Тыа сирин сайдыыта — биһиги илиибитигэр

Олохтоох салайыныы норуокка саамай чугас былаас буоларын быһыытынан, нэһилиэнньэ кыһалҕатын төрдүттэн билэр. Тыа сиригэр олоҕу-дьаһаҕы тупсаҕай оҥоруу, дьиэ-уот коммунальнай өҥөтүнэн хааччыйыы, нэһилиэнньэ доруобуйатын туруга, үлэлээх буолуута, ыччат үөрэҕи ылыыта, култуура төрүт үгэстэрин чөл хаалларыы уо.д.а. тыын суолталаах боппуруос улуустар уонна нэһилиэктэр баһылыктарын, олохтоох салайыныы бэрэстэбиитэллээх уорганнарын дьокутааттарын дьулуурдаах уонна дьоһуннаах үлэлэриттэн тутулуктаах.
Галина Алексеева, Анаабыр улууґун дьокутааттарын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ:

— Кулун тутар 23 күнүттэн муус устар 15 күнүгэр диэри Таймыырга «ЭКОАРКТИКА-2017» экологическай форум буолан ааста. Ити форум чэрчитинэн, муус устар 14 күнүгэр Сааскылаахха «Актуальные вопросы традиционного природопользования в рамках экономического развития Арктического региона» тиэмэҕэ «төгүрүк остуол» ыытылынна. Ити улахан суолталаах тэрээһиҥҥэ улуус дьокутааттара көхтөөх кыттыыны ыллыбыт.
Муус устар 21 күнүгэр дойду үрдүнэн Олохтоох бэйэни салайыныы күнэ ыытыллар. Ити күн Анаабыр улууһугар Үрүҥ Хайа оскуолатын үбүлүөйэ буолаары турар. Онон, улуус дьокутааттара муус устар 26 күнүгэр мустан холбоһуктаах сессия ыытаары сылдьабыт. Барыта 35 дьокутаат кыттара былааннанар. Ити мунньахха СӨ муниципальнай тэриллиилэрин бэрэстэбиитэллээх уорганнарын дьокутааттарын I сийиэһин үлэтин түмүгүн туһунан дьүүллэһиэхпит. Сийиэс резолюциятынан Устаапка уларытыылары киллэриэхпит. Мунньах кэнниттэн аан бастакытын улуус дьокутааттарын икки ардыларыгар Спартакиада ыытыллыаҕа. Сийиэс чэрчитинэн ыытыллыбыт Спартакиадаҕа 3 көрүҥҥэ кыттан, 26 хамаандаттан 21-с миэстэни ылбыппыт куһаҕана суох көрдөрүү дии саныыбыт.
Күндү Саха сирин муниципалитеттара, бары күүһү-уоҕу түмэн, өрөспүүбүлүкэбит чэчирии сайдарыгар дьоһун кылааппытын киллэрэ туруоҕуҥ!

Алквиад Тарасов, Горнай улууґун дьокутааттарын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ:

— Горнай улууһун дьокутааттарын Сэбиэтэ улууска олохтоох бэйэни салайыныы сайдарыгар, бэрэстэбиитэллээх уорган дьокутааттара, үлэһиттэрэ билиилэрэ кэҥээн үлэлэрэ-хамнастара көдьүүстээх буоларыгар кыһаллар. Ол курдук, 2014 сылтан саҕалаан сылын ахсын улуус муниципальнай тэриллиилэрин дьокутааттарыгар анаан семинардары ыытыы үгэскэ кубулуйда. Ааспыт 2016 сылга Олохтоох салайыныы Бүтүн Россиятааҕы Сэбиэтин (ВСМС) Саха сиринээҕи салаатын өйөбүлүнэн Бэрдьигэстээххэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин киин улуустарын семинара үрдүк тэрээһиннээхтик ыытыллыбыта. Бу тэрээһиҥҥэ Дьокуускай куорат, Хаҥалас, Нам, Кэбээйи уонна Горнай улуустарын дьокутааттара кыттыыны ылбыттара.
Биһиги Горнай улууһугар Олохтоох салайыныы күнүн бэлиэтээһиҥҥэ туспа былаан ылынан үлэлии сылдьабыт. Ол курдук, тэрээһиннэр номнуо муус устар 17 күнүттэн ыытылла тураллар. Муус устар 16-17 күннэригэр дьаһалталар икки ардыларыгар спортивнай күрэх тэрилиннэ. Муус устар 18 күнүгэр улуустааҕы гимназия 10-11 кылааһын үөрэнээччилэригэр олохтоох бэйэни салайыныы туһунан кылаас чааһын ыыттым. Үөрүөх иһин, оҕолор олус интэриэһиргээн истэллэр, дириҥ ис хоһоонноох ыйытыылары биэрэллэр. Ыччат оскуола сааһыттан салайар үлэ туһунан билэ улаатара кини личность быһыытынан сайдыытыгар улахан оруоллаах дии саныыбын.
Муус устар 21 күнүгэр гражданнары көрсүү буолуоҕа. Итини таһынан өр сылларга үлэлээбит олохтоох салайыныы уорганын бэтэрээннэрин чиэстиэхпит.
СӨ муниципальнай тэриллиилэрин бэрэстэбиитэллээх уорганнарын дьокутааттарын I сийиэһин пленарнай мунньаҕар Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков бэйэтин дакылаатыгар бэрэстэбиитэллээх уорган туспа юридическай сирэй буолуохтаах диэн бэлиэтээбитэ. Биһиги Сэбиэппит 2013 сылтан үлэлиир регламеннаах, дьыалаларга номенклатуралаах, дьыаланы оҥорон таһаарыыга инструкциялаах туспа юридическай сирэй быһыытынан үлэлии сылдьар. Атын улуустар эмиэ итинник дьаһаналларыгар сүбэлиибин. Сийиэс түмүктэрэ олохтоох салайыныы тиһигэр бэрэстэбиитэллээх уорганнар үлэлэрин тэрийиигэ сүҥкэн суолталаах буолуохтарыгар саарбахтаммат.
Хас сыл ахсын улууспут нэһилиэктэригэр, нэһилиэк дьокутааттарын уонна нэһилиэнньэни кытары көрсүһүүлэр былааннаахтык тэриллэн ыытыллаллар. Ол чэрчитинэн, билигин улуус нэһилиэктэрин кэрийэн 2016 сыллааҕы үлэбитин отчуоттуубут уонна СӨ муниципальнай тэриллиилэрин бэрэстэбиитэллээх уорганнарын дьокутааттарын I сийиэһэ хайдах ааспытын туһунан кэпсиибит. Аҕыйах хонуктааҕыта икки саамай ыраах сытар Орто Сурт уонна Кэптин нэһилиэктэригэр сылдьан кэллибит. Бу күннэргэ Атамай уонна Октябрьскай нэһилиэктэригэр тиийиэхтээхпит.
Убаастабыллаах олохтоох салайыныы тиһигэр үлэлээбит уонна үлэлии сылдьар муниципалитеттар! Тыа сирин уйгулаах олоҕо улуустар уонна нэһилиэктэр баһылыктарын, олохтоох салайыныы бэрэстэбиитэллээх уорганнарын дьокутааттарын биир санаанан, биир сүбэнэн ыытар үлэлэриттэн тутулуктааҕын өйдөөн туран, төрөөбүт дойдубут сайдыытын туһугар бэриниилээхтик үлэлиэҕиҥ диэн ыҥырабын!
Иван Попов, Нам улууґун дьокутааттарын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ:

— Олохтоох салайыныы күнүгэр Нам улууһугар муниципальнай тэриллиилэр баһылыктара уонна бэрэстэбиитэллээх уорганнар дьокутааттара мустан үөрүүлээх мунньаҕы тэрийэн ыытарга бэлэмнэнэбит. Манна үгэс быһыытынан бастыҥ үлэлээх баһылыктарга уонна дьокутааттарга олохтоох салайыныы сайдыытыгар кылааттарын иһин наҕараадалары туттарыахпыт. Нэһилиэктэр эмиэ олохтоох салайыныы күнүн ыытыыга былаан ылынан үлэлии олороллор. Муус устар 18-19 күннэригэр Дьокуускай куоракка Нам улууһун Күннэрэ буоллулар. Улуус ыччатын түмэн тыа сиригэр олохсутуу, ыччаты өйүүр судаарыстыбаннай бырагыраамалар тустарынан кэпсээтибит. Итиэннэ үөрэххэ уһулуччу ситиһиилээх устудьуоннарбытын наҕараадалаатыбыт. Спорт министиэристибэтин кытта салгыы бииргэ үлэлээһин сөбүлэһиитин түһэристибит. Ити тэрээһиннэргэ улуус дьокутааттара актыыбынай кыттыыны ыллылар.
Ураты болҕомто Өрөспүү­бүлүкэ күнүгэр ууруллар. Быйыл Саха сирин ХХ үйэҕэ уһулуччулаах судаарыстыбаннай, общественнай-политическай деятелэ, Саха сирин уонна Кыргызстан судаарыстыбаннастарын төрүттэспит киэн туттар биир дойдулаахпыт Максим Кирович Аммосов төрөөбүтэ 120 сыла. Өрөспүүбүлүкэ күнүн тэрийиигэ бэлэмнэнии үлэтэ күргүөмнээхтик бара турар. Муус устар 24 күнүгэр өрөспүүбүлүкэ үрдүкү салалтата Хатырыкка тахсыаҕа.
СӨ муниципальнай тэриллиилэрин бэрэстэбиитэллээх уорганнарын дьокутааттарын I сийиэһэ саха норуотун кэскилин туһугар охсуспут норуот чулуу уола Максим Кирович Аммосов төрөөбүтэ 120 сылыгар, Саха уобалаһын инородецтарын сийиэһин 105 сылыгар, Сэбиэттэр бастакы Бүттүүн Саха сиринээҕи тэрийэр сийиэстэрин 95 сылыгар, Дьокуускай куораттааҕы Дуума 195 сылыгар сөп түбэһиннэрэн ыытыллыбыта ураты суолталаах. Биһиги онно делегатынан талыллан кыттыыны ылбыппыт өссө үрдүк чиэс! Делегаттар бука бары сийиэс чэрчитинэн ыытыллыбыт тэрээһиннэртэн элбэҕи билэн-көрөн, инники үлэлэригэр саҥа соруктары туруорунан барбыттара саарбахтаммат. Сийиэс үлэтин туһунан Нам делегаттара улуус хаһыатыгар матырыйааллары бэчээттэтэн нэһилиэнньэ киэҥ араҥатыгар тиэрдибиттэрэ. Резолюция бигэргэнэн кэллэҕинэ улахан семинар ыытыахпыт.
Түмүккэ биир идэлээхтэрбэр туһаайан дьон-норуот итэҕэлин ылбыт олохтоох бэйэни салайыныы, ол эбэтэр судаарыстыба былааһын бастакы сүһүөҕүн дьокутааттара буоларгыт быһыытынан, үлэҕит таһаарыылаах, түмүктээх буолуон уонна айымньылаах үлэҕитигэр үрдүк ситиһиилэри баҕарабын!