1300

30 августа 2019 в 11:35

Михаил Гуляев: «Тыа сирэ сайыннаҕына эрэ»

 

Бюджеты бэрээдэктииргэ атын суолу-ииһи көрдүүр наадалаах

 

Төһөлөөх да үбү-харчыны сатаан туттубатахха, этэргэ дылы, күн-ый ыһыаҕа оҥостон, начаас бүтэриэххэ, кумааһынньыгы кураанахтыахха сөп. Ити ыалга, тэрилтэҕэ, нэһилиэккэ, улууска, региоҥҥа, судаарыстыбаҕа, бары таһымҥа сыһыаннаах.

Үбү-харчыны көдьүүстээхтик туттуу, дьаһаныы хаһан эмэ саҕала­ныахтааҕа, ким эрэ саҕалыахтааҕа. Ол эрээри ити үлэ кэлин олоххо-дьаһахха, дьоҥҥо-сэргэҕэ охсуута суох буоларын курдук, олус болҕомтолоохтук, сүбэнэн-аманан барыахтааҕын туһунан урут даҕаны суруйан турабын.

Биллэрин курдук, билигин өрөспүүбүлүкэбитигэр улуустарга социальнай тэрилтэлэр үбүлэниилэрин бэрээдэктээһин үлэтэ ыытылла турар. Биһиги бу үлэҕэ быһаччы кытта сылдьар, ити боппуруоска туһуламмыт оробуочай бөлөх чилиэнэ, Ил Түмэн ыччат, физическэй култуура уонна спорт дьыалаларыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин Михаил Гуляевы кытта көрсөн кэпсэтэ сырыттыбыт.

 

Депутаттар туруорсубуппут

 

— Михаил Дмитриевич, кэпсэтиибит саҕаланыытыгар кылгастык 202 №-дээх бырабыыталыстыба уурааҕар тохтоон ааһыаҕын.

— Бары билэргит курдук, «О стандартах структуры и параметров минимальной сети объектов социальной инфраструктуры Республика Саха (Якутия)» диэн 202 №-дээх бырабыыталыстыба уурааҕа Ил Дархан Айсен Николаев быһаччы дьаһалынан тохтотуллан турар. Тустаах докумуон олоххо киирбитэ буоллар, өрөспүүбүлүкэбит үөрэҕириитин, доруобуйаҕа харыстабылын уонна култууратын эйгэлэригэр улахан охсуулаах буолуохтаах этэ. Маны таһынан үлэһиттэр сарбыллыылара эмиэ кырата суохтук барыахтааҕа.

Ил Түмэн депутаттара ити охсууну оҥоруохтаах уурааҕы утарбыппыт, маннык дьаһаныы сыыһа диэммит туруорсубуппут. Парламентарийдар бырабыыталыстыбаны кытта тустаах боппуруоһунан хаста да сүбэлэһэ сылдьыбыппыт.

 

–––––––––––––––––––––
Сахабыт сиригэр промышленность сайдар. Тыа сирэ промышленностан итэҕэһэ суох үүнэр-сайдар эрэ буоллаҕына, өрөспүүбүлүкэ өрүспүүбүлүкэ аатын сүгүөҕэ, төрүт норуоттар көмүскэллээх буолуохтара.
–––––––––––––––––––––

Өрөспүүбүлүкэ ыарахаттары көрсүбүтэ  эрээри

 

— Оскуола да, балыыһа да тыа сиригэр улахан оруоллаах тэрилтэлэринэн буолаллар.

— Оннук. Штат улаханнык сарбылларын түмүгэр, тыа сирэ улахан охсууну ылара саарбаҕа суох. Оттон оскуолалар сабыллыыларын түмүгэр, бөһүөлэктэртэн дьон кииҥҥэ көһүүтэ улаатара, күүһүрэрэ биллэр. Нэһилиэнньэлээх пууннар сабыллан барыахтара этэ. Онтон бөһүөлэккэ оскуола уонна оҕо саада үлэлиир буоллахтарына, төрөппүттэр ханна да көспөттөр.

Кэлиҥҥи кэмҥэ ыччат киин сирдэртэн тыа сиригэр көһүүлэрэ элбээн эрэрэ үөрдэр, санааны көтөҕөр. Эдэр ыал тыа сиригэр олохсуйаллара барыстаах. Дьиэ кэргэн үлэлээн-хамсаан, кэтэх хаһаайыстыба тэринэн, дьиэ туттан, кыаҕырар.

Россияны ылан көрөр эбит буоллахха, 2005 сылтан саҕалаан 22 тыһ. 500 бөһүөлэк сир үрдүттэн симэлийбит. Ити нэһилиэнньэлээх пууннар сабыллыыларын түмүгэр, дойду геополитическай күүһэ-уоҕа аччыыр. Оттон история туоһулуурунан, Россия ааспыт бары кэмнэргэ тыатын сирин муІура суох ресурсатыгар тирэҕирэн бары моһоллору туораан кэлбитэ. Көстөрүн курдук, оскуолалар уонна балыыһалар сабыллыылара, үлэлэрин тохтотуулара, дойду үүнүүтүгэр-сайдыытыгар бөдөҥ охсууну оҥордо.

Өрөспүүбүлүкэ урукку салалтата, бырабыыталыстыба да, парламент да үгүстүк туруорсаннар, киирсэннэр, утарсаннар, оскуолаларга сарбыйыыны оҥорбокко кэлбиттэрэ.

Ол курдук, 2016-2017 сылларга тустаах боппуруоһунан өрөспүүбүлүкэ ыарахаттары көрсүбүтэ эрээри, оскуолалар үлэлэрин тохтотуулара, бөһүөлэктэр сабыллыылара буолбатаҕа.  

Сахабыт сиригэр промышленность сайдар. Тыа сирэ промышленностан итэҕэһэ суох үүнэр-сайдар эрэ буоллаҕына, өрөспүүбүлүкэ өрүспүүбүлүкэ аатын сүгүөҕэ, төрүт норуоттар көмүскэллээх буолуохтара.

 

Уопсай  тылы булуу  түмүгэр

 

— Михаил Дмитриевич, парламентарийдар билигин улуустарга социальнай тэрилтэлэри бэрээдэктээһин үлэтигэр хайдах кытта сылдьаҕыт?

— Хамыыһыйа бастакы, Нам, Чурапчы уонна Мэҥэ-Хаҥалас улуустара көрүллэр  мунньахтарыгар кыттыыны ылаары депутаттар кэлэ сылдьыбыппыт. Кистэл буолбатах, онно биһигини кииримэҥ диэн көрдөспүттэрэ. Бу мунньахха ити улуустарга улахан сарбыйыылар буолалларын курдук, этиилэр оҥоһуллубуттар этэ.

Ол кэнниттэн депутаттар түмсэн, итинник дьаһаныы сыыһатын, табыллыбатын туһунан кэпсэппиппит, сүбэлэспиппит. Ил Түмэн спикерэ Петр Гоголев бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин Владимир Солодовы кытта көрсөн, кэпсэппитин, түмүгэр, биһиги, биэс депутат: Петр Гоголев, Юрий Николаев, Феодосия Габышева, Владимир Чичигинаров буоламмыт оробуочай бөлөххө киирэммит, тустаах боппуруоһу быһаарыыга кыттыыны ыла сылдьабыт. Ити оробуочай бөлөххө киирбит парламентарийдар хамыыһыйа хас да мунньаҕар кыттыыны ыллыбыт. Онон парламент уонна бырабыыталыстыба уопсай тылы буллубут. Ити сөптөөх. Биир сүбэнэн үлэлиир үчүгэйтэн атыны аҕалбата биллэр.

Үөһээ Бүлүү уонна Кэбээйи улуустара кыттыылаах мунньахха сылдьыбыппыт. Онно Үөһээ Бүлүү улууһун баһылыга Владимир Поскачин тустаах боппуруоска күүскэ бэлэмнэнэн, дьонун-сэргэтин кытта биир сүбэнэн үлэлээбитин, бэркэ астыммыппыт. Кини кэлиҥҥи сылларга улуус социальнай тэрилтэлэригэр хайдах бэрээдэктээһини оҥорбуттарын, хайдах үбү-харчыны сөптөөхтүк, көдьүүстээхтик туһаммыттарын, ханнык үүнүү-сайдыы барбытын туһунан олус үчүгэй чопчу иһитиннэриини оҥорбута. Онон итинтэн тустаах боппуруоһу быһаарыыга баһылык улахан оруоллааҕа көстөн кэлэр.

Итиннэ холуйдахха, Кэбээйи улууһугар элбэх ыйыылар, этиилэр оҥоһуллубуттара. Ол эрээри улуус эдэр баһылыга Иван Левин сүрдээҕин турууласта. Онон бу улууска улахан сарбыллыы барыа суоҕа дии саныыбын.

Ааспыт бээтинсэҕэ, атырдьах ыйын 23 күнүгэр Нам, Чурапчы уонна Мэҥэ-Хаҥалас улуустарын хаттаан көрүү мунньаҕар кыттыыны ыллыбыт. Ол курдук, Намҥа 13 социальнай: 10 үөрэҕирии, биир култуура, 2 спорт тэрилтэлэригэр бэрээдэктээһин барара күүтүллэр. Итинтэн үс сыл устата 76,3 мөл. солк. кэмчилэниэхтээх. Бу улууска алта оҕо саада оскуолны кытта холбонор, биир юридическай сирэй буолаллара күүтүллэр.

Намҥа оскуолалары ылан көрөр эбит буоллахха, 2020 сылга икки оскуола биир юрилическай сирэй буолаллара көһүтүллэр.

Оттон Мэҥэ Хаҥаласка социальнай тэрилтэлэри бэрээдэктээһинтэн үс сылга 153,1 мөл. солк. экономияланара күүтүллэр. Манна үс оҕо саада оскуоланы кытта холбоһон үлэлиэхтэрэ. Итини таһынан Майатааҕы киэһээҥҥи оскуола Майа орто оскуолатын кытта холбоһуоҕа.

Чурапчы улууһугар үс сыл иһигэр 44,7 мөл. солк. кэмчилэнэрэ күүтүллэр. Ол курдук, сэттэ оҕо саада оскуоланы кытта холбоһон үлэлиэхтэрэ.

 

–––––––––––––––––––––
Өрөспүүбүлүкэ бюджетын бэрээдэктиир уонна көдьүүстээхтик туһанар саамай сөптөөх уонна наадалаах. Ол эрээри штаты сарбыйыынан уонна тэрилтэлэри сабыынан буолбакка, итиннэ атын суоллар-иистэр көрдөнүллүөхтээхтэр.
–––––––––––––––––––––

 

Министерство туруулаһыах тустаах

 

—  Ити мунньахха киһини дол­гутар ханнык боппуруостар көрү­лүннүлэр?

— Ити үс улууска саамай киһи долгуйар боппуруоһунан доруобуйа харыстабылын эйгэтэ буолар. Аччыгый медицинскэй персоналларга штаты сарбыйыы улаханнык барара, элбэх киһи үлэтэ суох хаалара күүтүллэр. Кинилэр ыал ийэлэрэ, эбээлэрэ, үлэлээн-хамсаан, дьиэ кэргэттэрин аһатан-сиэтэн, иитэн олорор дьон буолаллар. Ити сарбыйыы буолара сүрдээх ыарыылаах буолуоҕа.

Мин Чурапчы улууһун Дириҥ уонна Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Бүтэйдээх бөһүөлэктэрин учаастактааҕы балыыһалара улуустааҕы киин балыыһа филиаллара буоланнар, куойка-миэстэлэрэ хаалалларын курдук туруорустум. Бүтэйдээх бэтэрээннэрэ ити боппуруоһу туруорсаннар миэхэ суруйбуттара. Бу бөһүөлэк улуус кииниттэн 105 көстөөх сиргэ сытар. Суоллара-иистэрэ мөлтөх. Итиннэ учаастактааҕы балыыһаны сабан кэбиспиттэрэ, улаханнык ыалдьар, хроническай ыарыылаах дьоҥҥо кыһалҕаттан атыны аҕалбат. Ыарыһахтар миэстэтигэр сытан, эмтэнэн-томтонон абыраналлар этэ. Бу – дьон олоҕун, доруобуйатын быһаарар боппуруос. Тыа сирин дьонун туһугар доруобуйа харыстабылын министерствота итиннэ күүскэ туруулаһыах, үлэлиэх тустаах.

Биллэрин курдук, 2011 сыллаахха сэтинньи 21 күнүгэр «Российскай Федерация гражданнарын доруобуйаларын харыстааһын тірүттэрин туһунан» 323 №-дээх федеральнай сокуон ылыллыаҕыттан ылата, ыраах сытар суола-ииһэ суох нэһилиэнньэлээх пууннар стационарга медицинскэй көмөнү ылыыларыгар уустуктар, кыһалҕалар үөскээбиттэрэ. Ити —федеральнай сокуон сүрүн итэҕэһэ. Тустаах докумуоҥҥа регионнар уратылара учуоттамматах.

Кистэл буолбатах, кэлиҥҥи кэмҥэ өрөспүүбүлүкэбитигэр тыа сиригэр кыра ФАП-ры тутуу, өрөмүөннээһин үлэтэ мөлтөхтүк барар. Дьиҥэ, ити тутууларга элбэх үп-харчы эрэйиллибэт.

 

Олох көрдөрүөҕэ

 

Михаил Дмитриевич, оҕо саадтара оскуолалары кытта бииргэ холбоһон үлэлииллэрин туох дии саныыгыный?

— Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр оҕо саадтара сүрдээх үчүгэйдик, айымньылаахтык үлэлииллэр. Итиннэ үгүстэр сөбүлэһэр буолуохтаахтар. Тус бэйэм бырабыыталыстабаҕа үлэлии сылдьан, спорт хайысхатынан уһуйааннарга сылдьан көрдөхпүнэ, утахтар пластик бытыылкаларынан кытта снаряд оҥостон, хаппахтарын оҕолор тилэхтэрин массажтыыр тэрилгэ кубулутан, үлэлии-хамсыы, айа-тута сылдьалларын сөҕө-махтайа көрөөччүбүн. Оҕо саадтарбыт араас идеялары төрөтөн таһаара тураллара, ону олоххо киллэрэн иһэллэрэ баар суол.

Оҕо саадтара оскуоланы кытта холбоһон үлэлээһиннэрин түмүгүн, олох көрдөрүөҕэ. Билиҥҥи кэмҥэ маннык дьаһаныы сөптөөх дии саныыбын.

— Түмүккэ тугу этиэҥ этэй?

— Өрөспүүбүлүкэ бюджетын бэрээдэктиир уонна көдьүүстээхтик туһанар саамай сөптөөх уонна наадалаах. Ол эрээри штаты сарбыйыынан уонна тэрилтэлэри сабыынан буолбакка, итиннэ атын суоллар-иистэр көрдөнүллүөхтээхтэр.

Уматык да, гааз да буоллун, итилэри көдьүүстээхтик туһанан, тарифтарын аччатан үбү-харчыны кэмчилиэхпитин сөптөөх. Биһиэхэ тарифтар наһаа үрдүктэр. Холобур, дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыба эйгэтигэр оттукпутугар, электроэнергияҕа, уматыкка олус элбэх үп-харчы ороскуоттанар. Экономистар манна күүстээх болҕомтолорун ууруохтарын наада.

Үөһээ этэн аһарбытым курдук, тыа сиригэр оҕо саадтарын уонна оскуолалары холбооһун, биир дьиэҕэ үлэлэтии, саамай сөптөөх дьаһаныы. Элбэх функцияны толорор хонтуоралары тутуу, үлэлэтии, үбү-харчыны кэмчилииргэ, көдьүүстээхтик туһаныыга эмиэ биир төһүүнэн буолар.

— Михаил Дмитриевич, кэпсээ­ниҥ иһин махтанабын.

 

 

Кэпсэттэ Людмила НОГОВИЦЫНА

Поделиться