэ. Ону таһынан “Наслег” диэн тыа хаһаайыстыбатын этэрээтэ баар. Бу этэрээт чилиэннэрэ быйыл сүүрбэлии буолан бөлөхтөһөн Сахабыт сирин аҕыс улууһугар үлэлии бараллар. Манна кыһын ханнык баҕар улуус, нэһилиэк баһылыктара сайаапка түһэрэллэр, оччоҕо сайын биһиги кинилэргэ этэрээти ыытабыт. Быйыл Намҥа, Ньурбаҕа, Үөһээ Бүлүүгэ, Тааттаҕа, Мэҥэ-Хаҥаласка ыыттыбыт. Профсоюзнай этэрээт оҕолоро студгородокка уонна Октябрьскай уокурукка сири-уоту тупсарыынан дьарыктаналлар. М.К.Аммосов аатынан “Камчатка” этэрээт сыл аайы Камчаткаҕа балык собуотугар үлэлии бараллар. Быйыл 100 устудьуон барыахтаах. Педагогическай этэрээт чилиэннэрэ республика, Россия таһымнаах лааҕырдарга вожатайынан үлэлииллэр. Биһиги үлэбитин-хамнаспытын олус күүскэ өйүүр, куруук сүбэ-ама буолар дьоммутугар ХИФУ ректорыгар Е.И.Михайловаҕа, эдэр ыччат уонна дьиэ кэргэн дьыалаларыгар миниистири бастакы солбуйааччытыгар Г.И.Семеновка, ХИФУ устудьуоннарын профсойууһун бэрэссэдээтэлигэр А.В.Сусоевка, түгэнинэн туһанан, махталбытын тиэрдиэхпит этэ.

— Ону таһынан араас тэрилтэлэри кытта ыкса үлэлэһэр эбиккит дии?

— «Сахаспецтранс», «Якутдорстрой», «Индорстрой», «Якутскэнерго», «Якутлесресурс» тэрилтэлэри кытта дуогабардаһан сайыҥҥы өттүгэр устудьуоннары үлэлэтэбит. Холобура, билигин «Сахаспецтранс» тэрилтэ нөҥүө устудьуоннар Тиксигэ үлэлии сылдьаллар. Маннык тэрилтэ нөҥүө үлэлии барбыт устудьуоннар хамнастара үрдүк буолар. Хамнаһы үлэлэтэр тэрилтэ бэйэтэ төлүүр.

— Бэс ыйыгар эһиги байыастаргыт Амур уобалаһыгар бардылар диэн истибитим…

— Уопсайа 12 устудьуон Амур уобалаһыгар “Восток” космодром тутуутугар үлэлии бардылар. Бу Россия таһымнаах тутуу диэн ааттанар. Онон Россия араас муннугуттан күүстээх, бастыҥ байыастары ыҥырбыттара. Манна Москва уобалаһыттан 15 эрэ киһини, биһигиттэн 12 киһини ыҥырбыттарын бэлиэтиир тоҕоостоох. Олус кытаанах сүүмэрдээһини ааһан 9 ХИФУ устудьуона уонна 3 атын үөрэх кыһаларын устудьуоннара П.А.Ойуунускай аатынан этэрээт буолан бардылар.

— Байыастары сүүмэрдээһиҥҥэ ханнык критерийдэри тутуһаҕытый?

— Бастатан туран, байыас доруобуйатын туругун уонна чөл олоҕу тутуһарын көрөбүт. Ону таһынан урукку сылларга ханна, хайдах көрдөрүүлээхтик үлэлээбитин, майгытын-сигилитин, үлэҕэ-хамнаска сыһыанын эмиэ учуоттуубут. Анал собеседованиены ааһаллар.

— «IT-start» диэн олус солун уонна нэһилиэнньэҕэ туһалаах этэрээт туһунан сырдат эрэ…

— Бу этэрээт сүрүн үлэтэ –устудьуоннар бэйэлэрин төрөөбүт улуустарыгар, нэһилиэктэригэр сайыҥҥы сынньалаҥнарын кэмигэр 25-тии киһини буор босхо көмпүүтэринэн, Интернет ситиминэн, аныгы техниканан сатаан туһанарга үөрэтиэхтээхтэр. Быйыл уопсайа 300 устудьуон бу этэрээккэ үлэлиэҕэ. Ол аата, 7500 кэриҥэ киһини хабан үөрэтиэхтэрэ.

— Николай, эн бэйэҥ устудьуон этэрээтигэр үлэ­лээбитиҥ дуо?

— Мин 2014 сыллаахха ХИФУ историческай факультетын бүтэрбитим. Идэм – “историческай политология”. Устудьуон этэрээтигэр бастакы куурустан үлэлээн саҕалаабытым. Оччолорго “ЛегионЛекс” диэн историческай уонна юридическай факультеттар холбоһуктаах этэрээттэрэ баар этэ. Онтон “Трансстрой Восток” тэрилтэ нөҥүө иккис, үһүс, төрдүс курстарга тимир суол тутуутугар үлэлиир этэрээккэ командирдаабытым. Бүтэһик сылбытыгар Аллараа Бэстээххэ тимир суол вокзалын туппуппут. 2012 сылга Азия оҕолоро оонньуу ыытылларыгар аан бастаан тэриллибит, Сайсаар уокуругар сыһыарыллыбыт президентскэй этэрээккэ командирдаабытым. Үөрэхпин бүтэрэн баран “Алмазы Анабара”, эдэр ыччат министерствотыгар үлэлии сырыттым. Уонна быйылгыттан саҥа ХИФУ-га үлэлээн эрэбин.

— Инникитин туох былааннааххытый?

— “О создании педагогических отрядов в каждом учебном подразделении СВФУ” бырайыагы бэлэмнии сылдьабыт. Бу бырайыак чэрчитинэн, вожатайдар хас биирдии саҥа устудьуон аатын сүкпүт оҕолорго профориентационнай үлэни ыытыахтара. Мин баҕам – хас биирдии институкка, факультекка устудьуон этэрээттэрэ тэриллэллэрин ситиһии. Ону таһынан репетитордар уонна вожатайдар этэрээттэрин тэрийэр баҕалаахпыт. Үөрэхтэригэр ыарырҕатар устудьуоннарга анал репетитордар көмөлөһөн элбэҕи туһалыахтара дии саныыбын.

— Устудьуон этэрээтигэр үлэлиир дьон ортотунан төһө хамнаһы аахсалларый?

— Мин санаабар, устудьуон харчы эрэ туһугар буолбакка, бастатан туран, республика, дойду сайдыытын туһугар үлэлиэхтээх. Холобур, тимир суол тутуутугар да буоллун, космодром тутуута да буоллун… аҥардас бу тутууга кыттыыҥ улахан чиэс буолар! “Мин бу тимир суол тутуутугар бэйэм кылааппын киллэрсибитим” диэн кэнники саныырбытыгар, оҕолорбутугар кэпсиирбитигэр да үчүгэй буолуо дии…

— Маннык этэрээттэргэ үлэлиир киһиэхэ уопуту таһынан өссө тугу биэрэрий?

— Этэрээккэ үлэлии сылдьан чугас доҕоттору көрсөбүт, күүстээх санаалаах буоларга, ыарахан үлэни, толлон турбакка, кыайарга үөрэнэбит. Уонна саамай сүрүнэ, байыаска патриотическай тыын иитиллэр.

— Николай, эдэр ыччаттарга эн туох баҕа санаалааххыный?

— Эдэр ыччат уонна дьиэ кэргэн дьыалаларыгар миниистири бастакы солбуйааччы Гаврил Семенов эмиэ бэйэтин кэмигэр устудьуон тутар этэрээттэрин хамсааһынын иилээн-саҕалаан кэлбит киһи. Кини биһиэхэ куруутун дьоллоох буолуу биэс кистэлэҥин кэпсиир. Ол курдук, киһи хаһан баҕар дьиэ кэргэнин уонна доҕотторун умнуо суохтаах, үөрэхтээх уонна хайаан да патриот буолуохтаах.

Кэпсэттэ Мария ПАВЛОВА.