Оҥорон таһаарыыны элбэтии — сүрүн сорук

Тыа хаһаайыстыбатыгар саҥа  миниистир

Ил Түмэн дьокутааттара уопсайа 4 боппуруоһу көрдүлэр. Бастатан туран, тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл политикатын миниистирин дуоһунаһыгар Александр Атласов кандидатуратын бигэргэтэргэ сөбүлэҥнэрин биэрдилэр.

«Александр Атласов тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар 26 сылын үлэлии-хамсыы сылдьар.  Агроном үөрэхтээх. Тыа хаһаайыстыбатыгар үлэтин сопхуос оробуочайынан саҕалаабыта, онтон оҥорон таһаарыы хаһаайыстыбатыгар исписэлииһинэн үлэлиир. Салайар үлэҕэ ураты дьоҕурдаах буолан, улуус баһылыгар тиийэ үүннэ. Онон бу тыа хаһаайыстыбатын эйгэтигэр тиһигин быспакка үлэлээн, улууһугар Намҥа үрдүк көрдөрүүнү ситиһэн Ил Дархан эрэбилин ылла”, — диэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин премьер-миниистирэ Евгений Чекин дакылаатыгар эттэ.

Александр Атласов миниистир буолар түгэнигэр үлэтин сүрүн тосхолун билиһиннэрдэ. Ол курдук, оҥорон таһаарыы бородууксуйатын элбэтэр уонна олохтоох нэһилиэнньэни бэйэ бородууксуйатынан хааччыйыыга болҕомтону уурар сыаллаах. Манна бастакы уочарат ас-үөл кэмбинээттэрин үлэтин саҥардыы улахан оруоллаах диэн бэлиэтээтэ.

Үүтү  тутуу  харчытын үбүлээһин  тула сытыы  кэпсэтии таҕыста

Иккис боппу­руоһунан «2018 сылга уонна 2019-2020 сс. былааннаммыт кэмҥэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай бүддьүөтүн туһунан» Саха Өрөспүүбүлүкэтин Сокуонугар уларытыы киллэрэр туһунан» сокуон барылын көрдүлэр.

Үп миниистирэ Валерий Жондоров «2012-2020 сылларга тыа хаһаайыстыбатын сайдыыта уонна тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын ырыынак­тарын, сырьену уонна аһы-үөлү сүрүннээһин» судаарыстыбаннай бырагырааманы үбүлээһин чопчуламмыт былаана 2018 сылга уопсай кээмэйэ 10 млрд 362 мөл. 733 тыһ. солк. суумалаах буолар эбэтэр 322118 тыһ.солк. кыччыыр, ол иһигэр 318066 тыһ.солк. суумалаах бүддьүөт ассигнованиета кыччыыр диэн эттэ.

Ол курдук, тыа хаһаайысты­батыгар көрүллүбүт үптэн 318 мөлүйүөн быһыллар түгэнигэр, үүтү тутуу өттүгэр бүддьүөт үлэһиттэриттэн, пенсионердартан уонна чааһынай дьонтон үүтү тутуу бобуллар диэн бу сокуон барылыгар ыйылла сылдьар. Бу боппуруос тула улахан мөккүөр таҕыста. Ол курдук норуот дьокутаата Алексей Еремеев этэринэн, нэһилиэнньэттэн үүтү тутуу бастаан утаа тыа хаһаайыстыбатыгар оҥорон таһаарыы көрдөрүүтүн үрдэ­тиигэ туһуламмыт эбит буоллаҕына, билигин, кистэл буолбатах, тыа сирин дохуота буолар. Онон бу өттүгэр үп көрүллүбэт түгэнигэр, итиэннэ бүддьүөт үлэһиттэрэ үүт туттарар бырааптара суох буоллаҕына, дьон-сэргэ сөбүлээбэтэ чахчы.

Үүт туттарыыта сүөһү ииттэр нэһилиэнньэ саамай тыын боппуруоһа буолар. Маннык тэтиминэн бардаҕына, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн ыанар ынах ахсаана биллэ аччыыр кутталлаах диэн кэмитиэт чилиэннэрэ бэлиэтээтилэр.

Үбү-харчыны тыырар үлэ­һиттэр, экэнэмиистэр этэллэринэн, маннык дьаһал, биллэн турар, халлаантан ылан оҥоһуллубат. Бары өттүн көрөн, улахан кыһалҕалаах боппуруостарга эмиэ болҕомто уурарбыт ирдэнэр диэн эттилэр. «Ресурсабытын табан туһаныы диэн өйдөбүл баар. Үбү-харчыны тыырыыга олохтоохтору күөмчүлээбэккэ, ордук суолталаах хайысхаларга ханан эмэ эбэн биэрии, ханан эмэ быһыы баар. Холобур, ким да тоҥуон-хатыан баҕарбат. Дьиэни-уоту ититии өттүгэр бүддьүөт харчытыттан эбэн биэрии эмиэ наада”, — диэн үп миниистирэ быһаарда.

Норуот дьокутаата Семен Иванов: «Үүтү тутуу систиэмэтин уларытар кэм кэллэ. Сыл аайы үбүлээһиҥҥэ үп-харчы тиийбэтэ үгүс мөккүөрү үөскэтэр. Ону кытта оҥорон таһаарар бородууксуйабыт ахсаана аччыыр. Мин санаабар, тыа хаһаайыстыбатын үлэһиттэригэр, оҥорон таһаа­раач­чыларга саҥа көҕүлүүртиһик наада», — диэн этии киллэрдэ.

Ил Түмэн бэ­рэс­сэдээтэлин бастакы солбу­йааччыта Анатолий Добрянцев Алексей Еремеев этиитин өйүүрүн биллэрдэ: «Инникитин бу боппуруос үчүгэй ырытыыны, бары өттүттэн хабан көрөрү эрэйэр. Амур, Иркутскай уобалас хайдах дьаһанан олороллорун көрүҥ. Кинилэр систиэмэлэрэ олох ураты уонна быдан таһаарыылаах. Ол диэки бөдөҥ хаһаайыстыбалары тэринэллэр. 5 тыһ. лиитэрэ үүтү биир төбөттөн ыыллар. Биллэн турар, айылҕалара быдан сымнаһыар да буоллар, ыаллыы сытар регионнартан уопут атастаһар көдьүүстээх буолуо этэ. Сыл бүтүүтэ бүддьүөт үлэһиттэрин сэрэппэккэ эрэ таһаартаан кэбиһэр, мин санаабар, сыыһа хардыы. Онон бу боппуруоһу тохтотон эрэр ордук”.

Түмүккэ кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Дмитрий Саввин уонна норуот депутаттара Алексей Еремеев этиитин өйүүргэ диэн биир киһи курдук куоластаатылар. Сыл бүтүөр дылы үүккэ көрүллүбүт харчыны оннунан хаалларарга диэн быһаардылар. Салгыы тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ үүтү тутуу механизмын бары өттүттэн сыныйан үөрэтэн баран, сөптөөхтүк дьаһанарга саҥа быһаарыылары киллэрэрэ ирдэнэр диэн түмүк­тээтилэр.

Маны таһынан, мунньах кыттыылаахтара Саха Өрөс­пүү­бүлүкэтин Ааҕар-суот­туур палаататын чуолаан тыа хаһаайыстыбатыгар туһуламмыт ороскуоту хонтуруоллааһыҥҥа  үлэтин 2017 сыллааҕы түмүгүн көрдүлэр. Итиэннэ төрдүс боппуруоһунан көрүүтэ-хара­йыыта суох сылдьар кыылы-сүөлү харайыыга туһуламмыт бэдэрээлинэй сокуон барылын ылынар туһунан Приморскай кыраай Госдумаҕа ыыппыт ыҥырыы суругун өйүүллэрин биллэрдилэр.

лэтин 2017 сыллааҕы түмүгүн көрдүлэр. Итиэннэ төрдүс боппуруоһунан көрүүтэ-хара­йыыта суох сылдьар кыылы-сүөлү харайыыга туһуламмыт бэдэрээлинэй сокуон барылын ылынар туһунан Приморскай кыраай Госдумаҕа ыыппыт ыҥырыы суругун өйүүллэрин биллэрдилэр.