Зоя Григорьева: «Съезд ыытыллыыта үлэбитин сэргэхситтэ»

35 сыл устата дьонун-сэргэтин итэҕэлин сүгэн

Бүгүҥҥү геройум Зоя Григорьева 35 сыл устата депутат мандаатын илдьэ сылдьан, төрөөбүт-үөскээбит Өлөөнүн туһугар үгүс көмүс көлөһүнүн тохто ини, тохпото ини. Арааһа, Сахабыт сиригэр итиччэ өр кэм устата быыбардааччылар итэҕэллэрин сүкпүт киһи суох буолуохтаах.

— Зоя Давыдовна, ааҕааччы­ларга депутат быһыытынан үлэҥ туһунан билиһиннэр эрэ.

— Иккис ыҥырыыбын Өлөөн улууһун Сугулаанын (оройуоннааҕы Сэбиэтин) бэрэссэдээтэлинэн үлэлии-хамсыы сылдьабын. Улууспут баһылыга Александр Иванов өйдөөн-өйөөн, 2015 сылтан босхоломмут төрүккэ үлэлиибин. Уон алта депутаттаахпын, үгүстэрэ тэрилтэ салайааччылара. Онон улуустарын туһугар ис сүрэхтэриттэн ыалдьаллар. Итинтэн 10 киһи «Биир ньыгыл Россия» партия, 3 киһи РФКП испииһэктэринэн, 3 депутат биир мандааттаах уокуруктан талыллыбыттара. Манна биир ноолоох. Депутаттар үлэлиир тустаах уокуруктара суох буолан, уустуктары көрсүбүппүт.

2016 сыллаахха итинтэн тах­сар суолу-ииһи көрдөөн,  оро­йуон­­нааҕы Сэбиэт депутаттарын Өлөөн, Дьэлиҥдэ, Хары­йалаах уонна Ээйик нэһилиэктэригэр сыһыар­талаабыппыт.

— Итинник үлэлиир-хамсыыр табыгастаах эбит дуо?

— Олус табыгастаах. Маны таһынан олох уустук балаһыан­ньатыгар түбэспит кыаммат-түгэммэт ыаллардаахпыт. Ол ыалларбытыгар күүс-көмө, өйөбүл буоллуннар диэммит, эмиэ депутаттары сыһыарталаабыппыт. Бу хайысханан үлэ барар. Ол эрээри арыгылааһын син биир баар, кыайтарбат.

Ааспыт сыллаахха Дьэлиҥдэҕэ, Кирбэйгэ депутаттар араас специалистары кытта десант тэрийэн, чөл олоҕу пропагандалаабыппыт. Итинник кыһалҕалаах дьону кытта биирдиилээн кэпсэппиппит, сүбэ-ама биэрбиппит. Тус бэйэм бу хайысханан сыһыарыллыбыт уокурукпар Дьэлиҥдэҕэ иккитэ тахса сылдьыбытым.

— Зоя Давыдовна, нуорма-быраап докумуоннарын ылыныыга ыытар үлэҕит хайдаҕый?

— Биллэн турар, биһиги, депутаттар, сүрүн ыытар үлэбит хайысхатынан нуорма-быраап докумуоннарын ылыныы буолар. Кэлиҥҥи кэмҥэ прокуратура бэрэбиэркэтин түмүгүнэн, ити үлэбит түмүгэ куһаҕана суоҕун бэлиэтиибин. Сыыһа-халты, кэһии суоҕун кэриэтэ. Маны биһиги ситиһиибитинэн ааттыыбын.

Иллэрээ сыллаахха диэри Устааппытын ылыныы боппуруоһа кыаллыбакка кэлбитэ. Онтукайбытын чөкөттүбүт.

— Оройуон Сэбиэтин депутаттара нэһилиэк депутаттарыгар күүс-көмө буолаҕыт дуо?

— Бу хайысхаҕа үлэни ыытабыт. Хас сылын ахсын нэһилиэк депутаттарын түмэммит семинар оҥоробут. Уопуппутуттан үллэстэбит. Урукку өттүгэр социальнай үлэһиттэри кытта нэһилиэктэргэ бэйэлэригэр тиийэммит мунньахтары ыытарбыт.

Оройуон Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ буоларым быһыытынан, улуус баһылыгын кытта сыллааҕы үлэ түмүгүнэн нэһилиэктэргэ оҥо­һуллар отчуоттарга сылдьабын. Онон нэһилиэктэрбитин кытта ыкса ситими тутуһан үлэлиибит дии саныыбын.

Үлэбитигэр биир саҥа сүүрээм­митинэн «Депутат чааһа» диэни киллэрбиппит. Манна депутаттар ылбыт сорудахтарын хайдах быһыылаахтык толорон иһэллэрин отчуоттууллар. Ассоциациялаахпыт, ыччат парламеннаахпыт. Партиялар фракцияларын тэрийбиппит.

Хас күһүн ахсын дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыба өҥөлөрүн оҥорор тэрилтэлэрбит кыстыкка бэлэм туһунан информацияларын истэбит. Анал бырагыраамалардаах тэрилтэлэри отчуоттатабыт.

Алта сыл устата депутаттар өрөспүүбүлүкэтээҕи спартакиадаларыгар кыттыыны ыллыбыт. Быйыл бэйэбит бөлөхпүтүгэр кыайыылааҕынан таҕыстыбыт. Хоту улуустарга туспа бөлөхтө тэрийиҥ диэммит, эмиэ биһиги улуус депутаттара туруорсубуппут. Ити туруорсуубутун быйыл ситистибит.

— Зоя Давыдовна, улуус, нэһи­лиэк дьаһалталара уонна депутаттар биир сүбэнэн үлэлиир буоллахтарына, сайдыы барар, эһиги дьаһалталары кытта хайдах үлэлиигит?

— Биһиги улуус баһылыгын Александр Степановиһы уонна нэһилиэк баһылыктарын кытта биир сүбэнэн үлэлии-хамсыы олоробут. Хаарбах дьиэлэртэн дьону көһөрүү бырагырааматынан Өлөөҥҥө 12-лии уонна 16-лыы квартиралаах отучча олорор дьиэ тутулунна. Дьиэлэр  бары толору хааччыллыылаахтар.

Эппиэкэ уорганын кытта улуус дьаһалтата ыкса ситимнээхтик үлэлээһиннэрин түмүгэр, төгүрүк тулаайах хаалбыт оҕолорбут олорор дьиэнэн хааччыллыыларын балаһыанньата эмиэ үчүгэй. Кинилэргэ анаан улууска сылга биир олорор дьиэ тутуллан, үлэҕэ киирэр.

«Эдэр ыаллар» бырагыраамаҕа Өлөөн улууһа олох үчүгэйдик үлэлиирин бэлиэтиибин. Ол курдук, 2017 сылга 56 эдэр ыал саҥа дьиэни ыланнар, үөрдүлэр-көттүлэр.

— Оттон улуускутугар социальнай тутуулар барыылара хайдаҕый?

— Улууспутугар социальнай тутуулар ыытыллаллар. Ол курдук, “АЛРОСА” хампаанньа улууспут киинигэр таас култуура киинэ туттара сылдьар. Ити тутуу икки сыл устата тоҥоруллан баран, быйыл хамсыах курдук буолла. Сметата эргэрэн, саҥа докумуон оҥоһуллан, экспертизаны ааһыахтаах.

Билигин алмаастаах аҕыс улууска дивидеммит уу харчынан кэлэр буолла. Ити дивидеммит 90% тутууга уонна объектар капитальнай өрөмүөннэригэр ыытабыт. Оттон 10% улуус дьаһалтатын баһылыгын бэйэтин көрүүтүгэр хаалар. Бу сорукпутун Өлөөн улууһа толорон олоробут. Ол курдук, билигин дивиденд үбүгэр-харчытыгар 100 миэстэлээх оҕо саада тутулла турар. Аны күһүн үлэҕэ киириэхтээх.

Үөһэ этэн аһарбытым курдук, Өлөөн сэлиэнньэтигэр саҥа олорор дьиэ бөҕө тутуллар. Саҥа уулусса, квартал баар буолла. Онно дивиденд үбүнэн квартальнай хочуолунай тутуллуохтаах.

«Мир» карьерга саахал буолан, быйыл ити сыалга ааспыт сыллааҕар кыра үп-харчы тыырылынна. Бу карьер чөлүгэр түстэҕинэ, дивидеммит урукку сууматыгар тэҥнэһиэ дии саныыбын.

Маны таһынан улууска үлэлии олорор промышленнай тэрилтэлэрбититтэн нолуок киирэр. Бары салааларга муниципальнай бырагыраамалары ылынаммыт үлэлии-хамсыы олоробут. Бырагыраамалар туолууларын оройуон Сэбиэтин депутаттара хонтуруоллуубут.

— Зоя Давыдовна, биллэрин курдук, Өлөөн улууһун сиригэр-уотугар сэдэх металлар көстөннөр, промышленность саҥа хайысхатынан үлэ-хамнас саҕаланан эрэр. Депутаттар экология эҥин курдук боппуруостарга итинэн дьарыктанан эрэр тэрилтэни кытта бииргэ үлэлэһэҕит дуо?

— Оройуон сэбиэтин депутаттарын биир сессиятыгар ити боппуруоһу дьүүллэспиппит. Актыыбынай позициялаах дьонтон уопсастыбаннай инспектордары талбыппыт. Анал балаһыанньа ылыммыппыт. Кинилэргэ анаан анал дастабырыанньа оҥотторбуппут. Онон оробуочай бөлөх чилиэннэрэ дастабырыанньаларын көрдөрдүлэр эрэ, «Восток-инжиниринг» тэрилтэни кытта хайа баҕарар боппуруоска үлэлэһэр кыахтаннылар. Тустаах тэрилтэ улуус олохтоохторун диэки хайыста. Нэһилиэнньэ тэрилтэ акционернай буоларын туруорсабыт. Ити тэрилтэ төһө да дохуот ыла илик буоллар, социальнай эппиэтинэстээҕин көрдөрдө. Ол курдук, Дьокуускайга, атын куораттарга үөрэнэр устудьуоннарга дьиэлэригэр кэлэр-барар айаннарын төлөбүрүн уйуннулар.

Улууспут баһылыга Александр Степанович бу боппуруоһунан сүр­дээх күүскэ дьарыктанарын бэлиэтиибин.

Дьокуускайга Ил Түмэҥҥэ буолуохтаах мунньах иннинэ, депутаттар алмаас хостонуохтаах Үөһээ Мууна диэн сиргэ бара сылдьыбыппыт. Бу сир Удачнай диэки баар. Айан суола тутан кэбиспиттэр. Манна тутуу бөҕө бара турар. Алтынньыттан 700 олохтоох киһини үлэҕэ ылыахтаахтар. Маны таһынан тустаах тэрилтэ билигин стипендия эҥин төлөөн, Мирнэйгэ уонна Удачнайга олохтоох ыччаты үөрэтэ сылдьар.

— Өлөөн улууһугар промышленность сайдыаҕыттан булт-алт аччаабытын бэлиэтии көрөҕүн дуо?

— Промышленность сайдара экономическай өттүнэн туһалаах эрээри, син биир тулалыыр эйгэҕэ охсуулаах. Биллэн турар, уруккуну кытта тэҥнээтэххэ, кыыл таба киириитэ биллэрдик аччаата. Маны таһынан атын да кыыллар аҕыйаабыттара бэлиэтэнэр. Онон промышленность үчүгэй да, куһаҕан да өрүттээх.

Холобурга аҕаллахха, промышленность кэлиэҕиттэн Дьэлиҥдэҕэ уонтан тахса сыл устата кыыл таба киирбэтэҕэ. Быйыл киирэн, соһутта. Айгыр-силик айылҕабыт дьонун аһаппытыттан сэмээр үөрэбит уонна махтанабыт эрэ.

— Олохтоох бэйэни салайыныы бэрэстэбиитэллээх уорганнарын депутаттарын бастакы съезтэрэ ыытыллыыта, өрөспүүбүлүкэ парламена болҕомтотун уурбута эһиги үлэҕитигэр туһалаах буолла дии саныыгын дуо?

— Ил Түмэн съезд тэрийэн ыыппытыгар, болҕомто ууруллубутугар депутаттар олус махталлаахпыт. Ыытар үлэбитин-хамнаспытын сэргэхситтэ. Съезд үлэтигэр сэттиэ буолан кыттыыны ылбыппыт. Эдэрдэри аҕалтаабытым. Съезд үлэтин түмүгүнэн оройуон, нэһилиэк Сэбиэтин депутаттарыгар семинар тэрийэн ыыппыппыт. Делегаттар тэрээһин туһунан кэпсээбиппит. Билигин резолюция туолуутугар үлэлэһэбит.

— Зоя Давыдовна, ааҕаач­чыларга бэйэҥ тускунан кылгастык билиһиннэриэҥ дуо?

— Мин төрүт-уус Өлөөн улууһун олохтооҕобун. Зооинженер идэлээхпин. 1971 сыллаахха оскуоланы бүтэрээт, ыстаадаҕа табаһыттыы барбытым. Уон аҕыс сааспыттан депутаттыыбын. Депутаттаабыт ыстааһым 35 сыл буолла.

— Улууска төһө таба баарый, ыччат табаһыттыырга тардыһар дуо?

— Өлөөн улууһугар барыта 5 тыһыынча курдук таба баар. Биһиэхэ табаһыт хамнаһа куһаҕана суох. Таба иитиитигэр анал бырагыраамалаахпыт. Бөрө мэнээктээн, табабыт ахсаанын аччатар.  Кистэл буолбатах, ыччат табаһыттыырга таласпат буолла.

— Зоя Давыдовна, кэпсээниҥ иһин махтанабын.