Россия бюджета хайдах буолуоҕай?

Бюджет-2016: суһал сарбыйыы былааҥҥа турар

Владимир Бурматов, Госдума үөрэххэ кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта:
— Бюджет сарбыллыа суохтаах, ол оннугар баары көдьүүстээхтик туһаныахха. Бюджет харчыта тиийбэтэ кэккэ биэдэмистибэлэр ону аһара көҥүллүк айбардыылларын кытта сибээстээх. Холобур, Үөрэх уонна наука министиэристибэтэ. Ааспыт сылга Үөрэх министиэристибэтин бары судаарыстыбаннай атыылаһыытын 80%-гар киһи уорбалыыр өрүттэрэ бааллара биллибитэ. Бюджеты төһө да сарбый, харчыны итинник дьаһайар буоллахтарына туох үбэ үп буолуой? Онон мин бюджеты буолбакка, бэйэлэрин хармааннарын судаарыстыбаннайы кытта буккуйар чунуобунньуктар илиилэрин сарбыйарга этии киллэрэбин.

Владимир Гутенёв, Госдума промышленноска кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта:
— Билигин туһанааччылар наадыйыылара, хайаттан хаар суулларын курдук, түһүүтүттэн куотар туохтан да ордук суолталаах. Бюджеты сарбыйыы федеральнай былаас толоруулаах уорганнарын уонна бөдөҥ инфраструктура бырайыактарын хайысхаларын уларытыыны кытта сибээстээх буолуон сөп. Бюджеты 10% сарбыйдахпытына, тутуу ситэриллибэт куттала баар. Мин ааҕарбынан, бюджеты сарбыйар туһунан этэргэ эрдэ. Бюджеты хаттаан көрөр тоҕооһо суох, ону ааһан сыл бастакы кыбартаалыгар. Чугастааҕы кэмҥэ туруктаныыны сэргэ, ньиэпкэ сыана уларыйыыта тахсыан сөп.

Сергей Рябухин, Федерация Сэбиэтин бюджекка уонна үп ырыынактарыгар кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:
— Ороскуоттары сарбыйыы көмүскэллээх ыстатыйалары таарыйыа суохтаах – бу, бастатан туран, хамнас, социальнай төлөбүрдэр, пенсиялар. Саҥа сарбыйыы сүнньүнэн судаарыстыба салайыытын кытта сибээстээх ороскуоттары таарыйыаҕа. Маныаха хас биирдии федеральнай министиэристибэ бэйэтин сметатын иһинэн бюджет эбэһээтэлистибэлэрин лимитин 10% сарбыйарга күһэллиэҕэ. Мин көрүүбэр, бу миэрэлэр сөптөөхтөр, олор ВВП үс бырыһыаныгар тэҥ бюджет дефицитин кирбиитин таһыгар тахсыбат туһунан Президент сорудаҕын Бырабыыталыстыба тутуһарыгар кыах биэриэхтэрэ.

Санатан эттэхпинэ, би­һиэхэ кризиһи утары резервэ баар: 150 млрд солк. кээмэйдээх тыырыллыбатах суума, экономика салааларын кризиһи утары өйөөһүҥҥэ 300 млрд солкуобайтан тахсар үп баар. Федеральнай бюджеты тэҥнээһиҥҥэ уонна бигэ туруктаах оҥорууга резервэлэр бааллар, онон уолуйар ханнык да төрүөтү көрбөппүн. Экономическай уонна финансовай сэрии бара турар — бу аан дойдуга туох буоларын кыратык эмэ интэриэһиргиир дьоҥҥо барыларыгар дьэҥкэтик көстөн турар. Биһиги Бырабыыталыстыбабыт итиниэхэ бэлэм. Номнуо сыл саҕаланыытыгар Кытай, АХШ фондовай ырыынактарыгар туох буоларын көрөбүт, аан дойду экономикатын конъюнктуратыгар уларыйыыларга төһөнөн түргэнник хардарабыт, бюджет параметрдарын төһөнөн түргэнник уларытабыт да, соччонон биһиэхэ үчүгэй.

Людмила Бокова, Федерация Сэбиэтин конституционнай сокуоннары оҥорууга уонна судаарыстыбаннай тутууга кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта:
— Балайда уустук балаһыанньаны учуоттаан, биэдэмистибэлэр мунньуллубут үлэлэрин сарбыйыы суолунан барыахтара. Ону таһынан, РФ үгүс субъектара бюджет оптимизациятын ыытар туһугар бэйэлэрэ ресурсалары булаллар. Итинтэн сиэттэрэн, бюджет үбүн кэмчилээһин тахсар. Маныаха, 2008 сыллааҕы кризис кэмигэр курдук, социальнай программалары үбүлээһин уларыйбакка хаалыан сөп. Ол эрэн, билиҥҥи балаһыанньаттан сиэттэрэн, мин санаабар, оптимизацияны ыытар уонна ороскуоттары кытаанахтык хонтуруоллааһыны олохтуур сөптөөх буолуоҕа.

Вячеслав Тимченко, Федерация Сэбиэтин Регламеҥҥа уонна парламент үлэтин тэрийиигэ кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта:
— Ханнык да түгэҥҥэ бюджет балансаламмыт буолуоҕа. Оттон көдьүүһэ суох ороскуоттары сарбыйыы ирдэннэҕинэ, ону оҥоруохха, оччоҕуна ньиэп сыанатыттан уонна валюта курсуттан тутулуга суох бюджет олоххо киириэҕэ. Социальнай мэктиэлэр сарбыллыбаттара чахчы. Уопсайынан да, бастакы суолталаах хайысхалар быһаарыллыбыттара: тыа хаһаайыстыбата, промышленность, оборона. Бюджекка туох да кутталлаах суох. Бүгүҥҥү күҥҥэ экономика түһүүтүттэн аан дойдуга барытыгар долгуйаллар.

Александр Борисов, Федерация Сэбиэтин социальнай политикаҕа кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы:
— Биһиги номнуо бюджеты сарбыйыы кытаанах режимигэр үлэлиибит. Америка биир биллэр бизнесменэ маннык эппиттээх: «Улахан ороскуот туһунан толкуйдаамаҥ, кыра дохуот туһунан толкуйдааҥ». Онон, ороскуот сарбыллыытын туһунан этэр кэмҥэ дохуоту улаатыннарыы туһунан истиэҕи баҕарыллар. Оттон Бырабыыталыстыба ити туһунан толкуйдуурга тиэтэйбэт.

Андрей Соболев, Федерация Сэбиэтин наукаҕа, үөрэххэ уонна культураҕа кэмитиэтин чилиэнэ:
— Быйылгы сарбыйыы — бастакы хардыы. Кэмчилээһин – үп тиийбэт түгэнигэр сөптөөх харда. Социальнай эйгэҕэ кэмчилиир сатаммат, оттон салайар аппараакка – сөптөөх. Регионнарга чунуобунньуктар дуоһунастарын көрөн, чунуобунньук үлэтэ төһө көдьүүстээҕин сыаналааһын систематын киллэрии ирдэнэр. Чунуобунньуктар аппарааттарын үлэтигэр аналлаах оборудованиеҕа эмиэ кэмчилээһин тахсыах тустаах.

Бэлэмнээтэ Елена Баишева