Хотугу норуоттар балыктыыр бырааптарын күөмчүлээһин дуо?

Бырабыыталыстыба чааһын вице-спикер Анатолий Добрянцев салайан ыытта. Кини аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттарга сокуонунан бэриллэр бырааптарын күөмчүлээһин суох диир. “Судаарыстыба аҕыйах ахсааннаах норуоттар төрүт дьарыктарыгар усулуобуйа оҥорон, өрүскэ 53 уонна күөлгэ 44 балыктыыр учаастагы анаабыта. 2015 сылга диэри балыктыырга квота биэрэллэрэ. Онтон бу быраабыла тохтообута. Бырамыысыланнай балыктааһынынан дьарыктанар аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттарга киирсэр дьон уонна төрүт уус общиналар сайаапка биэрэннэр, бу учаастактарга балыктыахтарын сөп буолбута”, — диэн быһаарда.
Бырабыыталыстыба чааһы­гар аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар балыктыыр дьарыктарын хааччыйар уонна хонтуруоллуур биэдэмистибэлэр үлэлэрин туһунан кэпсэттилэр.

Саба быраҕан көрдөххө, өйөөһүн баар курдук

Аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар үгэс дьарыктарын – балыктааһыны 2014 сылга диэри өрөспүүбүлүкэ тыа хаһаайыстыбатыгар, ас-үөл политикатыгар уонна айылҕа харыстабылыгар министиэристибэлэрэ салайаллара, хонтуруоллууллара. Онтон бу боломуочуйа Росрыболовство Ленскэй территориальнай управлениетыгар уонна Арктика дьыалатыгар СӨ Судаарыстыбаннай кэмитиэтигэр бэриллибитэ.
Бырабыыталыстыба чааһы­гар дакылааты Арктика дьыалатыгар СӨ Судаарыстыбаннай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта Иван Павлов оҥордо. Кини иһитиннэриитин сүрүн түгэннэригэр тохтуур буоллахха маннык:
— Билиҥҥитэ Хоту сир аҕы­йах ахсааннаах норуоттара уонна төрүт уус общиналар балыктыылларыгар өрүскэ 55 уоннна күөлгэ 44 учаастак анаммыт.
— Бу учаастактарга балык­тыыр көҥүлү ылал­ла­рыгар сайаапка түһэриэх­тээхтэр.
— 2017 сылга куонкурус түмүгүнэн 41 балыктыыр учаастак 7 төрүт уус общинаҕа уонна аҕыйах ахсааннаах норуоттарга киирсэр 2 чааһынай урбаанньыкка бэриллибит.
— Улахан өрүстэргэ – Өлүөнэҕэ, Индигииргэ, Халымаҕа уонна Өлөөн, Анаабыр улуустарыгар баар учаастактары балыктыырга анаан биэрэр куонкуруһу Росрыболовство Ленскэй территориальнай управлениета тэрийэр. Оттон күөллэргэ уонна кыра өрүстэргэ баар учаастактары биэрии куонкуруһун Арктикаҕа СӨ Судаарыстыбаннай кэмитиэтэ ыытар.
— 2012-2015 сс. бэриллибит квотанан балыктыы олорбут буоллахтарына, 2016 сылга Хоту сир аҕыйах ахсааннаах норуоттара уонна төрүт уус общиналар сайаапка биэрэн балыктыыр бэрээдэктэрин тохтоппуттар. Ол иһин 2016 сылга балыктааһын кээмэйэ биллэрдик аччаабыт. Тэҥнээн көрөр буоллахха, 2012 сылга 156 тоннаны, 2013 сылга 198 тоннаны, 2014 сылга 201 тоннаны, 2015 сылга 338 тоннаны балыктаабыт эбит буоллахтарына, 2016 сылга 400 кг эрэ балыктаммыт.

— 2015 сыллаахха Ил Түмэн дьокутаата Виктор Губарев СӨ Конституционнай суутугар аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар былыргыттан үгэс буолбут дьарыктара сайаапка биэрдэхтэринэ эрэ көҥүллэнэрэ төһө сокуоннайын туһунан быһааралларын ирдэспит. Ол түмүгэр 2015 сыл муус устарыгар судаарыстыба биэдэмистибэтинэн бигэргэммит балыктыыр учаастактара суох аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар сайаапканы биэрэн туран балыктыылларын туһунан сокуон пууна СӨ Конституционнай суутунан көтүрүллүбүт. Мантан ыла учаастага суох аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар көҥүллүк балыктыылларыгар кыах бэриллибит.
— Өрөспүүбүлүкэҕэ уопсайа 158 туһанааччы бырамыысыланнай балыктааһынынан дьарыктанар. Онтон 50-на аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар төрүт уус общиналара буолар. Кинилэр куонкурус түмүгүнэн сыһыарыллыбыт балыктыыр учаастактаахтар уонна квоталаахтар. Балык хаһаайыстыбатын комплексын сайыннарыы туһунан бырагыраама чэрчитинэн, бырамыысыланнай балыктааһынынан дьарыктанар аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар общиналарыгар материальнай-техническэй базаларын тупсаралларыгар субсидия бэриллэр. 2015 сыллаахха 23 мөл. солк. биэрбит эбит буоллахтарына, 2017 сылга 8,7 мөл. солк көрбүттэр.
— Маны таһынан бырамыысыланнай балыктааһынынан дьарыктанар общиналар балыктыылларыгар көрсөр ороскуоттарын сороҕун толуйар үп көрүллэр. 2016 сыллаахха 20 родовой общинаҕа 25,3 мөл. солк. ыыппыттар.

Биир соппутуойтан сылтаан

Сүрүн отчуот кэнниттэн норуот дьокутааттара биэдэмистибэ бэрэстэбиитэлигэр ыйытыылары биэрдилэр. Александр Уаров аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар балыктыыр бырааптара күөмчүлэнэр түгэннээҕин бэлиэтээтэ. Ол курдук, Эдьигээҥҥэ “Куту” төрүт уус община хаһыс да сылын Росрыболовство Ленскэй управлениетыгар балыктыыр учаастактары туһаныыга куонкуруска кыттаары сайаапка биэрэр даҕаны, киниэхэ аккаастыыллар эбит. Маныаха биэдэмистибэ бэрэстэбиитэлэ сайаапкаларын сыыһа толороллор диэн быһаарда. “Биир соппутуойтан сылтаан дьону айахтарын ииттинэр дьарыктарыттан матараҕыт”, — диэн дьокутаат хомуруйда.
Салгыы вице-спикер Анатолий Добрянцев: “Балыксыттар докумуону сөптөөхтүк толороллоругар көмөлөһөр миэстэтигэр үлэһиттэргит суох дуо? Тоҕо үөрэх ыыппаккыт, методическай кинигэлэри тарҕаппаккыт? Ити барыта эһиги тэрилтэҕит ситэри үлэлээбэтиттэн тахсар”, — диэн түмүккэ кэллэ. Добрянцев этиитин кытта норуот дьокутаата Елена Голомарева сөбүлэстэ: “Эдьигээнтэн баара-суоҕа түөрт сайаапка киирбитин, сыыһа толорбуккут диэн аахайбакка аккаастыы олороҕут. Бу дьон кыһалҕатын чугастык ылынаргыт эбитэ буоллар, кинилэргэ тахсан, электроннай ньыманан даҕаны сайаапкаларын сөпкө толороллоругар көмөлөһүө этигит. Билигин бу общиналары учаастага суох хааллардыгыт!!” — диэн итэҕэстэри кытта сөпсөспөтүн биллэрдэ уонна управление оҥорбут таблицатыттан холобур аҕалла. Баар көрдөрүүлэр, кырдьык, киһини хомотоллор. Холобур Булуҥҥа 134 балыктыыр өрүс учаастага баарыттан аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар бэрэстэбиитэллэригэр 1 эрэ учаастагы биэрбиттэр. Оттон 28 күөл учаастагыттан – 3 эрэ учаастагы биэрбиттэр. Аллараа Халымаҕа эмиэ оннук быһыы-майгы – 42 өрүс учаастагыттан 2 эрэ учаастакка балыктыыр кыахтаммыттар.

Норуот дьокутаата Дмитрий Саввин СӨ прокуратуратын бэрэстэбиитэлиттэн Росрыболовство Ленскэй управлениетын үлэтин төһө хонтуруоллуулларын ыйытта. Маныаха биэдэмистибэ киһитэ икки сылтан бэттэх төрүт уус общиналартан үҥсүү киирбэтэҕэ диэтэ.
Маны таһынан, бырабыыталыстыба чааһыгар кыттааччылар балык көрүҥэ аҕыйаабытын, оҕо саадыгар, оскуолаларга оҕолору төрөөбүт төрүт астарынан – балыгынан аһаппат буолбуттарын бэлиэтээтилэр.
Норуот дьокутаата Влади­мир Членов балык быра­мыы­сыланнаһа сайдыбатын, бу салааҕа балыксыттартан балык атыылаһан хас да бүк сыанаҕа атыылыыр эргиэмсиктэр эрэ байалларын, балыгы астаан атыылыыр салаа сайдыбатаҕын ыйан туран, балык бородууксуйатын киэҥ ырыынакка таһаарар үчүгэй бырагыраама наадатын эттэ.
Бырабыыталыстыба чааһын түмүгэр вице-спикер Анатолий Добрянцев этиллибит итэҕэстэри туоратыыга үлэлэһиэххэ диэн ыҥырда.