Бэргэн ытааччы Уйбаан Кульбертинов

Быйыл Улуу Кыайыы 70 сыллаах үбүлүөйүн көрсө киинэ эгэлгэтэ күн аайы, түүннэри көһүннэ, араадьыйанан да күн бүгүҥҥэ диэри харыыта суох сырдаталлар, кэпсииллэр, хаһыакка, кинигэҕэ быспакка Кыайыы туһунан ахсаабакка суруйаллар.

Өлүөхүмэ эбэҥкилэрэ, сахалара И.Н.Кульбертинов туһунан саҥа кинигэ тахсыытыгар көх-нэм буолан улахан туһаны оҥордулар. Ол курдук, Токо оскуола-интернатыгар история учуутала, педагогическай үлэ бэтэрээнэ, СӨ үөрэҕириитин туйгуна, Өлүөхүмэ улууһун Бочуоттаах гражданина Васильева Светлана Павловна аатырбыт снайпер Уйбаан Ньукулаайабыс Кульбертинов туһунан нууччалыы уонна сахалыы тылларынан хомуурунньук кинигэ оҥорон күн сиригэр көрдөрөрү ситистэ.

“Номоххо киирбит эбэҥки чулуу уола, аатырбыт снайпер Иван Кульбертинов” диэн кинигэ элбэх уонна киэҥ сэҥээриини үөскэттэ. 358 сирэйдээх кинигэ тираһын ахсаана 300 экземпляр, аан бастакынан улуустар библиотекаларынан тарҕанна. Үс Хатыҥ ыһыаҕар “Өлүөхүмэ оройуона” МТ администрациятын баһылыга Васильев Виктор Николаевич анал сыһыаннаах эрэ дьоҥҥо үөрүү-көтүү эйгэтигэр илии тутуһуулаах биэртэлээбитин бэлиэтиир оруннаах.

Манна даҕатан этэр буоллахха, кинигэ 4-5 сирэйдэрин баннер оҥортоон, биллэр-көстөр сирдэргэ тэниччи тардан көрүүгэ-истиигэ уонна ааҕан астынарга сөптөөх миэстэлэргэ туруортуур көдьүүстээх буолуо этэ. Кыаллар буоллаҕына, Виктор Николаевич мэтириэтэ өҥнөөх хаартыска буоларын туруорсуом этэ. Каллиграфиятын, шрибин, өҥүн-дьүһүнүн биир тыла суох тупсаран биэриэххэ сөп.

Кинигэ 150 кэпсээнтэн тиһиллибит. Ол иһигэр баһылык Виктор Николаевич киирии тылын, кинигэ бэлэмнэниитин туһунан Васильева С.П., Птицына А.А. санааларын, дириҥ ис хоһоонноох В.Пестерев “Страницы истории Якутии” кинигэтиттэн быһа тардыылары 146-153-с сирэйдэргэ биһирии билсиэххит, биирдиилээн ахтыылар да элбэҕи кэпсииллэрэ биллэр, архыып докумуоннара уонна сэдэх хаартыскалар анныларынааҕы бэлиэтээһиннэр – бэйэлэрэ дьиҥ историяны кэрэһилээн үйэтийбиттэр.

Ааптар тус бэйэтин тэттик 13 сэһэнэ үйэтийбит: “Тээнэ” диэн аат хайдах үөскээбитэй? диэҥҥэ “Тээнэ дэриэбинэтэ” кыһыҥҥы көстүүлээх табыллыбыт ахан хаартыскатыттан саҕаламмыт эбит.

Кульбертинова Клара 1961 сыл сайыныгар миигинниин биир паартаҕа олорон 2-с Нөөрүктээйи орто оскуолатын бүтэрбитэ эбээт. Иван Николаевич Кульбертинов туһунан ис дьиҥин мин киниттэн элбэҕи истибит, билбит уонна сэҥээрбит да киһинэн бэйэбин билинэбин. “Устами ребенка глаголет истина” диэн этэллэрин курдук, оччотооҕу оскуола оҕотун кэпсээннэрэ миэхэ олус кэрэлэрин ааһан, олус күндүлэр.

2012 сыл бэс ыйын 12 күнүгэр “Народный фронт” салайааччыларын көрсүһүүтүгэр кинигэ буолан тахсыахтаах икки паапкабын сүтэрбитим. Биир сыл ааспытын кэннэ Кульбертиновтарга сыһыаннаах биир да хаартыската суох аҕыйах ахтыылар “тобохторун” төнүннэрбиттэрэ. Дьэ, бу тугуй? “Народный фронт” салайааччыларын испииһэктэрэ, төлөпүөннэрэ бэйэлэригэр баар эбээт. Ити бастакытынан.

Иккиһинэн. Мин 2010 сыл атырдьах ыйынааҕыны кэми саныыбын. Өлүөхүмэ куорат 375 сааһын ылыы, СӨ V-c Спортивнай оонньуулара ыытыллар кэмнэрин. Өлүөхүмэ куорат киинигэр турар библиотека иһигэр интеллигенцияны муспуттара. Онно С.М.Малгаров “Славный остров Кыыллаах” (ыстатыйалар, интервьюлар, хаартыскалар) кинигэтин сүрэхтэниитигэр киһи симэ кэлбит этэ. Ол кэнниттэн элбэх киһиттэн И.Н.Кульбертинов туһунан ким төһө билэринэн хас да күн матырыйаал хомуйбутум… Олорбуттан 2012 сыл бэс ыйын 12 күнүн 12-с чааһыттан ыла ытыспын соттубутум Онно кэрэһит буолар суруйууларым ууга тааһы бырахпыттыы суох буоллулар.

Үсүһүнэн. Былырыын, 2014 сыл күһүөрү-сайын үлүһүйэн туран бүтэһиктээхтик төхтүрүйэн элбэх дэриэбинэлэри кэрийбитим… Токо Эбэ Хотун үрдүгэр, айан аартыгын тахсаат дьиэлээх кэргэннии Чичирбыновтар миигин бэркэ көрсөн, кэпсэтэн-ипсэтэн, эбиитин И.Н.Кульбертинов туһунан компакт-диискэ биэрэн уонна компьютерга бэчээттэммит сэдэх суруйууларын утары ууммуттара. Хаһыат көмөтүнэн кинилэр ааттарыгар сүгүрүйэн улахан махталбын тиэрдиим дуу. Чичирбынов Б.С. «Олох тыыннаах кэрчиктэрэ» диэн 2010 с. Дьокуускайга тахсыбыт кинигэтин булан чопчу өйдөбүллэри иҥэриниэххит. Доҕорум Борис, бэйэ ыккардыгар кини модьу-таҕа бодолооҕун уонна хойуу хара бытыктааҕын иһин Буденнайга маарыннатан, мин киниэхэ “Будьуоннай” диэн аат иҥэрэн кэлбитим. Кини педагогическай үлэ ветерана, СӨ уопсай үөрэхтээһинин Бочуоттаах үлэһитэ, “Гражданскай килбиэн” бэлиэ кавалера.

Төрдүһүнэн. Хорсун буойун, эбэҥки чулуу булчута, хоһуун, мындыр майгылаах Уйбаан Кульбертинов туһунан өссө да суруллуо турдаҕа диэн түмүккэ кэлэбин. Эдэр ыччаты иитэр-үөрэтэр үлэҕэ эҥкилэ суох туһалаах кинигэни нэһилиэк аайы ааҕан, үөрэтэн, билии элбэх өрүттэрин үөскэтэр уонна күөдьүтэн биэрэр кинигэ тахсыбытынан бары ааҕааччылары эҕэрдэлээтэҕим буоллун.

Кинигэни ааҕыы кэнниттэн санаалар манныктар:
1. Киров уулуссатыгар турар “Комдрагмет” эргийэ көтөр суолун ис өттүнэн И.Н.Кульбертиновка анаан пааматынньык турар миэстэтэ баар. Бэйэтэ – сквер! Аттыгар милиция көрөн олорор түннүктээх, дьоҕус дьиэлээх сир. Пааматынньыгы өссө тупсарардыы аҕыйах баннердары туруортаан, биографиятын, сэриилэспит каартатын, Тээнэ туһунан сэргэх этиилэрдээх хаартыскалары да биир күдьүс көрдөрүү оҥоруохха сөп.
2. Улуу Кыайыы 70 сылынан сибээстээн балаҕан ыйын 2 күнүгэр диэри субу кинигэни киэҥ эйгэҕэ билиһиннэрэр үлэни күргүөмнээхтик тэрийэргэ.
3. Өлүөхүмэ куората сэрии саҕаланыытыгар диэри көстүүтүн Ересько архыыбыттан ылан, “Хаартыскалар галереяларын” тэрийэргэ этэбин.
4. Ил Түмэн сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Голомарева Е.Х. үрдүкү салалтаны сирэй көрсүһэн, И.Н.Кульбертиновка Сэбиэскэй Сойуус Геройун аатын иҥэрэр туһунан докумуоннары ирдэһэригэр этии оҥоробун.
5. Васильева С.П. “Гражданскай килбиэн” бэлиэни аныырга. Кинигэ бэчээккэ тахсыытыгар сыраларын биэрбиттэргэ – махтал!

Николай Корнилов – Сардаҥа.