2019 сылга буолар уларыйыылар

Биэнсийэ саҥалыы тиһигэ

Биэнсийэҕэ тахсар сааһы үрдэттилэр. Саҥа сокуонунан эр дьон 65 сааһыгар, дьахтар 60 сааһыгар биэнсийэҕэ тахсар. Саха сиригэр бу быһыллыбыт болдьохтон биэс сылынан эрдэ тахсаллар. Биэнсийэҕэ тахсар сааһы үрдэтии сыыйа-баайа барар, уон сыл устата ыытыллар. Маны таһынан үлэ биэрээччи биэнсийэҕэ тахсар саастаах киһини үлэтиттэн уураттаҕына холуобунай эппиэтинэскэ тардыллар. Биэнсийэ кээмэйин 7% үрдэтэллэр, оччотугар биэнсийэ кээмэйэ киһи урут ыла сылдьыбыт хамнаһын 40% кырата суох буолуохтаах.

Хаарбах дьиэттэн көһөрүү

Тохсунньу 1 кү­нүттэн хаарбах уонна саахалланар туруктаах дьиэттэн көһөрүү саҥа федеральнай бырагыраамата үлэҕэ киирдэ. Сүрүннээн 1940-1970 сс. тутуллубут дьиэлэртэн көһөрүөхтэрэ.

ТВ ханааллар

Арассыыйатааҕы тэлэбиисэр уонна радио ситимэ 2019 сыл ортотугар диэри аналоговай ханааллары сабыаҕа.

Бөх-сах харайыыта

Дойдуга кытаанах бөҕү харайыы саҥа схемата үлэлээтэ. Регионнарга бөҕү тиэйэн таһааран харайар тустаах оператордар баар буолуохтаахтар. Ол курдук коммунальнай өҥө төлөбүрүгэр “кытаанах бөҕү харайыы” диэн саҥа пуун киирэр. Маны таһынан салайар хампаанньаларга бөх иһитэ турар былаһааккатын хомуйалларын иһин эмиэ төлүүбүт. Тарыып кээмэйин регионнар бэйэлэрэ быһаллар.

НДС

НДС 18% -тан 20% диэри үрдээтэ. Ол эрэн социальнай суолталаах табаардарга, ОДьКХ өҥөтүгэр уонна уопсастыбаннай транспорга үрдэтиллибэтэ.

Арыгы ырыынагар

28% кытаанах кыраадыстаах коньяк уонна бренди сыанатын үрдэттилэр. Ол курдук 239 солк. кыра сыаналаныа суохтаах (0,5 литр).

ОДьКХ

Тохсунньу 1 кү­нүттэн ОДьКХ тарыыба 1,7% индексацияланна. От ыйыгар 2,4% үрдүөҕэ. Маны таһынан “бөҕү-саҕы тиэйэн илдьэн утилизациялааһын” диэн пуун эбиллэр, төлөбүр дьиэҕэ хас киһи олороруттан тутулуктанар.

Маны таһынан тохсунньу 1 күнүттэн элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр сылаас энергияны учуоттуур приборунан хааччыллыахтаахтар. Ол прибору сылааһы биэрэр тэрилтэ олохтоохтор суоттарыгар туруорар, икки сыл иһигэр дьиэлэргэ оннук прибордар туруоруллуохтаахтар.

Даачалаахтарга уларыйыы

Даача сирдээх дьону саадтаахтар уонна оҕуруоттаахтар диэн араарыахтара. Саадтаахтар олорор дьиэни тутталлара көҥүллэнэр, оттон оҕоруоттаахтар тэпилииссэ, сарай уонна атын киһи олорбот тутууларын туталлара эрэ көҥүллэнэр.

Хамнас алын кээмэйэ

Хамнас алын кээмэйэ 117 солк. үр­дээ­битин түмүгэр 11280 солк. буолуоҕа. Санатар буоллахха, хамнас алын кээмэ­йигэр олоҕуран араас босуобуйалар уон­на төлөбүрдэр таҥыл­лаллар. Оччотугар бу босуобуйалар эмиэ кыра­лаан үрдүүллэрэ сабаҕа­ланар.

Тулаайах оҕолор

Эппиэкэ уорганнара тулаайах оҕолор дьиэнэн хааччыйыы испииһэгэр киирэллэрин хонтуруоллуур буолуохтара. Итиэннэ 10 тыһ. тахса киһи олорор дьиэ кыбартыыраларын 25%-на тулаайах оҕолорго ананыахтаах.

Хаппыт мас уонна балыктааһын

2019 сылтан ойуурга сытар хаппыт маһы (амынньыары) босхо хомуйарга көҥүллүүр сокуон олоххо киирдэ. Биирдиилээн дьоҥҥо балыктааһын эмиэ босхо буолла.

ОСАГО уонна хааҥҥа арыгы

ОСАГО алын ставката 3432 солк.  2746 солк. диэри түһэр, оттон үрдүк ставката 4942 солк. диэри үрдүөҕэ. Полис сыаната үрдүөҕэ. Ол курдук 21 саастарыгар диэри массыынаны саҥа ыытан эрэр дьоҥҥо 20% үрдүөҕэ. 59 саастарыттан үөһээ 6 сыл массыына ыыппыт ыстаастаахтарга полис чэпчэтиллэн атыыланыаҕа. Ыытааччы, 0,3 гр. арыгы биир литр хааҥҥа баара билиннэҕинэ, буруйдааҕынан ааҕыллар.