Олоҕу бэлэхтээбит аанньаллар

Дойду үрдүнэн Ийэ күнэ 1998 сылтан ыла сэтинньи бүтэһик өрөбүлүгэр бэлиэтэнэр буолбута. Оттон Саха сиригэр өссө 1993 сыллаахха балаҕан ыйын 2 күнүгэр, СӨ бастакы Президенин Михаил Ефимович Николаев 532 №-дээх ыйааҕынан, Ийэ иннигэр сүгүрүйүү ураты бырааһынньыга – Ийэ күнэ олохтоммута. Бу кэрэ бырааһынньык үтүө үгэскэ кубулуйан, сыл ахсын алтынньы үһүс өрөбүлүгэр бэлиэтэнэр. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн бу күн ийэлэргэ оҕону дьоһуннаахтык иитиигэ уонна дьиэ кэргэн политикатын сайыннарыыга ураты кылааттарын иһин наҕараадалары, бириэмийэни эбэтэр бэлэхтэри туттараллар. Европа үгүс дойдулара, АХШ, Канада, Кытай уонна Япония Ийэ күнүн ыам ыйын иккис өрөбүлүгэр бэлиэтииллэр эбит.

Мантан аллара биһиги хаһыаппыт ыалдьыттара Ийэ туһунан бэйэлэрин санааларын үллэстэллэрин таһаарабыт.

Наталья Кривошапкина – Далаана, Саха эстрадатын сулуһа:

• Хас биирдии дьахтарга Ийэ буолар ыйааҕы иһирэхтик толорон, сиэннэнэн, Ийэ, Эбээ эбиппин диэн үөрэрэ үрдүк дьол. Мин күн күбэй ийэм Аграфена Сергеевна Яковлева үс оҕону төрөтөн, көрөн-истэн, барыбытын киһи оҥорон атахпытыгар туруорбута. Ийэм үрүҥ халааттаах аанньал буолан, доруобуйа харыстабылын эйгэтигэр үлэлээбитэ 40 сыл буолла. Өр сыллаах, үтүө суобастаах үлэтэ СӨ уонна РФ доруобуйа харыстабылын туйгуна бэлиэлэринэн наҕараадаламмыта, оттон быйыл «СӨ үтүөлээх бырааһа» диэн үрдүк ааты сүктэрбиттэрэ. Ийэбит, медицинэ соччо-бачча сайда илик кэмиттэн саҕалаан, Чурапчы улуустааҕы балыыһатын инфекционнай салаатын сэбиэдиссэйинэн сүүрбэ сыл устата үлэлээбитэ. Оҕо эрдэхпинэ, ийэм тыа сирин дьоно доруобуйаларын туруга чэгиэн буоларын туһугар түүннэри-күнүстэри үлэлиирин өйдүүбүн. Төһө да уустук үлэлээх буоллар, дьиэ кэргэнигэр, дьиэтигэр-уотугар ураты истиҥ болҕомтону уурара. Ийэм олус ирдэбиллээх киһи. Эдьиийим миигиттэн 10 сыл улахан, онон кини оскуоланы бүтэрэн барбытыгар, мин кыра сааспыттан ийэбэр дьиэ-уот үлэтигэр көмөлөһөөччүнэн хаалбытым. Ийэм миэхэ дьиэни күн аайы сууйтарарын, быыллатарын өйдөөбөт этим. Кэлин улаатан баран биһигини, кыргыттарын, ыраас буоларга үөрэппит эбит диэн өйдөөбүтүм. Ийэбит үлэтигэр бэриниилээх сыһыанынан биһиэхэ үтүө холобур буолар. 1995 сыллаахха Дьокуускай куоракка көһөн кэлэн, билигин Дьокуускайдааҕы балыыһа инфекционнай салаатыгар үлэлиир. Дьоммут биһигини олус ахтаахтаппакка, үлэҕэ-хамнаска сыһыаран ииппиттэрэ. Кинилэр оҕону иитэр ньымаларын мин олохпор, бэйэм оҕолорбун иитэрбэр туһанарбыттан дьоллоохпун. Бэйэм икки оторой-моторой уол ийэтэбин. Аныгы ийэ быһыытынан, оҕону иитиигэ аналлаах араас психологическай литератураны ааҕабын, Интэриниэт ситимиттэн сүбэлэри туһанабын. Улахан уолбут Алгыстаан быйыл маҥнайгы кылааска киирэн күн солото суох. Ол курдук, үөрэҕин таһынан, эбии дьарыкка, футбол секциятыгар сылдьар уонна ментальнай арифметиканан дьарыктанар. Былырыын оскуолаҕа бэлэмнэнии куурсугар сырытыннарбыппыт, онон оскуолаҕа суруйар уонна сүһүөхтээн да буоллар ааҕар оҕо киирбитэ. Биһиги Алгыстааҥҥа куруук үөрэх туһатын туһунан кэпсиибит. Оҕом олус уйан дууһалаах, сэмэй майгылаах. Холобур, соторутааҕыта ыалдьа сыттахпына, саҥата суох кэлэн илиилэринэн кууһан, сахалыы сырылаччы сыллаан ылбыта, миэхэ истиҥ тапталын иэйии нөҥүө биллэрбитэ. Кыра уол Арчылаан иккилээх, оҕо саадын иитиллээччитэ. Кини эмиэ, убайын үтүктэн, тэбис-тэҥҥэ олорон уруһуйдуур, кинигэ көрөр. Уолаттарбар куруук: «Эһиги бииргэ төрөөбүт убайдыы-бырааттыы буолаҕыт, онон хаһан баҕарар бэйэ-бэйэҕитигэр көмөлөсүһэ, өйүү сылдьыҥ» диэн такайабын.Күндү күн күбэй Ийэлэри бырааһынньыкпытынан эҕэрдэлиибин! Дьиэ кэргэҥҥитигэр дьолу баҕарабын!
• 
• Лена Баишева, урбаанньыт:
•   Хас биирдиибитигэр Ийэ – саамай күндү киһи. Кыыс оҕо бу орто дойдуга төрөөн-үөскээн кэлбит сүрүн анала оҕо төрөтүү, оҕолорун сөпкө иитэн таһаарыы буолар. Мин Екатерина Кузьминична уонна Матвей Ефимович Меняковтар дьиэ кэргэннэригэр маҥнайгы оҕонон төрөөбүтүм. Төрөппүттэрим миигин саҥа ыал буолан баран, олус эдэрдэригэр оҕоломмуттар. Хомойуох иһин, дьонум билигин суохтар, ол эрээри сүрэхпэр тыыннаахтар. Кинилэр курдук үтүө санаалаах, аламаҕай дьоҥҥо төрөөн, сылаас эйгэлээх дьиэ кэргэҥҥэ иитиллибитим – мин дьолум. Ийэ таптала диэни дьиҥнээхтик билбитим. Билигин да арыт ийэбин санаан уйадыйан ылабын. Бэйэм улахан кыыспын сүүрбэ сааспар оҕоломмутум. Киһи олоххо туох эрэ аналлаах кэлэр. Ол анала арыллара ийэттэн улахан тутулуктаах. Бастатан туран, ийэ оҕотун ис сүрэхтэн таптыыр, бэйэтин холобурунан олоххо үөрэтэр. Ол эрэн оҕону атаахтатар, үлэттэн харыстыыр сыыһа дии саныыбын. Итинние гынан оҕону кыһалҕаны сатаан быһаарбат, үлэни кыайбат оҥоруохха сөп. Кыыс оҕо омук анала дииллэр. Кини оҕо төрөтөн, кыахтаах, кэнэҕэски дьоһун гражданин буола улаатарыгар иитэн таһаарыахтаах. Үлэбинэн араас дьону кытта алтыһабын, өрөспүүбүлүкэни барытын кэрийдим. Кэтээн көрөрбүнэн, тыа сиригэр эбэтэр кырыымчык олоххо иитиллибит оҕолор быдан олоххо бэлэмнээх буолаллар. Киһи хара үлэттэн саҕалаан үлэни барытын сатыыр, кыайа-хото тутар уонна хайаан да үтүө санаалаах буолуохтаах. Чөл олоҕу тутуһан, үлэни өрө тутан олорор ыал олоҕо хайа да түгэҥҥэ тирэхтээх уонна бигэ туруктаах буолар. Оҕоҕо үтүө, сырдык санааны ийэ биэрэр. Оҕо ханна да сылдьыбытын иһин, сахалыы тыыны иҥэринэн сиэрдээх уонна духуобунай баайдаах буолуохтаах. Кини куруук ийэтин холобур оҥостор. Мин оҕолорум иккиэн кыргыттар. Кинилэр инники олохторугар идэлэрин булуналларыгар эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһан, сүбэ-ама буолан, олук уурсубутум. Кыра кыыс Вероника Канадаҕа Торонто куоракка Йорк университетыгар маркетолог идэтигэр үөрэнэр. Улахан кыыс Татьяна Москватааҕы судаарыстыбаннай лингвистическэй университеты бүтэрбитэ. Билигин «Аргыскредит» кооператив дириэктэринэн үлэлиир уонна урбаанынан дьарыктанар. Уол оҕону иитиигэ аҕа улахан оруолу ылар дииллэр. Кыыс оҕону иитиигэ эмиэ аҕа кырата суох оруолу ылар дии саныыбын. Кыыс оҕо улаатан кэргэн тахсарыгар, ыал буолан олороругар аҕатын холобур оҥостор.
• Ийэм Екатерина Кузьминична Менякова миигин олус элбэххэ уһуйбута. Кини айылҕаттан талааннаах, көмүс илиилээх норуот маастара этэ. Ийэбит биһигини оҕо эрдэхпититтэн үлэ бары көрүҥэр сыһыарбыта. Кыра эрдэхпитинэ тыаҕа таһааран, айылҕа кэрэ көстүүтүн, биһиги сатаан өйдөөн көрбөппүтүн, ыйан көрдөрөрүн, быһаарарын санаан кэллим…Чөл олоҕу өрө тутан дьиэ кэргэнинэн хайыһардыы тахсааччыбыт. Ийэм миигин 30 саастаахпар массыына ыытарга үөрэппит киһинэн буолар. 2003 сыллаахха икки УАЗ массыынанан биэс буолан Дьокуускай-Чукотка-Аляска-Канада-Нью-Йорк-Лондон-Франция-Германия-Дания-Швеция-Финляндия-Санкт-Петербург-Москва-Казань-Новосибирскай-Иркутскай-Чита-Тында-Дьокуускай маршрутунан 80 күн устата сир шарын эргийэ айаннаабыппыт. Айаммыт 10 сылыгар, 2013 сыллаахха «Кругосветное путешествие якутских автоледи» кинигэм бэчээттэнэн тахсыбыта. Айаҥҥа сырыттахпынан ийэм мин туспар долгуйан дневник суруйбут этэ. Ол суруйуута кинигэбэр киирбитэ. Бары Ийэлэри маннык кэрэ күнүнэн эҕэрдэлиибин!
• 

Анна Илларионова – Ониегбари, Instagram социальнай ситимҥэ ыытыллыбыт «Instamama – 2016» күрэх кыайыылааҕа, блоггер:

• Бэйэм саастыылаахтарбар, чугас дьүөгэлэрбэр тэҥнээтэххэ, мин хойутаан ийэ буолар дьолу билбитим. Ол курдук, улахан уолбун 33-пэр, кыра уолбун 35 сааспар оҕоломмутум. Россияҕа кыргыттар эдэр саастарыгар ийэ буолаллар. Мин бастакы оҕом күн сирин көрөр күнүн олус өр күүппүтүм! Кини биһиэхэ олус кэтэһиилээх оҕонон кэлбитэ! Икки сылынан кыра уолбут төрөөн биһиэхэ эбии Дьолу бэлэхтээбитэ! Мин Ийэ буолар үрдүк аналы билэрбиттэн олус дьоллоохпун! Ийэ буолуу – дьылҕа кэрэ бэлэҕэ! Уолаттарым Точи уонна Муначи билигин иккиэн бииргэ улааталлар, сайдаллар, тулалыыр эйгэни үөрэтэллэр. Мин эмиэ бэйэбиттэн 1,5 сыл кыра балтылаахпын, биһиги тэҥҥэ улааппыппыт. Хас биирдии ийэ оҕото үчүгэй киһи буоларыгар өрүү кыһанар. Оҕолорбун бэйэм кыахпынан иитэбин, туох баар үчүгэйи, бастыҥы кинилэргэ аныыр туһугар сырабын барытын ууран үлэлиибин. Кинилэр оҕо саастара умнуллубаттык ааһарыгар кыһаллабын. Мин билигин икки төгүл үрдүк эппиэтинэстээхпин. Тоҕо диэтэр, аҕабыт Эммануэль билигин биһигини кытта Саха сиригэр суох. Уолаттар ийэлэригэр чугас буолаллар диэн этэллэр, ол да буоллар, уол оҕону иитиигэ син биир аҕа оруола улахан эбит. Биһиги аҕабытын олус күүскэ ахтабыт уонна көрсөр күммүтүн долгуйа кэтэһэбит. Дьиэ кэргэн олоҕо бигэ туруктаах буоларыгар ийэ даҕаны, аҕа даҕаны бэйэ-бэйэлэрин ситэрсэн-толорсон биэриэхтээхтэр. Биллэн турар, араас ыарахаттар бааллар, хайа эрэ кэмҥэ күүстээх моральнай өйөбүл наада буолар. Ол эрээри, санаарҕыы, муунтуйа олорбокко, оҕолорбун дьоһун дьон гына иитэргэ дьулуһабын. Алаһа дьиэ иһирэх иэйэхситтэрин, күн күбэй ийэлэри бырааһынньыгынан эҕэрдэлиибин!
• Түгэнинэн туһанан, бэйэм ийэбэр Илларионова Мария Николаевнаҕа эҕэрдэбин тиэрдиэхпин баҕарабын. Ийэм миэхэ олоҕу бэлэхтээбит аанньал, сиргэ түспүт таҥара кэриэтэ. Кини биһигини иитэн, киһи оҥорбутугар махталбыт муҥура суох! Биһиги ийэбитин куруук үтүө холобур оҥостобут, кининэн киэн туттабыт. Ийэбит оҕолорун уонна сиэннэрин тустарыгар эрэ олорор.

• Күн күбэй Ийэлэрбитин истиҥ сыһыаммытынан, ыраас тапталбытынан, уҕараабат болҕомтобутунан, кыһамньыбытынан үөрдэ-көтүтэ сылдьыаҕыҥ. Дьиэ кэргэн, өрөспүүбүлүкэ, дойду уйгута кинилэртэн тутулуктаах. Биһиги ийэлэрбит үөрүү-көтүү аргыстаах, доруобай, дьоллоох буоллахтарына, дойдубут чэчирии сайдыаҕа!