Пионерия үтүө идеологиятын иҥэринэ сылдьар

— Геннадий Иванович, үтүө күнүнэн! “Дьулуур” хамсааһын историятыттан кылгастык сырдат эрэ…

— Биһиги билигин Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын өйөбүлүнэн үлэлиир “Дьулуур” оҕо биир сомоҕо хамсааһына буолабыт. Бары билэрбит курдук, Сэбиэскэй Сойуус кэмигэр оҕо хамсааһына Пионерия диэн ааттанар этэ. Пионерскай тэрилтэ, биллэн турар, оҕону иитиигэ биир көдьүүс систиэмэ быһыытынан үлэлээн кэлбитэ. Хас биирдии пионер баһаатайыгар аалай кыһыл хаалтыстаах, горн, барабаан ньиргиэрдээх пионерскай сбордар, кутаа тула түмсүүлэр күн бүгүнүгэр диэри умнуллубаттар, өйгө-санааҕа үтүө өйдөбүл буолан хатана сылдьаллар. Сэбиэскэй Сойуус үрэллээтин кытта, политиката тосту уларыйан, пионерия оннугар оҕону интэриэстэринэн түмэр оҕо тэрилтэлэрэ тутатына тэриллэн барбыттара. 1992 сыллаахха өрөспүүбүлүкэҕэ оҕолор общественнай холбоһуктарын союһа тэриллибитэ. Ойдон олорор оҕо тэрилтэлэрин барыларын түмэр аналлаах. Бастакы бэрэссэдээтэлинэн Нина Афанасьевна Барашкова айымньылаахтык үлэлээбитэ. Кини кэнниттэн Васильев Александр Дмитриевич, Булдакова Ульяна Прокопьевна үтүө суобастаахтык үлэлээбиттэрэ.

— Эн бэйэҥ оҕо хам­саа­һынын эйгэтигэр хаһааҥ­ҥыттан киирбиккиний?

— 2010 сылтан бу союзка специалист быһыытынан үлэбин саҕалаабытым. Мин бэрэссэдээтэлинэн 2012 сыллаахха анаммытым. Ол иннигэр 2008 сыллаахха союз иһинэн тэриллибит Саха Өрөспүүбүлүкэтин “Саха КВН лигата” ыччат общественнай тэрилтэтин салайааччытынан талыллан үлэлээбитим. Тоҕо бу үлэҕэ кэллим диир буоллахха, бэһис кылаастан бэйэм оҕо тэрилтэтигэр иитиллэн тахсыбытым. Союз, үөрэх, ыччат министерстволара ыытар бары тэрээһиннэригэр үөрэн-көтөн көхтөөхтүк кыттарым. Ол иһин маннык хамсааһын туһунан олус үчүгэй өйдөбүллээхпин. Оҕо сылдьан Уус-Алдан улууһун оҕо тэрилтэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччытынан, үөрэммит оскуолам, Лөгөй орто оскуолатын лидерэ этим. Пионерскай көрүүлэр, араас тиэмэлээх күрэхтэр ыытыллаллара. Биһиги оскуолабытыгар Зоя Космодемьянская аатынан Албан аат хоһо баара. Ол онно оҕо тэрилтэтэ туспа хостонон үлэлиирэ. Хойукка дылы биһиги барабааны, горны, знамяны тута сылдьаммыт үгүс слеттарга, үбүлүөйдээх тэрээһиннэргэ кыттыыны ыларбыт. Төһө да биһиги көлүөнэ пионерия кэмигэр улааппатах буолларбыт, оскуолабыт салалтата, чуолаан учууталбыт Петухова Татьяна Михайловна пионерия үтүө тыынын тутан хааланнар, пионерия ис хоһоонун туһунан ыраас өйдөбүлү ылбыппыт. Оттон кэлин “Кэскил” диэн оҕо тэрилтэтэ тэриллэн барбыта. Бастаан утаа пионерияны уонна оҕо тэрилтэтин дьүөрэлээн илдьэ сылдьарбыт, кэлин уларыйыы сыыйа барбыта.

— “Дьулуур” оҕо тэрил­тэтэ диэн ааттанан саҥа­лыы салайыныы хаһан саҕаламмытай?

— 2012 сыллаахха дойду президенэ В.В.Путин “Национальная действий в интересах детей” диэн докумуоҥҥа илии баттаабыта. Бу алта хайысхалаах, алтыс хайысхата – оҕо кыһалҕатын таарыйар боппуруостарга оҕо кыттар оруоллаах буолуохтаах диэн. Ол аата, кини көрөөччү буолбакка, быһаччы кыттыыны ылыахтаах. Бу мантан өйү-санааны түмэммит, биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр өйдөтөр-сырдатар үлэни ыытаммыт, саҥа хамсааһыны тэрийиэхтээхпит диэн этии киллэрбиппит. 2013 сыллаахха тохсунньу ый саҥатыгар өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Егор Афанасьевич Борисов иитии-үөрэтии тиһигин сайыннарар, ситэрэн-хоторон биэрэр сыалтан бытанан, ойдон олорор оҕо түмсүүлэрин биир сомоҕо хамсааһыҥҥа холбууру сөптөөҕүнэн ааҕан, бэйэтин анал этиитигэр “инники көлүөнэни иитиигэ, кэлэр солбугу бэлэмнээһиҥҥэ оҕо тэрилтэтэ улахан оруоллаах” диэн эппитэ. Онон, бары күүһү-күдэҕи маныаха туһаайан, оҕо тэрилтэлэрин түмэммит, иитии систиэмэтин өссө көдьүүстээхтик ыытар санааттан, 2013 сыллаахха от ыйын 6 күнүгэр “Дьулуур” оҕо биир сомоҕо хамсааһына тэриллибитэ. Мантан ыла оҕо хамсааһынын саҥалыы тэрийэн барбыппыт. Икки сыл кэриэтэ үлэлэһэн, оҕолор интэриэстэрин, өйдөрүн-санааларын учуоттаан туран, оҕо тэрилтэтин үс сүһүөхтээх кэлимсэ программатын оҥордубут. Бу программа чэрчитинэн, урукку өттүгэр “октябренок”, “пионер”, “комсомол” диэн сүһүөхтэр баар эбит буоллахтарына, билигин “следопыт” (2-4 кыл.), “искатели” (5-8 кыл.), “новаторы” (9-11 кыл.) сүһүөхтэргэ арахсаллар. Маны таһынан хас биирдии оҕо түмсүү активиһа буоларын туоһулуур анал бэлиэни, атрибутиканы, символиканы оҥордубут. Оҕо общественнай түмсүүтүн суолтата үрдүүрүгэр анаан Ил Дархан Е.А.Борисов ыйааҕынан, ахсынньы 5 күнүн Оҕо хамсааһынын күнэ диэн анал бырааһынньыгы олохтообуппут.

— Оҕо хамсааһынын үлэтин-хамнаһын сүрүн сыала-соруга туохха олоҕурарый?

— Оҕо тэрилтэтин үлэһиттэрэ сыалбыт-сорукпут диэн оҕолорго дьоллоох оҕо сааһы бэлэхтиэхтээхпит буолар. Кини омугуттан, кыыһыттан-уолуттан тутулуга суох бэйэтин санаатын хотоойутук этэр кыахтаах, оҕолору кытта сатаан алтыһар, бэйэтин санаатын, толкуйун көмүскүүр буола улаатыахтаах. Оҕо кыра сааһыттан кини дойду, өрөспүүбүлүкэ, улуус, нэһилиэк, оскуола сорҕ буоларын өйдүөхтээх. Мин санаам иһиллэр диэн дойдутун туһугар, үтүө дьыаланы оҥорон, бэйэтин көҕүлээһинин көрдөрөн саҕалыахтаах. Аныгы кэмҥэ сорох өттүгэр оскуола да, төрөппүт да оҕону кытта бодьуустаспат. Ити сүрүн биричиинэтинэн билигин үгүс төрөппүт күнү-күннээн үлэҕэ эриллэрэ, оскуолаҕа кумааҕы үлэтэ наһаа элбээбитэ буолар. Оҕо уопсастыбаҕа сыстан, түмсэн, хамаанда быһыытынан үлэлээн личность быһыытынан сайдар дии саныыбын. Онон, оҕо тэрилтэтэ олус дириҥ ис хоһоонноох. Ыччат хамсааһынын чинчийэр учуонайдар бигэргэтэллэринэн, өскөтүн киһи оҕо тэрилтэтигэр улааппыт, дьарыктаммыт буоллаҕына, киһи быһыытынан ситэр диэн. Дьиэ кэргэн уонна оскуола биэрбэтин барытын оҕо тэрилтэтэ биэриэхтээх. Оҕо бэйэтин кыаҕын, талаанын көрдөрөн, арыйан, сайыннаран лидер быһыытынан иитиллэн тахсар.

— Дойду үрдүнэн маннык тэрилтэлэр төһө элбэхтэрий?

— Дойду 70-тан тахса араас регионнарыгар, 9 СНГ дойдуларыгар оҕо, ыччат тэрилтэлэрэ күн бүгүнүгэр дылы үлэлии олороллор. Бу СНГ дойдуларыгар уонна Россия регионнарыгар баар оҕо тэрилтэлэрин түмэр норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО — ФДО» диэн сойуустаахпыт. Бу – В.И.Ленин аатынан пионерскай тэрилтэ утумнааччыта буолар. Биһиги бука бары ити союз иһинэн түмүллэн үлэлиибит. Союз 2016 сыллаахха 25 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиир.

— Геннадий Иванович, билиҥҥи туругунан хамсааһын иһинэн өрөспүүбүлүкэҕэ төһө оҕо тэрилтэтэ баарый?

— Бүгүҥҥү туругунан, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн уопсайа 609 оҕо тэрилтэтэ 74 103 оҕону хабан үлэлии олорор. Дьокуускай куорат 31№-дээх, Жатай 2№-дээх оскуолаларын холобур оҥостобут. Кэлин маныаха холоонноох оҕо тэрилтэтэ элбиэҕэ диэн баҕа санаалаахпыт. Кэнчээри ыччаты иитиигэ күннэтэ кыһаллар оҕо түмсүүтүн салайааччылара, тэрийээччи-педагогтар уруккуну умнубакка, пионерия үтүө үгэһигэр тирэҕирэн айымньылаахтык үлэлииллэр, оҕо хамсааһынын саҥа таһымҥа таһаарарга дьулуһаллар. Өрөспүүбүлүкэ таһымнаах араас күрэхтэри, конференциялары, экспедициялары, бэстибээллэри, слеттары уо.д.а. тэрийэн ыытабыт.

— Ыам ыйын 19 күнэ эһиги тэрилтэҕитигэр сүдү суолталаах күн…

— Ыам ыйын 19 күнэ – Пионерия күнэ – үтүө үгэс буолан элбэх көлүөнэ ыччаты сыллата ахсын түмэр. Билигин, урукку курдук, хас оскуола ахсын оҕо тэрилтэлэригэр үөрүүлээх линейкалар, коммунарскай сбордар, станциянан оонньуулар, тимуровскай үлэлэр, костердар, оҕо тэрилтэтин кэккэтигэр ылыы тэрээһиннэрэ ыытыллаллар. Бу – көлүөнэ икки ардыгар ситим уонна ытыктабыллаах сыһыан баарын туоһута!

—Геннадий Иванович, кэпсээниҥ иһин махтанабын, айымньылаах үлэҕэр өссө үрдүк ситиһиилэри баҕарабын! “Дьулуур” оҕо биир сомоҕо хамсааһына өссө да сайда, чэчирии турдун!

Кэпсэттэ Мария ПАВЛОВА.