Бу сокуон табахсыты утары буолбатах

2019 сыл алтынньы 1 күнүттэн элбэх кыбартыыралаах олорор дьиэ, уопсай дьиэ хоһун, гостиница  балконугар аһаҕас уоту туттар көҥүллэммэт. Ол курдук, балкоҥҥар тахсан шашлык үөлэн сиириҥ, чүмэчи уматан тымтыктанарыҥ, табахтыырыҥ бобуллар.

Бу сокуон тахсаатын кытта үгүс мөккүөрү үөскэппитэ. Ордук табахсыт дьон муҥатыйбыта биллэр. Оттон чөл олоҕу тутуһааччы, кыра оҕолоохтор үөрэ көрсүбүттэрэ саарбахтаммат.

Ол гынан баран бу сокуону үөрэтэн көрдөххө, сүрүн соруга табахтыыры утары буолбакка, табахтан сылтаан тахсар алдьархайы – баһаартан сэрэтэр аналлаах.

Ол курдук, кэлиҥҥи сылларга балкоҥҥа табахтан тахсар алдьархай биллэ элбээбит. Балкоҥҥа тахсар түбэлтэ 60% табахтан тахсар диэн экспердэр дакаастаабыттар. Ситэ умуллубатах бөппүрүөскэттэн, испиискэ кыымыттан, эбэтэр табахтаан баран түннүгүнэн бөппүрүөскэ тобоҕун кыыратан кэбиспиттэрэ алларааҥы ыал балконун уматара баар суол диэн ЫБММ  бэлиэтиир. Онтон баһаар 40%, киһи да сонньуйуох, балкоҥҥа шашлык буһарааччыларга, салют, фейерверк уматааччыларга сыһыаннаах уонна уот боруобатын дьиэктээҕиттэн тахсар эбит.

Статистика көрдөрөрүнэн, 2019 сылга бүтүн Арассыыйа үрдүнэн аҥардас балкоҥҥа 1823 баһаар барбыт. Оттон 2016 с. 907 эбитэ үһү. Сылтан сыл бу көрдөрүү лаппа улаатан иһэрэ дьиксиннэрэр. Онон миэрэ ылыллара тирээн кэлбитэ өйдөнөр.

Туспа табахтыыр

сир диэни тэрийэллэрэ буоллар

Бу сокуон олоххо киирбитин дьон-сэргэ хайдах өйдүүр эбитий диэн санааттан табахтыыр-табахтаабат дьонтон туоһуластым.

Ирина Станиславовна: «Табах буруота балконтан ыалларга киирэрэ баар суол. Онон үҥсэргииллэрэ сөп. Мин саныахпар, балкоҥҥа табахтыахтарынааҕар кирилиэскэ тардаллара ордук курдук. Подъездка киһи киирэн эрэ тахсар буоллаҕа дии, оттон балкоҥҥа өрүү табахтыылларыттан киирбит сиригэр киирэ турар уонна салгылаан испэт. Мин кыра оҕолордоох киһи алларааҥы ыалым дьахтар тардарын олох сөбүлээбэппин. Инньэ диэн бэйэтигэр эппиппэр, “атын сиргэ ханна табахтыамый” диэбитэ”.

Григорий Анисимов: “Мин санаабар, ситэ толкуйдамматах сокуон. Холобур, табаҕым буруотун салгылаттым да, ким табахтаабыппын дакаастыыр? Анал табахтыыр сир баар эбитэ буоллар, оннук тэрийэллэрэ эбитэ буоллар, син да этэ. Ханна да табахтыыр кыах суох, оптуобус тохтобулугар көҥүллэммэт, подъездка эмиэ бобуллар. Дьиэ иһигэр тардар эмиэ табыгаһа суох, табах буруота ыалларга өссө күүскэ өтөн киирэр буоллаҕа дии”.

Уяндина Татаринова: “Бу сокуону өйүүбүн. Биһиги дьиэ кэргэн табахтаабат. Сылдьан эрэ туора дьон буруотунан тыынар куһаҕана бэрт”.

Федор: “Мин табахтаабаппын. Маннык сокуон чахчы үлэлиир буоллаҕына бэрт дии. Сыыйа-баайа табахтан аккаастанаргар төһүү буолуо этэ”.

Оттон бу сокуон туһунан элбэх кыбартыыралаах олорор дьиэни салайар хампаанньалар туох дииллэрий?

«Университетскай» ТСЖ бэрэссэдээтэлэ Екатерина Романова этэринэн маннык сокуон олохтоохтор бырааптарын күөмчүлүүр: “Чуолаан олорор дьиэни бас билээччилэр табаарыстыбалара (ТСЖ) ити боппуруоска миэрэ ылар кыаҕа суох. Арай, олохтоохторбутун кытта киһилии кэпсэтэн, бэйэ-бэйэҕэ мэһэйдэспэккэ иллээхтик баар кыһалҕаны быһаарарга үлэлэһиэхпитин сөп. Оттон итинник табахтыыры бопсор сокуон киһи быраабын күөмчүлүүр. Сибиэһэй салгыҥҥа, ыалгар силлээбэккэ-хаахтаабакка, бөппүрүөскэҕин бырахпакка, туох баар баһаарынай быраабыланы кэспэккэ табахтыахха сөп».

Каландаришвили уулусса элбэх кыбартыыралаах дьиэтин консьержа Зоя Чемезова: “Мин бу дьиэ тутул­луоҕуттан үлэлиибин. Бастаан утаа быраабы кэһии, айдаарсыы, арыгылааһын баар курдук этэ. Билигин чуумпу. Олохтоохтору барыларын билэттиибин. Туора киһи киирэрин-тахсарын чуо көрөбүн, ол-бу саарбах дьон тоҕуорустаҕына үүртэлиибин, бэрээдэги тутуһалларын хайаан да ирдиибин. Биллэн турар, биирдиилээн түбэлтэ тахса турар. Ким эмэ айдаарбыт, табахтаабыт, ыспыт-тохпут буоллаҕына, сэрэтии биэрэбин. Табахтыыр ыаллаах дьон үҥсэргиирэ урукку өттүгэр баар этэ. Ону барыларын кытта кэпсэтэн, сүбэлэһэн атааннаһыыны суох оҥорорго дьулуһабын. Ис-иһигэр киирдэххэ, киһи киһини кытта кэпсэтэн, ырытыһан кыһалҕаны эйэ дэмнээхтик быһаарыан сөп. Ыаллар иллээхтик, бэйэ-бэйэлэрин убаастаһан олороллоро киһиттэн тутулуктаах”.

Сокуон табахсыты утары буолбатах

Холобур, арыгылаан ампаалыктанар ыалларгын кытта участковай нөҥүө быһаарсар эбит буоллахха, табахсыты кытта оннук табыллыбатын тэҥэ. Сокуон аан бастаан ылыллыбытыгар дьон-сэргэ табахтыыр ыалын полицияҕа тараччы туттарарга санаммыта саарбахтаммат. Биир өттүттэн көрдөххө, кырдьык, кыһыыта бэрт ээ – табахтаабат эрээри табах буруотунан тэҥҥэ тыынар кыһыытын-абатын табахтаабат киһи эрэ өйдүүр.

Ол эрээри табах тардааччыны арыгылаан айдаарааччыны кытта тэҥҥэ тутар табыгаһа суоҕун өйдөөн, сокуону оҥорооччулар 15№-дээх «Табахтааһынтан уонна табах буруотуттан гражданнар доруобуйаларын харыстааһын туһунан» Бэдэрээлинэй сокуоҥҥа киирбит саҥа быраабылалары сиһилии быһааран биэрдилэр: “Бу сокуон табахсыты утары охсуһар сыаллаах буолбатах. Бу быраабылаҕа көннөрүүлэр табахтааһын содулун туоратыыга туһуланаллар. Ол эбэтэр баһаар буолбут түгэнигэр буруйдааҕы эппиэтинэскэ тардарга бу уларытыылара суох кыаллыбатын тэҥэ этэ. Билигин сокуону кэһээччи буруйугар толору эппиэттиир уонна хоромньуну толуйар кыахтанна», — диэн тоһоҕолоон эттилэр.

Оччотугар табахтыыбын дуу, суох дуу?

“Таҥара сэрэҕи таптыыр” диэн өс хоһооно дэлэҕэ баар буолуо дуо! Онон мантан инньэ табах тардар санааҥ киирдэ да, сэрэнэн-сэрбэнэн, иннигин-кэннигин көрүнэн, дэбигис умайар матырыйааллартан тэйиччи туран, табах тардан унаарытар ордук. Ону тэҥэ буруйга-сэмэҕэ тардылыыбат туһуттан, ким билиэй, баҕар, ыалыҥ киһи таала кырыыланан, буруй эрэ моттойоҕо диэбиккэ дылы, бу киһи табахтыыр этэ дэппэт гына туттунар кэрэх.

Ирина Ханды