Этэр-тыынар үлэ аргыстаах — Баһылай Посельскай

Тулаайах үөскээбит уолчаан

— Василий Федорович, кимтэн кииннээх, хантан хааннаах киһигиний, бэйэҥ тускунан билиһиннэр эрэ.

— Мин хатыҥнардаах, чараҥнардаах, хампа-солко алаастардаах Чурапчыттан төрүттээхпин. Ийэм — Кытаанах, аҕам — Мэлдьэхси. Бииргэ төрөөбүт үһүөбүт. Мин ыал улахан оҕотобун. Балтым Надя – культура үлэһитэ. Быраатым Сүөдэр — тутуу инженерэ. Биһиги тулаайах үөскээбиппит. Аҕабыт мин аҕыс саастаахпар Чурапчыга кылаабынай бырааһынан үлэлии олорон өлбүтэ. Балтым оччолорго үстээх, быраатым алта эрэ ыйдаах этилэр. Ийэбит Любовь Семеновна Аммосова итинтэн ылата биһигини соҕотоҕун иитэн, көрөн-харайан, үөрэхтээх дьон оҥорон атахпытыгар туруорбута.

— Иллэҥ кэмҥин хайдах атаараҕын?

— Иллэҥ буоллум эрэ суруйабын. Баяҥҥа нотанан оонньуубун, ыллыыбын. Ийэм иккис кылааска үөрэнэ сырыттахпына, мэник уолчааны дьарыктаах буоллун диэн, музыкальнай оскуолаҕа биэрбитэ. Онно оонньуу үөрэммитим. Кыратык ыллыыбын, эдэр сылдьан үҥкүүлүүрүм.

— Дьиэ кэргэниҥ туһунан билиһиннэр эрэ.

— Кэргэним эмиэ Чурапчы кыыһа. Үс оҕолоохпут, сиэннэрдээхпит. Кыыһым Наташа университекка преподавателлиир. Уолаттарбын атах оонньуутугар уһуйа сатаабытым да, онно барбаккалар кик-боксанан дьарыктаммыттара. Билигин футболлууллар. Үгүстэр билэллэрин курдук, кыра уол Александр спортивнай журналистиканы талбыта. Улахан уол Сүөдэр юрист идэтин ордорбута. Дьиэ кэргэнинэн айылҕаҕа сылдьарбытын, сир астыырбытын сөбүлүүбүт.

— Спорка кумирыҥ кимий?

— Бэйэм чугас дьоннорбун кумирдарынан ааҕабын. Спорка бэриниилээх, үлэһит, чөл олоҕу тутуһар, бэрээдэктээх, хараҕым ортотугар үлэлии-хамсыы сылдьар дьону. Оскуолаҕа үөрэнэ сылдьаммын убайбын Петр Посельскайы кумир оҥосторум. Ол кэнниттэн Николай Санниковы уонна доҕорбун, ыстаҥаҕа Чурапчы улууһун рекордсмена Николай Адамовы. Итинник үлэһит, күн ахсын көрөр, алтыһар дьонуҥ киһиэхэ холобур буолаллар. Кинилэр спорка, олоххо, дьиэ кэргэҥҥэ сыһыаннара — барыта эриэ-дэхси үчүгэй.

Атах оонньуутун тула санаалар

— Василий Федорович, атах оонньуутугар спорт маастараҕын, ити дьарыккын хайдах саҕалаабыккыный?

— Алтыс кылааска үөрэнэ сылдьаммын атах оонньуутун көрүҥүнэн дьарыктаммытым. Ити кэмҥэ улуу тренер Дмитрий Коркин Чурапчыга тустуу оскуолатын тэрийбитэ. Бииргэ үөрэнэр уолаттарым тустуунан дьарыктаммыттара. Ити оскуола°ҕа остуол тенниһэ, баскетбол, волейбол көрүҥнэрэ бааллара. Мин, тоҕо эрэ, ала-чуо атах оонньуутун талбытым. Бу көрүҥ миэхэ чугас курдуга. Бастаан утаа кылааһым уолаттарын кыайталаабытым. Мантан санаам көтөҕүллэн, салгыы атах оонньуутунан дьарыктаммытым. Бастаан аҕыс кылаастаах оскуолаҕа үөрэнэ сылдьаммын оскуолабар атах оонньуутугар бастаабытым.

Онтон орто оскуолаҕа, ити кэнниттэн өрөспүүбүлүкэҕэ Манчаары Баһылай спартакиадатыгар кыайыылааҕынан тахсыбытым, спорт маастарын нуорматын толорбутум. СГУ-га үөрэнэр сылларбар аатырбыт кылыыһыттары Иван Гороховы, Николай Санниковы уонна Вячеслав Окороковы кытта биир хоско олорбутум. Кинилэри кытары бииргэ дьарыктанаммын маастарыстыбам үрдээбитэ. Өрөспүүбүлүкэҕэ Санников, Горохов кэнниттэн үһүс миэстэҕэ сылдьыбытым.

— Билиҥҥи атах оонньуутугар туох санаалааххыный?

— Урукку атах оонньуутун кытта тэҥнээтэххэ, билиҥҥи атах оонньуута улахан уратылаах. Бастатан туран, дьарыктанааччыларга усулуобуйалара, материальнай базалара тубуста. Кыһыннары-сайыннары тохтообокко эрчиллиэхтэрин сөп. Битэмииннэр, биологическай эбиликтэр, араас препараттар тустарынан этэ да барыллыбат. Урут биһиги «С» битэмиининэн муҥурданарбыт. Иккиһинэн, тренердэр баар буоллулар. Биһиги эрчиллэрбит саҕана тренердэр суохтара. Билигин тренер быһаччы салалтатынан дьарыктаналлар.
Үсүһүнэн, оскуолаҕа физкультура учууталлара атах оонньуутугар болҕомтолорун уурар буоллулар. Онон дьоҕурдаах оҕону тута булан ылаллар. Секциялар үлэлииллэр, оннооҕор атах оонньуутугар анаммыт физкультура уруоктара бааллар. Бу көрүҥҥэ интэриэс үөскээтэ.

Атах оонньуута диэн сүрдээх уустук спортивнай көрүҥ. Бу көрүҥ Россияҕа таҕыста. Россия киэҥ киэлитигэр эт-хаан өттүнэн сайдыылаах дьон элбэхтэр. Уҥуохтарынан да үрдүктэринэн биһигиттэн, сахалартан, биллэн турар, таһыччы дьон буоллахтара. Россияҕа Данил Буркений диэн кылыыга 48 миэтэрэ 9 см түспүтэ. Иэгэйэр икки атахтаах ылбатах рекорда. Ити сахалыы атах оонньуута үрдүк таһымҥа тахсыбытын, сайдыбытын көрдөрөр. Мас тардыһыыта уонна атах оонньуута Россия таһымыгар таҕыстылар. Аан дойду таһымыгар таҕыстаҕына өссө үрдүк көрдөрүүлэр баар буолуохтара. Төһөнөн уҥуоххунан үрдүккүн да, оччонон киэҥ хоннохтоохтук ыстанаҕын.

— Билиҥҥи өрөспүүбүлүкэ ыстанааччылара эһиги көлүөнэни кытта тэҥнээтэххэ, хайдах ыстаналлар дии саныыгыный?

— Сергей Кривошапкин 47 миэтэрэ 61 см кылыйбыта феноменальнай, уһулуччулаах көрдөрүү буолар. Намыһах уҥуохтаах киһиэхэ олус үчүгэйдик түһүү. Көлүөһэни эргитэн эрэр курдук, сүрдээх үчүгэйдик тэйэн барар. Биһиги көлүөнэ кылыыһыта Василий Николаев рекорда — 45 миэтэрэ 29 см. Сергей ити көрдөрүүнү 2 миэтэрэттэн ордугунан куоһарда. Билиҥҥи үчүгэй усулуобуйаҕа итинник кирбиини ылаллара сөптөөх дии саныыбын. Кэлин Виталий Васильев уонна Юрий Гаврильев итини куоһарар рекордары олохтообуттара.

— Билигин спордунан дьарыктанаҕын дуо?

— Спордунан дьарыктанабын. Бэтэрээн дьаралыгын сүгэн бараммын Россияҕа үстэ төхтүрүйэн ыстаныыга бастаан турардаахпын. Уһуну ыстаныыга иккис миэстэ буолбутум. Аан дойдуга, Европаҕа үстэ төхтүрүйэн, уһуну ыстаныыга күрэхтэһиилэр буолаллар. Биһиги онно кытта барыахпытын үппүт-харчыбыт тиийбэтэ мэһэйдиир.

Журналистика эйгэтин атыҥыраабатаҕым

— Василий Федорович, эйигин милицияҕа үлэлии сылдьыбыккын билэбин, журналистика эйгэтигэр хайдах киирэн хааллыҥ?

— Саха государственнай университетын историческай салаатын 1973 сыллаахха үөрэнэн бүтэрбитим. Дойдубар учууталлыы сырыттахпына райкомол сэкирэтээринэн талбыттара. Партияҕа, профсоюзка үлэлээбитим. Армияҕа сулууспалыырбар ротаҕа икки сыл устата замполиттаабытым. Мэлдьи дьону кытта үлэҕэ сылдьыбытым.

Чурапчыга райкомҥа үлэлии сырыттахпына, кадры бөҕөргөтүү бэрээдэгинэн милицияҕа замполитынан анаабыттара. Алта сыл устата итиннэ үлэлээбитим. Ол үлэлии сырыттахпына, эдьиийим Наталья Семеновна Посельская Дьокуускайга ыҥыран ылбыта. Ити 1996 сыл этэ. Манна оҕо спортивнай оскуолатыгар үлэҕэ киирбитим. «Эрэл» диэн республикатааҕы телевизионнай күрэхтэһии буолбута. Ити күрэхтэһиини биһиги, өрөспүүбүлүкэтээҕи оҕо спортивнай оскуолатын үлэһиттэрэ, үүннээн-тэһииннээн ыыппыппыт. Телевидениеҕэ мин саҥарбытым-иҥэрбитим, комментарийдаабытым. Онно бэлиэтии көрбүт этилэр. 1998 сыллаахха сэтинньи ый бүтүүтүгэр, аан тумарык быыһыгар үлэбиттэн кэлэн иһэн, национальнай иһитиннэрэр-көрдөрөр хампаанньа араадьыйанан биэриигэ генеральнай директорын Тарас Лукич Тарасовы көрсө түспүтүм. «Сарсын көҥүл тустууга Роман Дмитриев турнира буолар, онтон биэриитэ бэлэмнээ эрэ», — диэн көрдөспүтэ. Сарсыарда тиийэммин репортерунан хайдах туттарга үөрэммитим. Уон мүнүүтэлээх биэрии бэлэмнээбитим. Ити кэнниттэн миигин үлэҕэ ыҥырбыта. Алта сыл устата хас нэдиэлэ ахсын биирдиитэ спортивнай биэриини бэлэмнээбитим. 2001 сыллаахха аны телевидениелэр үлэҕэ ылбыттара. Журналистика эйгэтигэр сыстыым итинник саҕаламмыта.

Араадьыйаҕа үлэлии киирэн бараммын эһиилгитигэр, саҥарбытым таах салгыҥҥа хаалан хаалар диэммин, хаһыакка суруйар идэлэммитим. Онон араадьыйам, телевидением биэриилэрэ сурукка тиһиллэн иһэллэр. «Суруллубут суоруллубат» диэн олус үчүгэй этии баар.

— Олох атын эйгэҕэ киирэн бараҥҥын бэйэҕин хайдах быһыылаахтык санаммыккыный?

— Урут райкомолга үлэлии сылдьаммын хаһыакка ыстатыйалары, араас дьаһаллар сценарийдарын суруйарым. Горнайга да, Чурапчыга да үлэлии сылдьан, Спортивнай күрэхтэһиилэри, дьаһаллары салайан ыытарым. Сыбаайбаларга, үбүлүөйдэргэ тамадалыырым.

Эрилик Эристиин аатынан совхоз парткомун солбуйар сэкирэтээрин солбуйа сылдьаммын лекциялары, дакылааттары суруйарым. Этэр-тыынар, суруйар үлэ бэйэбин кытта өрүү аргыстаһа сылдьар. Онон журналистика эйгэтин атыҥыраабатаҕым, төттөрүтүн бу эйгэ миэхэ олус чугаһа. Үлэбин ис сүрэхпиттэн таптыыбын. Сүрэҕэлдьээбэппин, баҕаран туран үлэлиибин. Сылайбаппын. Журналистика миэхэ анаммыт курдук. Матырыйаалларым хаачыстыбатын туһунан норуот бэйэтэ сыаналыыр буоллаҕа. Ыксалга-тиэтэлгэ сиэрэй да матырыйааллар баар буолааччылар. Ылыммыт сыалбын ситиһэ сатыыбын. Итиннэ спордунан дьарыктаммытым туһалыыр.

— Василий Федорович, кэпсээниҥ иһин махтанабын.

Кэпсэттэ Людмила НОГОВИЦЫНА.