Сырдык ыратынан, эрдээх санаатынан

Олоҕу олоруу, си­бэккилээх көнө хонуунан хотуулаахтык хааман, уҥуоргутун булуу буолбатах. Күн сиригэр кэлбит ким барыта, булгуччу албаннаах олоҕу олоруохтаах диэн хайа да ыйаахха суруллубатах. Киһи барахсан, дьонугар-сэргэтигэр аата-суола үтүө тылынан ахтыллар олоҕу олордоҕуна, бу орто дойдуттан хомойо-хоргута арахсыбатах буолуохтаах диэн эрэнэ саныахха сөп.

Тоҕу көтөн тахсыбыта

Быйыл саас Саан-Бөтөрбүүр куоракка ССРС тиһэх Үрдүкү Сэбиэтин, Саха ССР уон иккис ыҥырыылаах Үрдүкү Сэбиэтин уонна СӨ бастакы ыҥырыылаах Судаарыстыбаннай мунньаҕын (Ил Түмэнин) дьокутаат­тара Прокопий Дмитриевич Осипов ыарахан ыарыыттан олохтон туораата.

Тус бэйэм кинини, өрөс­пүү­бүлүкэ бары олохтоохторун курдук, ССРС Үрдүкү Сэбиэтин маҥ­найгы дьиҥнээх талан ылыылаах дэммит  быыбарыгар хандьыдаатынан туруоҕуттан кэтэхтэн билбитим. Ол альтернативнай быыбартан саҕалаан күннэрэ тахсыбыт, күөнэхтэрэ күөрэйбит собчактар, поповтар, травкиннар уо.д.а. эппит-тыыммыт эҥинэ бэйэлээхтэр ортолоругар, саха киһитэ Борокуоппай Уоһукап кураанах куолунан буолбакка, дьиҥ дьыаланан тыыллан-хабыллан, биллэн-көстөн тахсыбыта.

Сыллар ааһан испиттэрэ. Прокопий Дмитриевич өрөспүүбүлүкэ эньэргиэтикэтин эйгэтигэр үрдүк дуоһунастарга үлэлээбитэ. Онтон чуумпуруу буолбута, аата-суола да иһиллибэт буолан хаалбыта. Киһи умнуллара кэпсэлгэ киирбэт, олох оҥоһуута оннук. Суруналыыс киһи быһыытынан, билэр дьонтон ыйыталаһан, төлөпүөнүн ылан, көрсөн кэпсэтэргэ болдьоспутум. Ити 2004 сыллаахха этэ. «КДМ-Оленек» диэн хостуур тэрилтэни тэрийэн үлэлэтэр былааннаах сылдьара. Киһини кытта олус ис киирбэхтик, култууралаахтык, дьиҥ сахалыы майгынан кэпсэтэр эбит этэ.

Хаһыат икки балаһатыгар суруйан таһааттарбытым. 2018 сыл сааһыгар (ол аата олохтон барыа биир сыл иннинэ), иккиһин көрсөн кэпсэтэн суруйан хаалбыппын. Үрдүк таһымнаах профессионал, талааннаах салайааччы үлэлиир-хамсыыр сааһын саамай үгэнигэр туоратыллан хаалбыта, чахчы хомолтолоох да, кыһыылаах да этэ.

Прокопий Дмитриевич адьас туруору көнө, ол үөһэ хардааччы, эр санаалаах киһи буолара өтө көстө сылдьар этэ. Олох бэйэтэ көрдөрөрүнэн, биир өттүнэн, маннык бэртээхэй хаачыстыбалардаах киһи, ардыгар бэйэтэ сыыстарара, алҕаһыыра баар курдук буолар. Дьиҥэр, ол биһиги курдук муҥутах дьон санаабытыгар, наадалаах кэмҥэ, наадалаах миэстэҕэ баара-суоҕа үрдүк сололооххо «ньыкыс» эбэтэр «ньылас» гынан биэрбэтэх буруйдаах буолан тахсыаҕа.  Прокопий Дмитриевич биир үтүө өрүтүн бэлиэтиэх этим: ким да туһунан куһаҕаннык саҥарбытын, өстүйэр санааны эппитин, үөхсүбүтүн истибэтэҕим. Ол иһигэр кини карьератыгар куһаҕанынан дьайбыт дьон  ханна барыахтарай. Биир көлүөнэ дьон быһыытынан, атах тэпсэн олорон, наллаан, сурукка киирбэтэҕи син элбэҕи кэпсэттэхпит дии.

Сахаҕа улаханнык убаастанар тэхиниичэскэй, эмиэ ол курдук эньэргэтиичэскэй эйгэҕэ үрдүк дуоһунастарга үлэлээбит, Сэбиэскэй Сойуус улахан бэлиитикэтигэр кыттыһан, бэйэтин кыаҕын көрдөрбүт саха биир бэлиэ киһититтэн «туохха эмэ сыыстардым дии саныыгын дуо,  туохтан эрэ хомойордооххун дуо» диэн ыйытыыбар, биир тылынан «суох» диэбитэ.

Саха өйдөөх, үүнэр кыахтаах эдэр ыччата Прокопий Осипов олоҕун, үлэтин уонна кини исписэлиис, профессионал быһыытынан чэпчэкитэ суох дьылҕатын интэ­риэһиргиэн, билиэн баҕарыам этэ. Өй уонна сүрэх мөккүөрэ мэлдьитин баар буолар. Ол мөккүөргэ хайалара баҕарар кыайыылаах тахсыан сөп уонна ол сыыһанан буолуо суоҕа. Биһигиттэн үксүбүт Прокопий Осипов ол мөккүөргэ кыайтарыылаах тахсыбытын курдук саныахпыт. Оттон кини бэйэтин кыайыытыгар кыратык эмэтик да саарбахтаабат этэ. Тус бэйэм санаабар, кини сүрэҕин этиитинэн олорорун ордорбута.

Анна Дмитриевна Осипова, Прокопий бииргэ төрөөбүт эдьиийэ. РСФСР үөрэҕириитин туйгуна, РСФСР оскуолаларын үтүөлээх учуутала.

Быраатым туһунан кэмчи тылынан

— Биһиги бииргэ төрүөбүттэр үһүө этибит, Пронябыт ити туораата. Дойдубут Куорунай Мытааҕа. Проня 1948 сыллааҕы төрүөх, миигиттэн 5 балыс этэ. Аҕабыт   Дмитрий Николаевич, дьонугар-сэргэтигэр Эрдиилиир Миитэрэй, сэрии кэнниттэн «Ворошилов» холкуоска уонча сыл бэрэссэдээтэллээбитэ. Былыр эдэригэр Бодойбоҕо саахта маһын кэрдиитигэр оробуочайдаабыт. Олох үөрэҕэ суох этэ, ликбиэскэ дьарыктанан илиитин эрэ баттыыр буолбут. Холкуос туох баар үлэтин-хамнаһын, учуотун, дохуотун, сүөһүтүн-аһын, быатыгар-туһаҕар тиийэ эт мэйиитигэр хатаан илдьэ сылдьан, оччотооҕу күнүстэри-түүннэри барар холкуоһун мунньахтарыгар, биирдэ тардыалатан иҥнэн көрбөккө, тыл этэр эбит. Улууһугар да, нэһилиэгэр да бары билэр, убаастыыр киһилэрэ этэ. Өссө олоҥхоһут быһыытынан эмиэ биллэрэ.

Баартыйалаах этэ.  Оройуонугар бастакынан «Бочуот бэлиэтэ» уордьанынан наҕараадаламмыта. Олоҕун тиһэх сылларыгар Мытаах нэҺилиэгин сэбиэтин исполкомун  бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбитэ. Аҕабыт өлөрүгэр Проня 6 саастаах этэ. Ийэбит Дария Иннокентьевна холкуос ыанньыксыта, Бэрдьигэстээхтээҕи арыы собуотын оробуочайа. Аҕабыт ииппит уола үлэһит буолан, Чурапчыга анаммытыгар, дьиэнэн көһөн баран олоро сылдьыбыппыт. Дойдубутугар төннөн, ийэм икки үлэҕэ үлэлээбитэ. Урукку саха үгэһинэн, биһигини эмиэ үлэнэн ииппитэ. Арыы собуотун оһохторун оттор этэ, маһын Проня хайытан, кыстаан биэрэрэ.

Балтым Ангелина, Проня бары кинигэни умсугуйан ааҕарбыт. Быраатым кыратыттан сытыы өйдөөх, чобуо тыллаах-өстөөх, бэһиэлэй майгылаах оҕо этэ. Оскуолаҕа этиһэр-охсуһар диэни билбэт, ол эрээри кырдьыгым диэтэҕинэ иннин биэрбэт буолара. Оҕо оҕону атаҕастыырын ончу сөбүлээбэтэ, кини хайаан да баттаммыт өттүгэр турдаҕына сатанара. Үөрэҕэр таһыччы үчүгэй этэ. Аны туран тыл да, туочунай да биридимиэттэргэ тэҥинэн үчүгэйдик үөрэммитэ. Арааһа, кыыс оҕо эбитэ буоллар, оскуола салалтата мэтээлгэ сыаллыан-соруктуон сөптөөҕө.

Мин 1966 сыллаахха СГУ БГФ-тын бүтэрэн, Кэбээйи Ньидьилитигэр, оройуонум Кировскай нэһилиэгин оскуолатыгар учууталлаабытым. Семен Данилов аатынан Бэрдьигэстээхтээҕи орто оскуолаҕа 40 сыл үлэлээн сынньалаҥҥа барбытым. Балтым Ангелина Дмитриевна Арассыыйа метеорологиятын уонна гидрологиятын бочуоттаах үлэһитэ, СӨ метеорологияҕа сулууспатын үтүөлээх үлэһитэ. Кини кыыһа Күннэй Кириллина Бэрдьигэстээх орто оскуолатын кыһыл көмүс мэтээлинэн бүтэрэн, Саан-Бөтөрбүүрдээҕи Гидрометеорология үнүбэрсиэтин экэнэмиичэскэй уонна геоэкологическай факультеттарын сэргэ кыһыл дьупулуомнардаах бүтэртээбитэ. Үнүбэрсиэтин аспирантуратыгар үөрэнэн, географическай наука хандьыдаатын истиэпэнин ылбыта. Дьоппуон дойдутугар стажировканы барбыта. Билигин Кейо үнүбэрситиэтигэр докторантураҕа үөрэнэ сылдьар.

Проня 1966 сыллаахха Бэрдьигэстээх оскуолатын бүтэрэн баран, арыы собуотун электро-ыстаансыйатыгар мотористаабыта. Сэлиэнньэҕэ холбоһуктаах дизель ыстаансыйата тутуллубутугар элиэктиригинэн ылбыттара. Онтон аармыйаҕа ыҥырыллан, үс сыл Чуумпу акыйааннааҕы флокка сулууспалаабыта. Сулууспатын кэмигэр анал үөрэҕи баран, элиэктирик-связист буолбута. Сулууспаттан кэлэн баран, эмиэ ыстаансыйатыгар 5-с эрэсэрээттээх элиэктирик-силиэсэринэн үлэлээн барбыта. Үөрэнэр баҕалааҕа, ол санаатын толорон, киин үөрэх кыһаларын Дьокуускайга ыытыллар эксээмэннэригэр киирсэн, Москубатааҕы эньэргэтиичэскэй үнүстүүт биир миэстэҕэ 25 киһилээх куонкуруһун  ааспыта.

Эксээмэннэрин манна туттарбыт киһи антах тиийбитигэр, «өрөспүүбүлүкэҕиттэн тус сыаллаах миэстэҥ суох эбит» диэн буолбут. Быраатым миэхэ «инньэ диэтилэр, хайдах буолабын» диэн субуоннуур. Ону бары дөкүмүөҥҥүн илдьэ үрдүк үөрэх миниистиригэр киир диэн сүбэлээтим. Бүрүйүөмҥэ киирэн, үлэтин, сулууспатын, үөрэххэ туттарбыт дөкүмүөннэрин барытын көрдөрөн, РСФСР үрдүк үөрэҕин миниистирин киниэхэ үтүөнэн эҥээрдэммит дьаһалын ситиспит этэ.

Үөрэнэр кэмигэр, дьиэ кэргэн быһаарыытынан, Ангелина хамнаһын киниэхэ ыытар этибит. Уолбут, бырааппыт уонна убайбыт муҥа-таҥа суох үөрэннин диэн. Арыгы гымматын, көргө-нарга ыыппатын билэбит уонна эркин курдук эрэнэбит. Кэлин  бэйэтин кэпсээниттэн уонна олох хойут табаарыстарын ахтыыларыттан биллэххэ, бииргэ үөрэнэр кыаммат олохтоох доҕотторугар аһылыгынан, ардыгар харчынан элбэхтик өйөбүл буолар эбит. Тыа сиригэр ааспыт үйэ 50-с сылларын ортолоругар диэри олох кырыымчык этэ. Аччыктааһын суоҕа эрээри, ас-таҥас дэлэй  буолбатах этэ. Быраатым огдообо хаалбыт аҥаардас ийэтин бары кыһалҕатын, түбүгүн, ардыгар эрэйин-муҥун өйдүү уонна билэн улааппыта. Кыһалҕалааҕы өйдүүр, муҥнааҕы аһынар сүрэхтээх киһи буолбутун төрдүттэн саарбахтаабаппын.

Кистиирбитигэр бииргэ үөрэм­мит 4 табаарыһа Арассыыйа араас куораттарыттан кэлэннэр тэҥҥэ сылдьыһан, бырастыылаһан бардылар. Оччотооҕу эдэркээн, бүгүҥҥү кырдьа барбыт табаарыстара, быраатым туһунан үтүө уонна уйаҕас тыллардаах ахтыыларыттан улаханнык долгуйбутум уонна дириҥник махтана санаабытым. Элбэх сиртэн, бииргэ үлэлээбит дьонуттан, салайбыт кэлэктииптэриттэн хомолтону үллэстэр тыллардаах тэлэгэрээмэлэр кэлбиттэрэ. Урукку көлүөнэ сэбиэскэй дьон омугунан араарсыыта суох, киһи киһиэхэ доҕор уонна табаарыс буолар диэн сиэргэ-майгыга иитиллибит үгэстэрин өссө да сүтэрэ иликтэриттэн ис сүрэхпиттэн үөрэ санаабытым.

Быраатым киһи да, салайааччы да быһыытынан араас омук дьонугар дьоһуннаах өйдөбүлү хаалларбыт эбит диэн киэн туттуохпун баҕарабын. Олоҕун мээнэҕэ бараабатах, тус бэйэтэ байарын оҥостубатах, дуоһунаска өрө тарбачыһан дьону үрдүнэн барбатах, кими да тэпсибэтэх. Аҕатын уонна ийэтин курдук, үлэни өрө тутан, биир көнө сүрүннээхтик олоҕун олорбут эбит.

Быраатым, аньыылаах-харалаах буор сир киһитэ буолан баран, хайдах итэҕэһэ-быһаҕаһа, сыыһата-алҕаһа суох буолуой. Бу гынан баран, оннуктаах эбит да буоллаҕына, киниэнэ барыта тус бэйэтигэр эрэ сыһыаннаах буолара. Атын киһи эбэтэр кимнээх эрэ буолбакка, ол онтон бэйэтэ охсууну уонна хоромньуну сүгэрэ. Дьиэ кэргэнэ уу нуһараҥ олоххо олорбута. Тапталлаах быраатым Проня сирдээҕи олоҕун дьоһуннаахтык олорон барда диэн санаалаахпын. Сиппэтэҕэ, ситэрбэтэҕэ элбэх буолуо гынан баран, билигин кэлэн ону ырыта сатаабыттан көдьүүс тахсыа суоҕа. Чэ, манан бүтэбин.

Уйбаан Буурсап, биллиилээх эколог, уопсастыбанньык. Прокопий Осипов табаарыһа.

Ахтыллыахтаах, кэпсэниэхтээх киһи — кини этэ

— Мииринэйгэ «Кыым» хаһыат бэйэтин кэрэспэдьиэнинэн үлэлии сылдьан, баартыйа куораттааҕы кэмитиэтин кырдьаҕас үлэһититтэн Бүлүүтээҕи ГЭС-кэ биир бэрт сытыы тыллаах-өстөөх инсэниэр саха уола баарын туһунан истибитим. Горком биир мунньаҕар ГЭС үлэһиттэрэ кэлбиттэр этэ. Уурбут-туппут курдук таҥастаах-саптаах, дьулугурас көнө уҥуохтаах, ис киирбэх сирэйдээх-харахтаах уолу онно аан бастаан көрбүтүм.

Ол уолум мунньаҕы салайан ыытар горком сэкирэтээрэ В.Чуйколуун «хапсан ылбытыттан» соһуйбуппун өйдүүбүн. Кэлин баартыйа Мииринэй куораттааҕы кэмитиэтигэр, онтон ГЭС парткомугар үлэлииригэр чугастык билсибиппит.

1989 сыллаахха ССРС Үрдүкү Сэбиэтин альтернативалаах быыбарыгар хандьыдаатынан туран, модун монополист «Якуталмаз» ПНХ «бастаахтарын», ол иһигэр алмаас тэрилтэтин «генерала» В. Пискуновы кэннигэр хааллартаан, дьокутаат мандаатын туппута тус бэйэбэр улахан үөрүүлээх түгэнинэн буолбута.

1989-1992 с с. кини ССРС Үрдүкү Сэбиэтин чилиэнэ, барылааман экологияҕа уонна айылҕа ресурсаларын табыгастаахтык туһаныыга кэмитиэтин босхоломмут төрүккэ сэкирэтээрэ этэ. Баараҕай дойду, таҥара умнубут кый ыраах муннугуттан тиийбит эдэр киһи, эҥинэ бэйэлээх эр бэртэрин, улуу дойду удурҕаччыларын, ол иһигэр бүтүн Сойууска киэҥник биллэр учуонайдары баһыйталаан, итинник үрдүк итэҕэли сүкпүтүн урут да, билигин да сөҕө-махтайа саныырым тохтообот.

Дьокутаат Прокопий Осипов дойду чулуу дьоно А. Яблоковы, В.Челышевы, А.Ярошинскаяны, В.Меньшиковы уо.д.а. кытта бииргэ эн-мин дэһэн, өссө кинилэри салайан, сүрүннээн үлэлээбит дьоллоох кэмэ үүммүтэ. Анал хамыыһыйаны тэрийэн, баараҕай дойду экологията айгыраабыт сирдэригэр тиийтэлээн, чинчийиилэри ыыппыттара, түмүктэри оҥортоон Үрдүкү Сэбиэт көрүүтүгэр киллэрбиттэрэ. Прокопий Дмитриевич тус көҕүлээһининэн, аналлаах хамыыһыйа кэлэн, Саха сирин «Кратон-3» сир аннынааҕы ядернай саахаллаах эстиитин кытта аан маҥнай билсибитэ. Ол хамыыһыйа састаабыгар олохтоох дьокутааттар уонна уопсастыбанньыктар киирсэннэр кыттыыны ылбыттара. Ол кэлин бэйэ күүһүнэн үлэни салгыы ыытарга тирэҕинэн буолбута.

ССРС Үрдүкү Сэбиэтэ, биллэрин курдук, боломуочуйатын болдьоҕун иннинэ үрэллибитэ. Кэлин, Москубаҕа бара сылдьан, А.Яблоковы, В.Меньшиковы, А.Ярошинскаяны. В.Челышевы кытта көрсүтэлиир, билсэр этим. Бу дьон Борокуоппайы кытта бииргэ үлэлээбиттэрин күндүтүк саныыр, кини туһунан сылаас тылларынан ахтар этилэр.

Кэлин Борокуоппай экологияҕа, айылҕа харыстабылыгар ыыппыт үлэм кыайан сырдатыллыбакка хаалла диэн хомолтотун биллэрбиттээҕэ. «Дойду чулуу дьонун кытта бу хайысханан үлэлээбит үлэҥ туһунан суруй, кинигэтэ таһаартар», — диэн сүбэлээбитим. Дьиҥэр, баай матырыйааллаах буолуохтаах этэ. Сөбүлэһиэх курдук буолбута. Бэйэм өттүбүттэн, «суруйуохтарын сөптөөх» дии саныыр хас да суруналыыска тыл көтөҕөн көрө сылдьыбытым. Хайдах эрэ ыпсыыбыт кыттан биэрбэккэ, уһаан-кэҥээн, тардыллан биэрэн испитэ. Киһибин сэмэлиир, тиэтэр этим. Ону ылынара уонна эмиэ оннук тардыллан хаалан хаалара. Тиһэҕэр тиийэн, букатын да мэлийэн хааллыбыт. Ол эрэн, хайа үлүгэрий, киһибит оҕолордоох, чугас дьонноох-сэргэлээх, доҕоттордоох. Саха норуотун биир чаҕылхай уолун аата өссө ааттаныа, үлэтэ-хамнаһа толору сырдатыллан бар дьоугар тиийиэ диэн эрэниэхпин баҕарабын.

Юрий Николаев, үһүс, төрдүс, бэһис уонна алтыс ыҥырыылаах Ил Түмэн дьокутаата. Барылааман бюджекка, үпкэ-харчыга, нолуок бэлиитикэтигэр сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ.

Олоххо, үлэҕэ үөрэппит аҕа табаарыһым

— Хайа баҕарар киһи өйүгэр-санаатыгар тутан сылдьар, кини олоҕун араас түгэннэригэр силбэһиннэрэн, хаһан да умнуллубаттыы туох эрэ уһулуччу наадалааҕы этэн, сүбэлээн биэрбит эбэтэр туох да харданы эрэйэ барбакка, көмөлөөх илиилэрин ууммут дьон баар буолар. Тус бэйэм оннук киһинэн норуот учуутала Михаил Андреевич Алексеевы  ааттыам этэ. Оскуоланы бүтэрэр сылбар ханнык үөрэххэ киирэр санаалаахпын ыйыппыта. Москубатааҕы эньэргэтиичэскэй үнүстүүккэ туттарсар толкуйдаахпын эппиппэр, астыммыттыы көхсүн этитэн баран: «Үчүгэй дьыала. Хайа, доҕор, кэлин Бүлүү ГЭС-н дириэктэрэ буолуоҥ дии», — диэбит тыллара, умнуллубаттыы өйбөр-санаабар олорон хаалбыттар эбит.

Үөрэхпин бүтэрэн, эньэргиэтиктэр бөһүөлэктэригэр Светлэйгэ Бүлүүтээҕи ГЭС-3 тутуутун дириэксийэтин оборудованиеҕа отделын старшай инсэниэринэн анаммытым. 90-с сылларга харчы суох буолан, тутуу үгүстүк тохтоон хаалара. Үлэһиттэр сыл аҥаара хамнастарын ылбат этилэр. Арай биирдэ үлэлиир дьиэм аана тэлэллэ биэрдэ да, Прокопий Дмитриевич хос ортотугар биирдэ баар буола түстэ.

— Олороҕун дуу?! – диэн буол­ла.

— Оттон хайыамый, — диэтим

— Чэ, Чернышевскайга матыры­йаалынай-тэхиниичэскэй хааччыйыы отделын начаалынньыгынан бараҕын! – бирикээс кылгас уонна биир оннук чуолкай буолла.

Тутулла сатыыр эбийиэктэн уурайан, үлэлии турар ГЭС-кэ тиийбитим. Олорор дьиэнэн хааччылламмын, дьоммун көһөрбүтүм. Итинтэн ыла Прокопий Дмитриевичтиин бииргэ алтыһан сылдьыбытым. Икки кыра оҕолоох эдэр ыал аҕата кэлэр-кэлбэт, ылар-ылбат хамнастаах олороро, кырдьыга, ыарахан балаһыанньа этэ. Төрүт дойдуҥ, тыа сирэ буолбатах. Чугаһынан урууҥ-аймаҕыҥ суох, турар бэйэҕэр эрэ эрэнэҕин. Саха киһитэ Прокопий Дмитриевич хаана тардан эбитэ дуу, киммин-туохпун боруобалаан билээри дуу итинник быһаарыныыны ылбытын билбэтим.

Кэлин мин үлэлээн, уопутуран истэҕим аайы, ГЭС каскаадын дириэктэрин солбуйааччыта уоппускаҕа бардаҕына, миигин солбукка туруорар буолбута. Дириэксийэ кылаабынай инсэниэринэн үлэлиир, биир дойдулааҕым Ньурба киһитэ Егор Васильевич Григорьев: «Уолбун көрө-истэ сырыт, тыыппалаах», — диэбит этэ. Прокопий Дмитриевичтиин икки сыл бииргэ үлэлээбиппит, онтон кини  «Якутскэнерго» ААУо дириэктэрдэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн ананан Дьокуускайга үлэлии барбыта.

П.Д.Осипов үлэтин биографиятын кытта билистэххэ, 1978 сылтан Бүлүүтээҕи ГЭС-кэ инсэниэринэн үлэлээбит. Онтон электро-сыах симиэнэтин начаалынньыга, маастар, ст. маастар. ГЭС профкомун бэрэссэдээтэлэ. 1985 сылтан Чернышевскай бөһүөлэгин сэбиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, бэрэссэдээтэл. Компартия Мииринэй куораттааҕы кэмитиэтин парткэбиниэтин сэбиэдиссэйэ, бырапагаанда уонна аҕытаассыйа отделын сэбиэдиссэйэ. 1987 сылтан Бүлүүтээҕи ГЭС парткомун сэкирэтээрэ. 1989-1992 с с. ССРС Үрдүкү Сэбиэтин дьокутаата. СӨ бэрэсидьиэнин бастайааннай бэрэстэбиитэлин солбуйааччыта. 1993-1996 с с. ГЭС дириэктэрэ. 1997-2000 с с. «Якутскэнерго» ААУо дириэктэрдэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ.

ССРС дьокутаата буоларыгар Удачнай, Айхал уонна Мииринэй куорат быыбардааччылара ордук хото өйөөбүттэрэ. Оробуочайдары кытта хаһан баҕарар истиҥник сиһилии кэпсэтэр, инньэ гынан биир тылы булар ураты дьоҕурдааҕа. Салайааччы, тойон киһи этиитигэр сөбүлэспэт буоллаҕына, ону эмиэ аһаҕстык дьон ортотугар этэрэ. Бэйэтин баһылаабыт эйгэтигэр улахан билиилээҕин-көрүүлээҕин, туйгун исписэлиис буоларын бары билинэллэрэ.

Бүлүүтээҕи ГЭС кэлэктиибэ салайааччытыгар табыллыбакка сылдьыбыт кэмнээҕэ. Иирээн, үҥсүү-харсыы бөҕөтө үөскээбиттээх.  Оннук быһыыны-майгыны, Прокопий Дмитриевич ГЭС дириэктэринэн ананан кэлэн, балаһыанньаны бэрт түргэнник быһааран, көннөрбүттээх. Светлэйдээҕи ГЭС-и тутааччылар собостуопкалаатахтарына, кини тиийэн тыҥааһыны өһүлэр этэ. Атыттары кими да истибэттэр.

Мин, Прокопий Дмитриевиһы олоххо уонна үлэҕэ үөрэппит учууталбынан, настаабынньыкпынан  уонна аҕа табаарыспынан ааҕабын. «Дьон илиитин-атаҕын, кинилэр ыйан-кэрдэн биэрэллэрин хаһан да кэтэһэ үөрэнимэ. Эн бэйэҥ туйгун билиилээх исписэлиискин, эйигиттэн ордук атын ким да билбэт, оннук биир кытаанах быһаарыныылаах буолуохтааххын», — диэн такайара. Бэйэтэ уоппускаҕа дуу, атын ханнык эрэ наадаҕа дуу бардаҕына, бэйэтин солбуттара хаалларбыт киһитин дьаһалын хаһан да уларыппат-тэлэриппэт, көтүрбэт буолара. Кэлин, 2002 сылга ГЭС дириэктэринэн ананан үлэлиирбэр « саха дьоно салайан кэлбиттэрэ, мин да кыайыаҕым» диэн санаам бөҕөх этэ.

«Якутскэнерго» ААУо дириэктэрдэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн үлэлии олорон, РАО ЕЭС баһылыга Анатолий Чубайс ыытар эрэпиэрмэтин кытта сөпсөспөккө, халбаххай балаһыанньаҕа ыктарбытыгар, подразделениелар салайааччылара «генеральнай дириэктэр буол» диэбиттэрин, үрдүкү салалта таһарахтатыытыгар түбэспитинэн, тыын суолталаах систиэмэ инникитин санаан, аккаастанан турар.

Исписэлиис, профессионал быһыытынан кыаҕын олох ырааҕынан толору кыайан туһамматаҕа диэн биир бигэ са­наа­лаахпын. Туохха барытыгар тус көрүүлэрдээҕин таһынан, ол онтун дакаастааһыҥҥа уонна көмүскээһиҥҥэ уһулуччулаах байыас хааннаах этэ. Хайа да араамкаҕа хаайтарбат, көҥүл санаалаах киһи буолан, үксүгэр кыайан өйдөммөккө уонна өйөммөккө, бары кыаҕын бэйэтин да, норуотун да туһугар ситэ туһамматаҕа улахан хомолтолоох.

Прокопий Дмитриевиһы кытта булка-алка, дьиэҕэ-уокка үгүстүк бииргэ алтыспыппыт. Ону барытын кэпсиир бүгүн кыайтарыа суоҕа. Баҕар, сорохтор бу кэпсээммин ааҕан баран, кини туһунан хадаар, бөппүрүөк, бэйэтин наһаа санаммыт киһи курдук өйдөбүллээх хаалыахтарын эмиэ сөп. Суох, оннук буолбатах. Прокопий Дмитриевич дьиҥнээх киһи киһитэ, сахалар бэргэнник этэллэринии, оҕону кытта оҕо, кырдьаҕаһы кытта кырдьаҕас буолар дьиҥ айыы сиэрдээх киһи этэ.

Прокопий ИВАНОВ