Оҕо босуобуйатын аадырыстаан биэрии тула

Наталья Тырахинова, икки оҕолоох ийэ: “Бастакы оҕобор 5 мөһөөх, иккис оҕобор 6 мөһөөх курдугу ылабын. Босуобуйа ыларга олус элбэх докумуону ирдииллэр уонна олус өр быһаарыы ылаллар. Холобур, биһиги 4 ыйбытыгар биирдэ хомуйан туттарбыппыт, хоруйун бэһис ыйыгар биирдэ туппуппут. Куоракка олорбуттара ырааппыт эрээри, улууска бырапыыскалаах дьон босуобуйа ыларыгар үгүс күчүмэҕэйдэри көрсөр. Дохуоккун көрөн оҕо босуобуйатын биэрэллэрэ эмиэ да сөп курдук, ол гынан баран, биэнсийэни кытта холбоон дохуокка киллэрэллэрэ киһи өйүгэр баппат”.

Ирина Лукина, түөрт оҕолоох ийэ, учуутал: “Билиҥҥи туругунан, оҕо харчытын кээмэйэ күлүү гыммыт курдук кыра. Төрөөҥ-ууһааҥ, элбээҥ диэн политиканы ыытар курдуктар да, билигин сыана ыарыы турарын, кыһалҕа элбэҕин учуоттаабаттар. Ас-үөл, таҥас-сап сыаната ыарахана сүр. Бэйэбит сүөһүлээх-астаах буолан, онон эрэ өссө сыл тахсар курдукпут. Икки улаханым устудьуоннар, олорго харчы көрүллүбэт. Хата, ороскуота уон оччо буолан тахсар. Бу өттүгэр атын өйөбүл баара буоллар. Бэйэ дьонугар баҕас ботуччу соҕус көмөнү оҥоруох эбиттэр”.
Светлана Софронова, икки оҕолоох ийэ, дьиэ хаһаайката: “Мин санаабар, ити сокуон олоххо киирдэҕинэ, чахчы туһааннаах дьоҥҥо олус үчүгэй буолуо этэ. Ордук дэриэбинэ дьонугар көмөтө улахан. Тоҕо диэтэр, тыа сиригэр үлэ суох. Дьон хамнаһа кыра. Онон бу сокуоҥҥа уларытыы киирэрин өйүүбүн”.

________________________________________

Ыспыраапка

Билиҥҥи туругунан, оҕо босуобуйата 578-754 солкуобайга тэҥнэһэр. Маны тиийинэн олоруу алын кээмэйиттэн кыра дохуоттаах дьиэ кэргэттэр ылаллар. Оттон өрөспүүбүлүкэҕэ тиийинэн олоруу алын кээмэйэ иккис кыбартаалга 16603 солк. тэҥнэспитэ. Санатар буоллахха, бу кээмэйи (прожиточный минимум) өрөспүүбүлүкэ бэйэтэ олохтуур. Холобур, Арассыыйа атын регионнарыгар бу кээмэй икки төгүл кыра.  

_________________________________________

Зинаида Дедюкина, икки оҕолоох ийэ, учуутал: “Мин ити барылга биири өйдөөбөтөҕүм. Холобур, ийэ хапытаалынан дьиэ тутуннубут, дьоммут баардарынан-суохтарынан көмөлөһөн, эбэн-сабан, киэҥ-куоҥ гына оҥосто сатаатыбыт. Аны үһүс оҕобутугар учаастак ылыахтаахпыт. Оттон хамнаспытын ылан көрдөххө, туохха да тиийбэт, кыра. Икки дьиэм иэнин суоттаан таһаардахпына, оҕо босуобуйатыгар тиксибэппин. Сокуон үчүгэйдик, киһи сиэринэн олоруон баҕалаах киһи быраабын күөмчүлүүр дии санаатым. Ол оннугар олохторун тупсарарга дьулуспат, аҥардас судаарыстыба көмөтүгэр эрэ эрэнэр дьону өйүүр буолсу дуу диэн толкуйга түстүм”.
Дьокуускай куораттааҕы нэһилиэнньэ социальнай көмүс­кэллээх буолуутугар управление салайааччытын солбуйааччы Светлана Горюшинская этэринэн, оҕо босуобуйатын аадырыстаан биэрии Саха сиригэр саҥа көстүү. “Маннык сокуоннары Арассыыйа сорох регионнара олоххо киллэрэн эрэллэр. Оттон чуолаан биһиги нэһилиэнньэбит ону хайдах ылынарын биһиги бу диэн этэр кыахпыт суох. Ол гынан баран, элбэх оҕолоох дьиэ кэргэни кытта көрсүһүү оҥорбуппутугар, дьон-сэргэ чахчы наадыйар, кыһалҕалаах дьоҥҥо көмөнү оҥоруу оруннааҕын бэлиэтээбиттэрэ, бу сокуон барылын утаралларын эппэтэхтэрэ. Тоҕо диэтэр, ылан көрдөххө, оннук үлүгэр кытаанах критерийдэринэн быһа баттаан, босуобуйаны биэрэбит диэн сокуоҥҥа суох. Билигин, саамай кылаабынайа, ол критерийдэри оҥоруу, наардааһын сөпкө барыахтаах”, — диэн Светлана Валентиновна бэлиэтиир.

Пленарнай мунньахха тугу эттилэр?

Алтынньы 26 күнүгэр Ил Түмэн уочараттаах XXXI пленарнай мунньаҕа буолан ааспыта. Норуот депутаттара өрөспүүбүлүкэ сокуонун 36, Ил Түмэн уурааҕын 10, итиэннэ 15 федеральнай сокуон барылларын, Арассыыйа Бэдэрээссийэтин субъектарын көҕүлээһиннэрин уонна ыҥырыыларын көрбүттэрэ. Ол иһигэр оҕо ыйдааҕы босуобуйатын туһунан сокуон саҥа барылын ылыныы тула араас санаа этиллибитэ.

Ол курдук, “Саха Өрөспүү­бүлүкэтигэр оҕо ыйдааҕы босуо­буйатын туһунан” сокуоҥҥа улахан уларыйыы киириэҕэ. Өскөтүн урут оҕону сааһыттан көрөн (0-3 саастаах, 3-6 саастаах, 6-16 саастаах) уонна олорор сириҥ коэффициеныттан көрөн босуобуйа төлүүр эбит буоллахтарына, билигин ыал төһө көмөҕө наадыйарын учуоттуохтара. Бу туһугар тиийиммэт буолуу критерийдэринэн сирдэтэр тоҕоостооҕун ыйдылар.

__________________________________________

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үлэ уонна социальнай сайдыы министиэристибэтин дааннайдарынан, 2017 сыл тохсунньу 1 күнүгэр 107988 оҕоҕо босуобуйа бэриллэр эбит буоллаҕына, саҥа сокуон олоххо киирдэҕинэ, 94565 киһи босуобуйаны ылар диэн билиҥҥи дааннайдар көр­дөрөллөр.

_________________________________________

Бу сокуон барыла ыал дохуотун, этэргэ дылы, туох үптээҕин-астааҕын, хамсыыр-хамсаабат баайын хасыһан туран быһааран, көмөлөһөр тоҕоостоох диэн ис хоһоонноох.
Пленарнай мунньахха Ил Түмэн депутата Жанна Егорова бу сокуон нэһилиэнньэ ханнык араҥатыгар дьайарын ыйыталаста.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга миниистирэ Александр Михеев бу сокуон Саха сиригэр олорор дьиэ кэргэҥҥэ барытыгар дьайыаҕа диэн эттэ.
Жанна Эдуардовна: “Дьиэ-уот иэнин суоттааһына хайдах барарый? Холобур, тыа дьоно үксүн дьиэтин иэнэ кыра буолан, тэлгэһэтигэр иккис дьиэни туттар. Онон хайа эрэ өттүнэн ыал оҕо харчытыгар тиксибэт түгэнэ үөскүөн сөп дуо? Итиэннэ транспорт өттүн ылан көрдөххө, бу сокуон чэрчитинэн, икки массыыналаах дьон оҕо босуобуйатыгар тиксибэт буолуон сөп эбит”, —диэн чопчуласта.
Александр Михеев манна тиийиммэт буолуу критерийдэрин табан оҥоруу тоҕоостооҕун бэлиэтээтэ, чуолаан массыына 7 сыл сүүрбүт буоллаҕына, бу сокуон маны таарыйбат диэн быһаарда.
Ил Түмэн Мирнэй уокуругуттан депутата Гульсум Бейсембаева кэлии дьоҥҥо чопчу ханнык критерийинэн көрөн оҕо босуобуйатын аныылларын туоһуласта.
Александр Павлович: “Тус­таах докумуоннаах, миграция сулууспатын өттүттэн туох да кэһиитэ суох, бу үөһэ этиллибит тиийиммэт буолуу критерийдэригэр хапсар дьон барыта, гражданстволаах да, гражданствота да суох буоллун, тэскилээбит дьон (беженцы) Саха сиригэр куруук олорор буоллаҕына, оҕо босуобуйатын ылар бырааптаах”, — диэн хоруйдаата.
Бу сылга өрөспүүбүлүкэҕэ оҕо босуобуйатыгар 1 млрд 139 мөл. солкуобайтан тахса суумалаах үп көрүллүбүтэ. Босуобуйа кээмэйэ уларыйбытынан, 2018, 2019 сылларга өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн эбии үп-харчы көрүллүөхтээх.
Сокуон барыла Ил Түмэн пленарнай мунньаҕар бастакы ааҕыыга ылыллыбыта. Толору ылыллар түгэнигэр, бэчээттэммит күнүттэн уон хоноот күүһүгэр киирэр.

Ирина Ханды.