“Хайаан да эргийэн кэлиэм, сүрдээх холкубун…”

Куруһуок биир саамай умнуллубат түгэнинэн салайаач­чыбыт Евдокия Ивановна төрөппүт аҕатын буойун Иван Алексеевич Шестаков туһунан харах уулаах кэпсээннэрэ буолбута. Мин тус бэйэм Аҕа дойду Улуу сэриитин туһунан дьиҥнээх, кырдьыктаах өйдөбүлү бу куруһуоктан иҥэриммитим. Биһиги Иван Алексеевич Шестаков буорах сыттаах суруктарын ааҕарбыт, ол тула сүрдээх истиҥник, ардыгар уйадыйан, кэпсэтэрбит. Быйыл Улуу Кыайыы 70 сылыгар оҕо сылдьан аахпыт суруктарбын хос ааҕарбыттан үөрэбин уонна күндү ааҕааччыларбытыгар анаан Иван Алексеевич Шестаков буорах сыттаах суруктарыттан быһа тардыылары таһаарабыт.

Гитлеровскай Германия соҥнообут сэриитин бастакы сылларыгар учууталлар хайдах кыһалҕаны, эрэйи көрөн үлэлээбиттэрин туһунан 1941-1942 сылларга Уус-Алдан оройуонун Курбуһах 7 кылаастаах оскуолатыгар учууталынан үлэлээбит, 1942 сыл бэс ыйыгар Армияҕа ыҥырыллан баран, 1943 сыллаахха Ийэ дойдутун көмүскээн сырдык тыына быстыбыт Иван Алексеевич Шестаков 1942 сыл тохсунньу 26 күнүгэр Аммаҕа төрөппүттэригэр суругуттан чаҕылхайдык көстөр:
«Таптыыр аҕам Алексей Фомич, ийэм Акулина Яковлевна, балыстарым Матрена, Акулина, Истюша Алексеевналар, дорооболоруҥ! Мин ааппыттан эдэр киһи комсомолецтыы итии-истиҥ сылаас эҕэрдэтин ылыҥ. Бу дойдуга дьыл куһаҕан буолан, бурдук, от суох. Сэрии буолан олох-дьаһах усулуобуйатын өттүнэн сүрдээх куһаҕан. Нэһилиэнньэ быйыл бүтэһик сүөһүлэрин сиэн баран олороллор. Аҥаардас этинэн, сорохторго ол даҕаны суох дьоно бааллар. Дьэ, саллыылаах олох буолла. Нэһилиэнньэ ортотугар эстии-быстыы үгүс. Мин II уонна IV кылаастарга үөрэтэбин. Барыта 31 оҕолоохпун. II-с кылааска 17 оҕо, 4 оҕо куһаҕаннаах. Икки кылааска 6 ударник баар. Оҕолор ытыгылыыллар. Үлэлииргэ маҥнай кытаанах этэ. Киирэн баран хайдах буолуохпун, тугу гыныахпын билбэккэ турар курдук этим. Кэнники эриллэн-эриллэн, буһан-хатан син үөрэтэр буоллум. Байыаннай бириэмэ буоларын быһыытынан, ханнык баҕарар усулуобуйа буолтун иһин үлэлиэх кэриҥнээхпин. Бурдугу 16 киилэни, онтон 12 киилэ буолта, билигин 8 киилэни биэрэллэр. Онон нэһиилэ хааһылаан сиэн эҥиннээн тиэрдиллэрэ дуу, суоҕа дуу. Улаханнык эбиннэххэ сатаныа эбит. Эт, арыы атыыга олох көстүбэт уонна наһаа ыарахан. Арыы киилэтэ 40 солк., эт 14-16 солк. Хамнаһым 390 солк., онтон илиибэр 240 солк. ордон кэлэр. Эбиммэккэ харчынан олорор киһиэхэ 240 солк. диэн олох ханна да тиийбэт харчы эбит. Барыта харчы араас кыраҕа барара элбэх. Эһиги суруккут миигин санаарҕатар, наһаа уйадытар. Бу суруктан мин ытыах санаам кэлэр. Эһиги аһылыга суох эрэйдээхтик олороргутун манна олорор колхозтаахтар олохторуттан көрөн сэрэйэбин уонна саллабын. Эһиги миигин кыһанан үөрэттэрбиккитигэр, киһи оҥорбуккутугар махта­набын, махтаныам даҕаны. Үтүөҕүт иһин, эһигини иитэр, көмөлөһөр иэстээхпин өйдүүбүн. Ол гынан баран, быйыл хайдах көмөлөһүөхпүн араастаан толкуйдуубун да, санаам хоппот. Кыайан тобулбаппын. Харчы ыытыахпын, олох ордуо суох. Сатахха атын сиргэ, үрэх баһыгар быраҕыллан хааллым. Кыһыыта ол баар. Бэрт улаханнык көрдөһөбүн, миигиттэн хоргуппаккытыгар, көмөлөспөт диэн мөхпөккүтүгэр. Балыстарым Акулина, Истюша, ийэҕитин «лэппиэскэ» диэн наһаа сулуйумаҥ, тулуйуҥ, суоҕу ийэҕит хантан ылыай. Ону бэйэҕит сыаналаатаххыт дии. Оҕолор быйыл үөрэммэккэ хаалбыттара, дьэ, олус кыһыылаах. Күчүмэҕэй дьыл буолла. Сурукта суруйа олоруҥ. Доруобайдык олороргутугар баҕарабын. Барыгыт илиигитин сүрдээх ыга тутабын. Уолгут Иван»

Учууталым Евдокия Ива­новна маннык кэпсиир: “Аҕам ийэбинээн ый аҥаара эрэ дьукаах олорбуттар. Бэс ыйын 18 күнүгэр 1942 сыллаахха фроҥҥа барбыт. Айаннаан иһэн барытын сиһилии суруйар эбит. Биир да сурукка эппиэти ылбатах. 1943 сыллаахха кулун тутар 6 күнүгэр Вышний-Волочок (Москва Ленинград икки ардыгар турар куорат госпиталыгар) өлбүт. Мин үөскээбиппин билбэтэх. Аҕам бастаан сураҕа суох сүппүттэр испииһэктэригэр сылдьыбыта. Онтон краевед Д.Н.Гаврильев көмөтүнэн, көмүллүбүт сирэ чуолкайдаммыта. 1991 сылга Киин архив биллэриитигэр олоҕуран Вышний – Волочок “Братскай” могилатыгар 26-с №-х плитаҕа кини аата толору суруллубута уонна биһиги кэлэн, көрөн итэҕэйэрбитигэр ыҥырбыттара. Мин элбэх архивтартан чуолкайдаспытым. Дмитрий Николаевич Киин архивка суруйарга сүбэлээбитэ. 1990 сылга уолбунаан Сергейдиин “Братскай” могилаҕа баран, тэлгэһэтин буоруттан илдьэн куппуппут. 1991 сыллаахха ыам ыйын 5 күнүгэр чуолкай биллэриини туппуппут. Тапталлаах аҕата Шестаков Алексей Фомич 1975 сыллаахха күн сириттэн барбыта, онон оҕото көмүллүбүт сирин билбэтэҕэ. Эһэм Шестаков Алексей Фомич уолуттан оҕо хаалбытын билэн, 1,5 сааспыттан ыла сатаабытын Уус-Алданнааҕы эбэм Васильева Евдокия Алексеевна оҕону соҕотохтуу биэрбэппит, барыбытын көһөрөр кыахтаах буоллаҕына барабыт диэбит. Онон 10-һу бүтэрбитим кэннэ дьон көмөтүнэн бэйэм суруйсан, билсэн кэлбитим. Аҕам педучилищеҕа үөрэммит сылларын суруктарын уонна фронтовой суруктарын миэхэ туттарбыттара».

Иван Алексеевич Шестаков суруктарыттан быһа тардыылар.

Буойун суруктара бары истиҥнэр, олоххо, дойдуга, чугас дьоҥҥо тапталынан илгийэллэр. Тыыннаах төннүбүтэ буоллар төһөлөөх элбэх кэрэни, сырдыгы, үйэлээҕи тутуо-айыа этэй?!

“Таптыыр ытыктыыр аҕам Алексей Фомич уонна бары аймахтарым дорооболоруҥ!

Кэпсиэххэ айылаах соч­чолоох солун суох. Сылдьыы чааһа бэрт үчүгэй. Доруобуйа да уруккутун курдук кээмэйэ. Үлэ-хамнас дьаалатынан баран испитэ. Миигин бу ый 17 күнүттэн армияҕа ыллылар. Бу оройуонтан миигин кытта 20-чэ киһи барсар. Бары орто үөрэхтээх учууталлар. Бары специальнай үөрэххэ барар үһүбүт. Танкист, летчик, врач үөрэхтэригэр. Миигин танкист киэнигэр анаатылар быһыылаах. Биллэрэ иликтэр. Бүгүн сарсыарда бу 7 чаастан атынан Майаҕа барар үһүбүт. Майаттан куоракка. Куоракка киирэн баран борохуотунан Новосибирскай куоракка барабыт. Новосибирскайга от ыйын 1 күнүгэр тиийиэхтээхпит. Мин малбын-таҥаспын үлэлээбит сирбэр, 1 Курбуһах нэһилиэгэр дьиэлэнэн олорбут, аһаабыт Местникова Мария Михайловна диэҥҥэ хааллардым. Бу ый аҥаара айахтана сылдьыбытым. Ыйга 200 солкуобайга. Ити дьахтар сүрдээх көнө, сэмэй. Онон, тугу даҕаны ылыа суоҕа. Кинини мин истиҥник эрэнэбин. Онон кыһын кэлэн ыларгытыгар уоруйахтыыр, эҥинниир буолаайаҕыт. Кыһын Чурапчынан кэлэн ылыаххыт буоллаҕа дии. Ханна тиийбиппин аадырыспын биллэриэм. Оччоҕо суруйаарыҥ. Бэйэбин үөрэххэ барарбынан олус дьоллоох киһинэн ааҕынабын.
Эһиги дьоллоохтук олоруҥ, таһаарыылаахтык үлэлээҥ”.
Эҕэрдэни кытта И.А.Шестаков.
1942 сыл
бэс ыйын 18 күнэ сарсыарда 6 чаас 20 мүнүүтэ.
Бороҕон дэриэбинэтэ.

“Тапталлаах,
ытыктабыллаах аҕам Алексей Фомич дорообо!

Аан бастаан мин ааппыттан эдэр ыччат уоттаах-төлөннөөх комсомольскай итии сылаас эҕэрдэтинэ ыл. Сылдьыы пока бэрт үчүгэй. Майаҕа тахсан түөрт хонон баран куоракка киирэн бэс ыйын 24 күнүгэр баанньыкка суунан бараммыт борохуокка киирэн хоммуппут. Бэс ыйын 25 чыыһылатыгар киэһэ түөрт чааска Якутскайга турбуппут. «Социалистическая революция» диэн борохуотунан иһэбит. Киһи элбэҕэ сурдээх. Кыра дэриэбинэлэр, таас хайалар ааһыталыыллар. Төрөөбүт кыраайбыт кэннибитигэр хаалан иһэр. Күҥҥэ син соло буолбат курдукпут. Үөрэнэбит. Ас чааһа бэрт үчүгэй. Мин отделение командирабын. Чурапчылары кытары иһэбит, билэр киһим диэн суох. Арай Игнатьев Иван Прокопьевич урут биһигиттэн Чурапчыга барбыт уол баар. Убайа армияҕа баран баран, ыалдьан кээлтэ үһү. Ойохтоох. Икки оҕолоох диир. Бэйэм дьонум усть-алданнар атын баржаҕа бааллар. Бу айаннаан иһэн күнүн аайы эбэн суруйан иһэбин. Эһиги мин сурукпун ылбыккыт дуу, суоҕа дуу. Мин үлэлээбит сирбэр 1 Курбуһах нэһилиэгэр Усть Күөлэ диэн оскуола баар сиригэр Местникова Мария Михайловна диэҥҥэ таҥаһым хаалта. Итинтэн атын сиргэ бука көспөтө буолуо. Көстөҕүнэ биллэриэ. Эһиги хайдах эмэ гынан ылларгыт бэйэҕит да таҥныа этигит. Өлбөккө эргийэн тиийдэххэ таҥаһы булаа инибит. Хайаан да эргийэн кэлиэм, сүрдээх холкубун, тоҕо эрэ олох ыксаабаппын. Билигин аадырыһым биллибэт, олох сирбэр тиийдэхпинэ биллэриэм, онно бука диэн эппиэттээриҥ. Дойдум солунун билэ олоруох, сылдьыах этим. 1942 сыл бэс ыйын 29 чыыһылатыгар суругу хомуйаллар. От ыйын 1 чыыһылатыгар Өлүөхүмэҕэ тиийэбит. Сурукпун Өлүөхүмэҕэ тиийиэм иннинэ бүтэрдим»
1942 сыл
бэс ыйын 29 күнэ.
Хааллым уолгут И.А.Шестаков.

“Ытыктабыллаах аҕам уонна бары аймахтарым, дорооболоруҥ!

Айаннаан иһэбит. Сылдьыы чааһа бэрт үчүгэй. Куораттан бэс ыйын 25 күнүгэр туран баран Өлүөхүмэҕэ от ыйын 1 күнүгэр кэлбиппит. От ыйын 2-гэр турбуппут. Төрөөбүт Сахабыт кыраайа — күөх хонуулар, хайалар, дэриэбинэлэр кэннибитигэр хаалан иһэллэр. Айаннааһыммыт бытаан буолан салгымтыалаах буолсу. От ыйын 7-гэр Витим куоракка тиийдибит. Ол аата куораттан 1216 километры кэллибит. Иннибитигэр дөксө да уһун суол сытар. Лена өрүс синньээн биһиги Аммабыт эрэ саҕа буолла. Кэпсиэххэ айылаах солун суох.
Приветы кытта уолгут Иван. 1942 сыл от ыйын
7 күнэ”.

“Таптыыр ытыктыыр аҕам Алексей Фомич уонна бары аймахтарым дорооболоруҥ!

Сылдьыы чааһа бэрт үчүгэй. Айаннаан иһэбит. От ыйын 10-гар Ленин пароход ситэн ааста. Нөҥүө күнүгэр Москва пароход ситэн ааста. Киһитэ толорулар быһыылаах. Ханнык оройуоннар баран иһэллэрин билбэтим. Биһиги пароходпут грузовой (Дзержинскэй) буолан сүрдээх бытааммыт. Аммалары эбэтэр усть-алданнары кытта барымна кыһыйан иһэбин. Манна билэр киһим суоҕун кэриэтэ. Саха сирэ кэннибитигэр хаалта хас да хонно. Иркутскай уобалас сиринэн айанныыбыт. Бу суругу хас күн ахсын кыра-кыратык суруйабын. Онон суругум бука сибээһэ суоҕа буолуо. Саха сирэ ааһан дэриэбинэлэр наһаа хойуннулар. Аспыт чааһа үчүгэй. Күҥҥэ 650 грамм килиэп уонна араас ас баар буолар. Олус санаарҕаамаҥ. Мин дойдубун көрбөккө, эһигини кытта бырастыыласпакка барбытым баар куһаҕана. Оройуонтан телеграмма биэртим уонна баҕар Майаҕа киириэ диэн күүппүтүм. Мин санаарҕаабаппын. Соччо эрэйи көрбөппүн. Билэр дьонум аҕыйахтар онон эрэ куһаҕан. Аадырыһым билиннэҕинэ суруйаарыҥ. Киренскэй куоракка кэллибит. Онон Якутскайтан 1657 километри кэллибит. Пока үчүгэйдик олоруҥ. Өрүс төрдө 308 километр хаалла. Эһиги илиигитин ыга тутабын.
1942 сыл
от ыйын 12 күнэ.
Хааллым И.А.Шестаков”.

“Таптыыр аҕам Алексей Фомич уонна бары аймахтарым, дорооболоруҥ!

Аан бастаан мин ааппыттан ыраах сиртэн хойутаан тиийэр эдэр киһи комсомолецтыы итии сылаас эҕэрдэтин ылыҥ. Сылдьыы чааһа бэрт үчүгэй. Доруобуйа да урукку кээмэйин курдук. 1942 сыл от ыйын 14 күнүгэр Усть-Кутка кэлбиппит. Усть-Куттан от ыйын 15 күнүгэр туран баран Заярскай диэн бөһүөлэккэ от ыйын 16-гар кэлбиппит. Заярскай пароход суох буолан түөрт хонон баран от ыйын 20-гэр киэһэ Ленин диэн пароходунан турбуппут. Урут, хаһан эрэ үөрэнэ сылдьан географияҕа Ангара өрүс ханан баарын сороҕор билбэккэ төбөбүн тарбана турар бэйэм билигин дьиҥнээх Ангаранан айаннаан иһэбин. Ленатааҕар кыра. Сүүрүгэ сүрдээх күүстээх. Пароходпут соччо улахана суох.
Чурапчы эшелонун барытын киллэрэннэр сүрдээх кыараҕас. Турар да олорор да сир суох. Кыараҕас буолан үөрэх суох. Таах утуйа иһэбит. Ас чааһа айахха тиийэр. Ол гынан баран киһи төрөөбүт аһын олус ахтар. Атыыга туох да көстүбэт. Эт киилэтэ 50 солкуобай. Сымыыт биирэ 3 солкуобай, биир хаа мохуорка 25 солкуобай. Заярскай итинник сыана. Заярскайга көҥүл соҕус сырыттыбыт да тугу да булан аһаабатым. Киһи хармааныгар тыһыынчалаах да сылдьан аһы булуо суох. Баҕар, ити харчыҥ биир күн бүтүүһү. Макарьево диэн дэриэбинэҕэ кэлэн баран «Карл Маркс» диэн пароходка уларыйдыбыт. Икки этажтаах гынан баран, сороҕор эрэ киллэрэннэр, сүрдээх кыараҕас. Соччо эрэйи көрбөппүн. Эһигитини саныыбын. Дойдубун уонна эһигини көрбөккө кэлбиппиттэн олус хомойобун. От ыйын 26-гар Иркутскайга кэллибит. Мантан ханна барарбыт, хайдах буоларбыт биллибэт. Олох сирбин буллахпына биллэриэм. Бука суруйаарыҥ. Дойду солунун билиэхпин олус баҕарабын.
1942 сыл
от ыйын 26 күнэ.
Хааллым уолгут Иван Шестаков”.

“Миигин атырдьах ыйын сэттэ күнүттэн ыла командирскай оскуолаҕа ыллылар. Үөрэнэ иликпит да үөрэнии олус кытаанах буолуо дииллэр. Аспыт соччо бэрдэ суох гынан баран киһи аччыктаабат. Фроҥҥа балаһыанньа аһара кытаанах. Биһиги икки ый үөрэнэбит уонна баран бэйэбит дъоммутун (сахалары) үөрэтэр уонна кинилэри кытта фроҥҥа барар үһүбүт. Отут биэс сааһыттан өрө саастаахтары пехотаҕа ыллылар уонна биир балтараа ыйынан фроҥҥа ыыталлар. Отут биэс сааһыттан аллараа саастаахтары хайыһардьыт оҥордулар. Ыраах сиргэ айаннаабатах киһиэхэҕэ саллыылаах айан буолла.
Мин суругум төһө хонон тиийэрин билбэппин. Суругу ылларгыт эрэ суруйдаххытына үчүгэй буолуо этэ. Фроҥҥа барыахпар диэри саатар биир суругу ылларбын диэн баҕа. Дойдубун саныыбын. Эрэйи көрдөххө киһи дойдутун баһаамнык саныыһы быһыылаах. Саха аһын олус ахтабын. Атыыга олох туох да суох. Табах мэлигир дойдута. Хаа мохуорка 100-200 солкуобай. Махоркалаах кэлбит буоллар, киһи тыһыынчанан харчыны булуох эбит. Кыра эрдэххэ эһиги буойаргытын истибэккэ табахсыт буолбут билигин эрэйдииһи быһыылаах. Таҥаһы киһи сатаан ыытыа суох. Онон үчүгэй аҕайын илдьэ сылдьан үлэҕэ эҥин таҥныыһыбын. Эһиэхэҕэ ыытан да син биир тиийбэт.
Аадырыһым маннык: Молотовскай область, гор. Молотов областное почтовое отделение 21, почтовый ящик N 24, квартира N 2. Курсанту командирской учебы. Билигин таҥас биэрэ иликтэр, таҥастара олус кирдээх эргэ. Фроҥҥа барарга саҥаны биэрэллэр үһү. Манан суруйарым бутэр. Эһиги кэпсээҥ сонунна. Бу суругу эһиги ыларгытыгар баҕар мин фроҥҥа баран хаалыам, ол да буоллар суруйаарыҥ. Пока. Барыгыт илиигитин сүрдээх ыга тутабын. Балтыларбын ыга кууһабын. Убайдарын умнубатыннар. Өстөөх буулдьата тэһэ сүүрэн баҕар өлөн дойдубар төннүөм суоҕа. Ол эрээри ол курдук буолуо суоҕа.
1942 сыл
атырдах ыйын 3 күнэ
Уолгут Иван Шестаков

Таптыыр ытыктыыр аҕам Алексей Фомич уонна бары аймахтарым дорооболоруҥ!

Аан бастаан мин ааппыттан ыраах сиртэн хойутаан тиийэр эҕэрдэтэ ылыҥ. Сылдьыы чааһа бэрт үчүгэй, доруобуйа чааһа да кэминэн. Үөрэх кытаанах. Младшай командирдар оскуолаларыгар үөрэнэбин. Ас чааһа киһи аччыктаабат гынан баран куруутун биир буолан салҕан хаалар. Киһи төрөөбүт аһын олус суохтуур, ахтар. Дойдубун наһаа ахтабын, саныыбын. Хаһан сэрии бүтэн эһиэхэҕэ тиийэбин. Эһиги кытаатан суруйуҥ. Бу дойдуга табах диэн олох суох. Эһиги табыллар буоллаҕына табахта, испиискэтэ уонна сытыйбат аста посылкалааҥ. Мантан төһө да барарбыт биллибэт. Миигин кытта биир сиргэ Терентий Ларионов баар. Үчүгэйдик сылдьар. Доруобуйата да бэрт. Аммалартан манна уонна ким да суох. Фроҥҥа балаһыанньа кытаанах. Сэрии 1942 сылга хайаан да бүтүөхтээх диэн буолар. Өлбөтөххө дойдуга тиийиллээ ини. Эһигини уонна дойдубун олус ахтабын. Үөрэҕэ олус кытаанах, эрэйдээх. Саха бу дойдуга элбэх. Хойуутук суруйуҥ. Телеграммалааҥ.
Аадырыһым: город Молотов, областное почтовое отделение 21, почтовый ящик N 24, квартира N 23. Шестакову Ивану Алексеевичу.
1942 сыл
балаҕан ыйын 10 күнэ.
Эҕэрдэни кытта Иван Шестаков.

“Таптыыр, ытыктыыр аҕам Алексей Фомич уонна бары аймахтарым, дорооболоруҥ!

Аан бастаан мин ааппыттан ыраах сиртэн өр айаннаан тиийэр комсомолецтыы итии сылаас эҕэрдэтэ ылыҥ. Сылдьыы пока бэрт үчүгэй. Доруобуйа чааһа ыалдьыбаппын да үчүгэй. Билигин үөрэнэ сылдьабын. Фроҥҥа хаһан да барарбыт биллибэт. Олох чааһа кытаанах. Ас айахха тиийэр. Ол гынан баран киһи дойдутун аһын олус ахтар. Дойдубун сүрдээхтик саныыбын. Эргийэн тиийэр киһи иккиһин төрөөбүт курдук сананыах этэ. Оттон дьоллоох уол оҕо буоллахпына тиийээ инибин. Сайын бу дойду кирээһигэр буккуллан биэрдим. Сайын кэлэн баартын барбатаҕын билбэтим. Дьоло суох үйэҕэ төрөөн сору көрөн эрэр дьоммут. Саатар эһигиттэн биир да суругу ылбаппын. Дойдум чааһынан тугу да билбэппин. Эһиги суруйаргыт кэлбэт дуу, суруйбаккыт дуу. Аадырыспыт уларыйан хаалта. Аны суруйаҥҥыт да баттыы кэлбэт. Маннык аадырыска суруйуҥ, баҕар баттыы кэлиэ:
г. Молотов, областная часть 278/16
Шестакову Ивану Алексеевичу
Пока.
Дьоллоохтук олоруҥ. Хааллым И.А.Шестаков”
1942 сыл
ахсынньы 1 күнэ.

“Таптыыр ахтар аҕам Алексей Фомич, ийэм Акулина Яковлевна, абаҕам Дмитрий Дмитриевич, аҕаһым Ефросиния Дмитриевна, эбэм Мария эмээхсин, күтүөтүм Константин Дмитриевич, бырааттарым Проня, Вася, балыстарым Акулина, Мотрена, Иустиния уонна бары аймахтарым, дорооболоруҥ!

Аан бастаан мин ааппыттан эдэр киһи комсомолецтыы итии сылаас эҕэрдэтинэ ылыҥ. Сылдьыы чааһа бэрт үчүгэй. Билигин үөрэнэ сылдьабыт. Фроҥҥа барарбыт, дьэ чугаһаан иһэр быһыыта. Бу баҕар, мин тиһэх суругум буолуо. Ыттыйбыт Гитлер баандатын буулдьата миигин умса түһэриэ. Оттон дьоллоох уол оҕо буоллахпына дойдубар эргийэн тиийээ инибин. Оо, ама ааспытын иһин көҥүллүк, үчүгэйдик даҕаны сылдьыбыт эбиппин. Мин дьоллоох олоҕум ити 21 сылынан ама бүтүө дуо? Дөксө да олоро түстэрбин диэн баҕа санаа баар. Дойдубун, эһигини балыстарбын ахтарым диэн олус. Түүн аайы түһээн түүлбэр көрөбүн. Бу дойду олох абааһы дойду. Сыана иирбит курдук ыар. Табаах олох көстүбэт. Билигин өр буола-буола 50-100 грамм табааҕы биэрэллэр. Испиискэ хоруопкатынан табаах 15 солкуобай. 200 грамм килиэп 35 солкуобай. Тастан туох да ас эҥин көстүбэт. Аспыт кыра диэххэ cөп. Дойду аһын аһыахха баҕа олус улахан. Дойду киэнэ барыта минньигэс буолар эбит. Билигин походтар буолан аҕай эрэллэр. Бу дойду усулуобуйатын олох тулуйбаппыт. Бары ыран, дьүдэйэн бүттүбүт. Поход бириэмэтигэр киһи өллө…
Эһигинин барыгытын илиигитин сүрдээх ыга тутабын.
Аадырыспын биллэрэбин. Сурукта суруйуҥ. Баҕар, дэҥнэтэн мин дьоло суох илиибэр түбэһиэ. Туппатахпына даҕаны кумааҕы хаалыа буоллаҕа. Кумааҕыны харыстаамаҥ. Аадырыһым: гор. Молотов часть 278/16 Шестакову Ивану Алексеевичу. Пока. Акулина төһө үчүгэйдик сылдьарый? Приветы кытта И.А.Шестаков. Саҥа дьылынан эҕэрдэлиибин. Бу сурук эһиги илиигитигэр Саҥа дьылга тиийэрэ буолуо.
1942 сыл ахсынньы ый 10 күнэ.

Балаһаны бэлэмнээтэ Мария ПАВЛОВА.