Спикер Эбээн-Бытантай улууҺугар сырытта

Делегация чилиэннэрэ улуус тэрилтэлэригэр уонна предприятиеларыгар сылдьаннар үлэни-хамнаҺы кытта билистилэр. «Хаарчаана» оҕо саадыгар меню ассортимена киэҥиттэн сөхпүттэрин биллэрдилэр. Бу тэрилтэ ааспыт сыллаахха «Саха Јрөспүүбүлүкэтин тыатын сирин бастыҥ  оҕо саада», оттон быйыл Бүтүн Россиятааҕы куонкуруска «Оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолор бастыҥ  үөрэхтэрин тэрилтэтэ» ааттары ситиспитин ааҕааччыларга санатабын.
Биллэрин курдук, Аан дойдутааҕы баан өрөс­пүүбү­лүкэҕэ 93 оҕо саадын тутары былааннаабыта. Ити былааӨӨа Эбээн-Бытантай улууҺа эмиэ хабыллыбыта. Ол эрээри дойдуга сатыылаабыт үп-харчы кризиҺэ тутууну атахтаата. Оттон улууска оҕо ахсаана элбии турар. Педагогическай коллектив делегацияттан оҕо саадын тутуутун кэлэр сыллааҕы өрөспүүбүлүкэ инвестиционнай бырагырааматыгар киллэрэри туруоруста. Спикер Александр Жирков национальнай оҕо саадын бырайыагын оҥорон бэлэмнииргэ сорудахтаата. Галина Данчикова экономическай кризис усулуобуйатыгар саҥа объегы тутар уустугун санатта. Кини иитээччилэр төҺө эмэ маннык бэрдэ суох усулуобуйаҕа айымньылаахтык үлэлииллэрэ хайҕаллааҕын бэлиэтээтэ.

Улуустааҕы киин балыыҺаҕа делегация «Земскэй луохтуур» бырайыагы уонна «Арктическай уонна хотугу улуустарга нэҺилиэнньэни тииҺимньилээх уонна хаачыстыбалаах медицинскэй көмөнөн хааччыйыы дьаҺалларын туҺунан» Ил Дархан Ыйааҕын туолуутун дьүүллэстилэр. Тустаах бырайыак көмөтүнэн улуус кэлиӨӨи сылларга аан бастаан бырааҺынан 90% хааччыллыбыт. Александр Жирков доруобуйа харыстабылын миниистиригэр улуустааҕы киин балыыҺаны аныгы оборудованиеларынан хааччыйар уонна материальнай-техническэй базаны бөҕөргөтөр туҺунан боппуруостары туруорда.
Маны таҺынан оробуочай бөлөх Саккырыыр орто оскуолатыгар сылдьан, учууталлары кытта көрүстэ. Педагогтар алын сүҺүөх кылаастар оҕолоро үөрэнэр оскуолаларын куорпуҺа саахалланар туруктааҕын туҺунан кэпсээтилэр. Баатаҕай Алыытыгар 220 миэстэлээх саҥа оскуола тутуута улуус социальнай-экономическай бырагырааматын быҺыытынан 2017 сылтан саҕаланыахтаах. Делегация чилиэннэрэ тустаах боппуруоҺу өрөспүүбүлүкэ бюджетыгар көннөрүүлэри киллэрии­гэ дьүүллэҺиэхтэрин туҺунан бэлиэтээтилэр.
Делегация «Бытантай» тэрилтэ ыытар үлэтин кытта билистэ. Кинилэр саха ынаҕа турар хотоннорун туруга мөлтөҕүттэн сөхпүттэрин биллэрдилэр. Спикер сүөҺүлэри, тыынар тыыннаахтары, итинник усулуобуйаҕа тутан туралларын кириитикэлээтэ. Улуус дьаҺалтата 10 сыл устата 120 миэстэлээх хотон тутар туҺунан боппуруоҺу туруорсарын туҺунан үлэҺиттэр эттилэр.

Оробуочай бөлөх чилиэннэрэ итиинэн уонна уотунан хааччыйар объектарга болҕомтолорун уураннар көрдүлэр-иҺиттилэр. Улуус киинигэр 1040 кВт кыамталаах ВДМ-520 мааркалаах икки блок-модуль туруоруллубут. 2014 сыллаахха 2190 кВт кыамталаах АДЭС модульнай блок аҕалыллан турбут. 2009 сыллаахха Кустуур бөҺүөлэгэр 600 кВт кыамталаах ДЭС-600 үлэҕэ киирбит. 2011 сыллаахха Дьарҕаалаахха 460 кВт кыамталаах ДЭС таҥыллан туруоруллубут. Ааспыт сыллаахха манна альтернативнай уот энергиятын быҺыытынан күн батареялара туруоруллубуттар. Улуус биэс хочуолунайа убаҕас оттугунан үлэлиир. Кэлиҥ ҥи сылларга улууска 70 олорор дьиэ тутуллубут. Ыччат олорор кварталлара баар буолбуттар. Онон бырабыыталыстыба бу хайысхаларга ыытар политиката ыраах сытар хоту улууска 100% туолбутун бэлиэтиибин.

Оробуочай сырыы түмүгүнэн буолбут бырабыыталыстыба уонна Ил Түмэн көҺө сылдьар мунньаҕар национальнай улуус социальнай-экономическай сайдыытын уонна общественнай-политическай деятель Р.И. Шадрин төрөөбүтэ 125 сылыгар ананар тэрээҺиннэри дьүүллэстилэр. Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков: «Улуус социальнай-экономическай сайдыытын бырагыраамата өссө 2007 сыллаахха бырабыыталыстыбанан ылыллыбыта. Ол эрээри тустаах докумуон туолуута 15% эрэ тэӨнэҺэр», — диэн эттэ. Кини бюджет таҺынан үбү-харчыны тардыыга үлэ ыытыллара наадатын уонна эбэҺээтилистибэлэри толорууга ревизия наадатын туҺунан ыйда. Александр Николаевич бырагыраамалар олоххо киириилэригэр эмиэ болҕомтотун уурда. Кини эбээн норуотун чулуу уолун Роман Шадрин ыраах сытар хоту сиргэ судаарыстыбаннас олохтонуутугар улахан оруоллааҕын бэлиэтээтэ. Александр Жирков Р.И. Шадрин аатын үйэтитии үбүлүөй тэрээҺиннэрин ыытыы эрэ буолбатаҕын, национальнай улуус чопчу соруктары туруоран, салгыы сайдыытыгар төҺүүнэн буолуоҕун туҺунан эттэ.

Наталья ПОПОВА
суруйуутуттан Л.НОГОВИЦЫНА
тылбаастаата.