Жылдыз Бакашова: “Манас” киэҥ суолун арыйбыта”

“Саха Өрөспүүбүлүкэтин Национальнай библиотекатыгар кыргыз литературатын киинэ баар буолуоҕа. Онно уус-уран, научнай литератураны уонна, биллэн турар, улуу Чингиз Айтматов айымньыларын биһиги библиотекабытыттан бэлэхтиэхпит”, — диэн “Ил Түмэн” хаһыат суруналыыһын кытары кэпсэтиигэ Жылдыз Кемеловна бэлиэтээтэ. Саха норуотун чулуу уола Максим Аммосов Кыргызстан судаарыстыбаннаһа олохтоноругар оруолун, Чингиз Айтматовы үйэтитии уонна икки аймахтыы норуоттар доҕордоһууларын туһунан олус истиҥник Жылдыз Бакашова бу кэпсэтиибитигэр тоһоҕолоон эттэ:
— Киргизтэр уонна сахалар — хаан аймахтыы норуоттар. Хаһан эрэ Байкал кытылыгар бииргэ олорбуттара. Онтон сахалар ураты дьылҕалара таайан, тыйыс килиимэттээх сиргэ кэлэн олохсуйбуттар. Уһун кэмҥэ биһиги норуоттарбыт си­бээс­тэрэ быстыбыта.

Бу сибээһи саха норуотун политическай, уопсастыбаннай улуу диэйэтэлэ, норуот патриота Максим Кирович Аммосов олохтообута. 1930-с сыллар ортолоругар Максим Аммосов оччотооҕу Киргизия ССР салайбыта. Кини Кыргызстан судаарыстыбаннаһын олохтонуутугар көмөлөспүт биир улуу киһинэн буолар. Төһө да бу дуоһунаска 230 эрэ күн үлэлээбитин иһин, биһиги норуоппутугар олус элбэҕи оҥорбута — бэлиитикэҕэ эрэ буолбакка, култуурабыт сайдыытыгар эмиэ. Биһиги, кыргызтар, Максим Кировичка “Манас” эпоспытын, норуот үгэһин хаалынньаҥ көстүү быһыытынан симэлитэр кэмҥэ, харыстаан хааллартарбытыгар махтанабыт. Кини өрөспүүбүлүкэни салайа олорон “Манас” эпос нууччалыы тылбаастанарыгар усулуобуйа оҥорбута. Онон “Манас” аан дойду таһымыгар тахсарыгар суолу арыйбыта. Максим Аммосов трагическай дьылҕатыттан биһиги норуоппут уйадыйар. 1937 сыл сэтинньитигэр кини Киргизияҕа бүтэһик мунньаҕын ыыппыта, ол кэннэ саха норуотун эрэ буолбатах, Сэбиэскэй Сойуус норуотун бүттүүн патриотун ытан өлөрбүттэрэ. Онон биһиги, кыргызтар, кинини үрдүкү салалта үлэһитин эрэ курдук буолбакка, култуура нэһилиэстибэтин патриотун быһыытынан ылынабыт.

Кыргызстан уонна саха норуотун икки ардыларыгар Максим Аммосов олохтообут ситимэ 1966 сыллаахха салҕаммыта. Саха сиригэр кыргыз литературатын нэдиэлэтэ ааспыта. Дьокуускай тыйаатырыгар Чингиз Айматов айымньылара туруоруллубуттара. Чингиз Айтматов саамай элбэх омук тылынан тылбаастаммыт суруйааччынан биллэр. Кини айымньылара 176 тылынан тылбаастанан тахсыбыттар. Сахалыы эмиэ үгүс кинигэ баар. 2018 сылга Чингиз Айтматов төрөөбүтэ 90 сылын бэлиэтээри бэлэмнэнэбит. Ону биһиги норуоппут эрэ буолбатах, Чингиз Айтматов айар үлэтин сөбүлүүр аан дойду барыта бэлиэтиэҕэ.
— Кыргызстан литературатын уонна искусствотын күннэригэр кэлэммит, икки өрөспүүбүлүкэ национальнай библиотекалара бииргэ үлэлэһиилэрин туһунан сөбүлэһии түһэристибит. Онно улуу суруйааччы үбүлүөйүн бэлиэтиир туһунан кэпсэттибит. Миигиттэн Чингиз Айтматов айар нэһилиэстибэтин туһунан мэлдьи ыйыталлар. Айтматов олус элбэҕэ суох айымньылардаах. Ол гынан баран, кини хас суруйуута барыта шедевр. Кини айымньылара Национальнай библиотекаҕа электроннай да көрүҥүнэн, кумааҕыга да харалла сыталлар.
— Саха сиригэр мин бастаан кэллим уонна олус үөрдүм. Биһиги норуоттарбыт ыалдьытымсахтарынан, үгэстэрин тута сылдьалларынан майгыннаһалларын бэлиэтээтим. Бу Күннэр биһиги аймахтыы ситиммитин күүһүртүлэр. Төһө да историяны норуот оҥорбутун иһин, бу историяны улуу личностар хамсаталлар. Мин Саха Өрөспүүбүлүкэтин парламенын спикерэ Александр Жирков бу икки норуот доҕордоһуутугар оруолун бэлиэтиэхпин баҕарабын. Кини гуманитарнай, науч­най, култуурунай эйгэҕэ норуоттар сомоҕолоһууларыгар дьайыыта улахан. Кини биһиги норуоппутугар истиҥ сыһыанынан култуурунай эйгэҕэ элбэх оҥоһулунна. Олоҥхо кыргыз тылынан, “Манас” сахалыы бэчээттэннилэр. Максим Аммосов туһунан кинигэ тахсыбыта. Мин Александр Жирковка бэйэтин эрэ өрөспүүбүлүкэтин иһинэн хааччахтаммакка, далааһыннаахтык толкуйдаан, инникини өтө көрөн үлэни ыытарын иһин ытыктабылбын биллэрэбин. Бу Күннэр кэннилэриттэн икки хаан аймахтыы норуот ситиммит өссө күүһүрүөҕэ диэн эрэнэбин.