Хатырыкка Судаарыстыбаннас күнүн көрсөргө бэлэмнэр

Ити курдук, музей үлэтэ киэҥ араҥаҕа тарҕанарыгар уонна материальнай-техническэй базата бөҕөргүүрүгэр Попечительскай сэбиэт оруола улахан. 18 киһиттэн састааптаах сэбиэт үлэтин Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков салайар. Сэбиэт музей 2022 сылга диэри сайдыытын концепцията оҥоһулларыгар, үлэ ис хоһоонун байытыыга, тупсан иһиитигэр төһүү буолар.

Музейга Попечительскай сэбиэт ыытар үлэтин туһунан сэбиэт бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, сэбиэт оробуочай бөлөҕүн салайар Ил Түмэн депутата Алексей Еремеев бу курдук кэпсиир:
— Попечительскэй сэбиэт музей материальнай-техническэй базатын көрөн-истэн, кэккэ кыһалҕа баарын быһааран, ону туоратыыга икки сылга балачча үлэни-хамнаһы ыытта. Ону таһынан музей дьиэтэ-уота тымныытын уонна эргэрбитин көрөн, попечительскай сэбиэккэ баар депутаттар көҕүлээһиннэринэн уонна бэрэссэдээтэл Александр Николаевич быһаччы өйөөһүнүнэн, 2015 сылга өрөспүүбүлүкэ бюджетыгар 3 мөл. 961 тыһ. солк. харчы музейга көрүллэрин ситиспиппит. Бу суумаҕа билигин үлэ-хамнас сайыҥҥы кэмтэн бара турар, өрөспүүбүлүкэ Судаарыстыбаннаһын күнүгэр силигэ ситиэ. Маны таһынан спонсордар — «Саханефтегазсбыт” генеральнай директора Игорь Никитин, «Алмаасэргиэнбаан» салалтата – Александр Миронов эрдэҕиттэн, билигин Людмила Николаева, «Копиртехсервис» фирма салайааччыта Александр Никифоров сыллата көмө оҥороллор. Культура министиэристибэтэ музей бэйэтин тэрилтэтэ буоларын быһыытынан бу үлэни-хамнаһы мэлдьи сүрүннэһэр. Ааспыт сылга министиэристибэ музей территориятыгар 8 видеокамераны туруортарбыта. Экспонаты байытыыга министиэристибэ уонна Ем.Ярославскай аатынан Кыраайы үөрэтэр музей көмөнү оҥорор.

Александр Кириллин, М.К.Аммосов аатынан СӨ Судаарыстыбаннаһын музейын директора:
— Музейбыт Попечительскай сэбиэтин Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков салайыаҕыттан, биһиги үлэбитигэр улахан өйөбүл уонна көмө баар буолла, 2014-2015 сылларга музейга киэҥ өрүттээх үлэ ыытылынна. Сэбиэккэ депутаппыт Алексей Еремеев уонна улуус баһылыга Александр Атласов бэрэссэдээтэли солбуйаллар. Онон биһиги өрөспүүбүлүкэ парламеныгар, Попечительскэй сэбиэт чилиэннэригэр, оробуочай бөлөх састаабыгар улаханнык махтанабыт. Урукку өттүгэр көмө спонсордар үптэринэн эрэ оҥоһуллар буоллаҕына, быйыл өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан өйөбүл баар буолан, музей дьиэтин оттуллар системата, уота-күөһэ бүтүннүүтэ уларыйда, светодиоднай сырдатыы оҥоһулунна. Ону таһынан дьиэҕэ киирэр уонна иһинээҕи ааннары саҥардан биэрдибит. Киирэр кирилиэстэргэ билииткэлэри хаттаан тэлгэттибит, түннүктэри бөҕөргөттүбүт. Былырыын Попечительскай сэбиэт киллэрбит үбүнэн музей үөһээ мэндиэмэнин түннүктэрин олорчу уларыппыппыт уонна дьиэ таһыгар емкость туруортаран итиппиппит. Итиэннэ 400 тыһ. солк. суумаҕа музей иһигэр сырдатар банаардары оҥотторбуппут. Урукку сылларга косметическай өрөмүөҥҥэ эмиэ сэбиэт көмөтүнэн харчы көрүллэрэ. Быйыл 3 мөл 961 тыһ. солк. үп капитальнай өрөмүөҥҥэ уонна Максим Аммосов пааматынньыгын реконструкциятыгар ыытылынна.

Саха сирин кыраайы үөрэтээччилэрин общественнай түмсүүтүн Намнааҕы салаатын салайааччыта Иннокентий Кривошапкин кэпсиир:
— Хатырыкка, сэлиэнньэҕэ киирэр суолга, Максим Аммосов кыһыл граниттан кутуллубут бюһа баар. Биллилээх скульптор Петр Захаров оҥоһуга. Урут Нам сэлиэнньэтигэр киин болуоссакка турбута. Ону кыргыз аатырбыт скульптора Тургунбай Сыдыков Аммосовка оҥорбут улахан пааматынньыгынан солбуйбуттара. Урукку бюһу Хатырыкка музейга туруоруохха диэн буолбуттара. Ол эрээри итинник ыарахан уйуктаах оҥоһугу музей муостата уйуо суоҕа диэн быһаарбыттара. Онтон ити бюст сирэйигэр алдьаныылаах, хайдыылаах этэ, ыксаан Хатырыкка киириигэ туруоран кэбиспиттэрэ. Биһиги — улуус общественноһа, кыраайы үөрэтээччилэрэ — өр сылларга бу бюст музей таһыгар туруохтааҕын туруорсубуппут да, биһиги санаабытын учуоттаабатахтара. Онтон Попечительскай сэбиэт бэрэссэдэтээлэ Александр Жирков буолбутугар, кини биһиги туруорсуубутун болҕомтоҕо ылан, билигин баҕа санаабыт олоххо киирдэ. Бюһу саҥардыыга көрүллэн 1 мөл. 400 тыһ. солк. тахса үп өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан үлэ ыытылынна. Петр Захаров скульптурата музей иннигэр көһөрүллэн турар кыахтанна. Итиннэ хайдыбытын оҥорууга Намнааҕы педколледж преподавателэ, скульптор Николай Огоннеров салалтатынан биригээдэ үлэлээтэ, бюст туруохтаах олоҕун хаттаан оҥордулар.

Балаҕан ыйын 26 күнүгэр Максим Аммосов аатынан Судаарыстыбаннас музейа капитальнай өрөмүөн кэнниттэн ыалдьыттарга аанын тэлэччи арыйыа. Итиэннэ саҥардыллыбыт бюст аһыллыа, ол тулатыгар ыалдьыттар мас олордуохтара. Онон нэһилиэк олохтоохторо, улуус общественноһа бу үтүө хамсааһыннар барбыттарыгар Попечительскай сэбиэккэ махталларын биллэрэллэр уонна сибээс бу курдук бөҕөргүүрүгэр интэриэстээхтэр. Музейга СӨ Конституционнай суута, Национальнай архыып саҥа экспозициялары туруоруохтара.
Уопсайынан эттэххэ, өрөсп­үүбүлүкэ парламена Максим Аммосов аатын үйэтитиигэ үлэни сүрүннүүр, музейы кытта шефтэһэр. Ил Түмэн саайтыгар Хатырык музейыгар виртуальнай экскурсия оҥоһуллар. Аны М.К. Аммосов үлэлээбит Кыргызстан Өрөспүүбүлүкэтин кытары сибээһи бөҕөргөтүүгэ Ил Түмэн утумнаах үлэни ыытар. Кэлиҥҥи холобурдартан, Бишкеккэ М.К. Аммосов пааматынньыга турбута, «М.К.Аммосов. Кыргызский период деятельности» кинигэ бэчээттэнэн тахсыбыта. Кыргызстан Судаарыстыбаннаһын музейын уонна М.К.Аммосов аатынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннаһын музейын икки ардыгар сибээһи олохтооһуҥҥа, Бишкеккэ баар музейга Аммосовка аналлаах экспозицияны туруорууга үлэ барар.

Ити курдук, өрөспүүбүлүкэ парламена — Ил Түмэн Саха сирин судаарыстыбаннаһын сайыннарыыга сүҥкэн кылааттарын киллэрбит биллиилээх дьоммут ааттарын үйэтитиигэ уонна өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннаһа бөҕөргүү­рүгэр былааннаах үлэни ыытар.

Ил Түмэн пресс-сулууспата.
Хаартыскаҕа: Музейга өрөмүөн үлэтэ ыытыллар.