Саха куукулата Россияҕа тахсыаҕа

Өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр куукула оҥорор норуот маастара Андросов Василий Андреевиһы кытта көрсөн сэһэргэстим.

— Василий Андреевич, үтүө күнүнэн! Бэйэҥ тускунан кылгастык кэпсээ эрэ..

— Мин Мэҥэ-Хаҥаластан төрүттээхпин. Идэбинэн дизайнербын. Дьокуускайдааҕы художественнай училищены бүтэрэн баран Москватааҕы Аныгы искусство институтун Саха сиринээҕи филиалыгар үөрэхпин салҕаабытым. Ювелирнай тэрилтэлэргэ дизайнерынан үлэлии сылдьыбытым. Онтон тыа сиригэр тардыһаммын, билигин дэриэбинэҕэ тахсан олоробун. 2014 сыллаахха ыам ыйыгар тэриллибит “Союз кукольников Якутии” бэрэссэдээтэлин солбуйааччытабын.

— Сойуус туһунан сырдата түс эрэ.

— Бэрэссэдээтэлбит – өрөспүүбүлүкэҕэ киэҥник биллэр куукула маастара Руфова Надежда Даниловна. Сойуус бастаан тэриллэригэр уонча эрэ киһи этибит. Билигин дьон-сэргэ интэриэһиргээн, тэнийэн эрэбит. Араас таһымнаах быыстапкаларга кыттабыт, маастар-кылаастары ыытабыт. Аныгы дьон сиэринэн, ватсапка бэйэбит бөлөхтөөхпүт. Манна биһиги баҕалаах дьону барыларын киллэрэн, куукула оҥорорго анал сүбэни-аманы биэрэбит, үөрэтэбит. Билигин сойууспутугар номнуо Россия, Саха сирин араас муннуктарыттан уопсайа 200-чэкэ киһи чилиэн быһыытынан сылдьаллар.

— Эн куукула оҥорор кэрэ эйгэҕэ хаһааҥҥыттан саҕалаан киирбиккиний?

— Куукула оҥоруутунан боччумнаахтык ылсан туран дьарыктаммытым икки сыл буолла. Бастаан утаа Интернеттэн көрөн үөрэммитим. Ону таһынан тэлэбиисэргэ Россияҕа биллэр маастар Ольга Егупец ыытар “Загородная жизнь” биэриитин көрөн маҥнайгы хардыылары оҥорбутум. Ольга Егупец Интернеккэ сайтаах этэ, ону “хайдах оҥорорбун сүбэлээрэй” диэн санааттан киниэхэ суруйан көрөргө холоммутум, хоруйдуоҕа диэн улаханнык эрэммэтэҕим даҕаны… хата, араас анал ырысыаптары, сүбэни-аманы суруйан ыыппыт этэ.

— Бастакы куукулаҥ хайдах оҥоһуллубутай?

— Бастакы куукулам – саха остуоруйатын персонаһа Таал-Таал эмээхсин. Таал-Таал эмээхсин миигин куукула оҥорор кэрэ эйгэҕэ кынаттаабыта. Соһуйуох иһин, маҥнайгы сырыыттан олус табыллан оҥорбутум. Таал-Таал эмээхсини билигин өйдөбүнньүк курдук илдьэ сылдьабын.

— Өссө ханнык атын куукулалары оҥорбуккунуй? Олоҥхо геройдарын оҥор­бутуҥ дуо?

— Мин үксүн сөбүлээн олоҥхо тиэмэтигэр үлэлиибин. Ол курдук, Ньургун Боотуру, Кыыс Ньургустайы, бухатыырдары, Туйаарыма Куону, симэхтээх саха атын, ойууну, удаҕан кыыһы оҥорбутум. 2013 сыллаахха суруйааччы Алексей Елисеевич Кулаковскай – Өксөкүлээх Өлөксөй “Саха дьахталларын мэтириэттэрэ” айымньытыгар олоҕуран “Саха дьахтарын сэттэ мэтириэтэ” диэн үлэни оҥорбутум.

— Биир куукуланы төһө өр оҥорон таһаараҕыный? Холобур, ити олоҥхо геройдарын…

— Мин куукулаларбын папье-маше матырыйаалынан оҥорор буоламмын, кумааҕыта куурара, хатара элбэх бириэмэни ылар. Биир куукуланы биир ый устата оҥоробун. Куукула оҥорор маастар иистэнэри, уруһуйдууру барытын сатыахтаах. Сирэйин уруһуйдуур – үлэ биир саамай сүрүн чааһа. Хас биирдии маастар тус-туспа буочардаах, истииллээх буолар. Быыстапкаларга куруук кыттар дьон үлэлэрин тута көрөн ким оҥорбутун билиэххэ сөп. Уонна саамай дьиктитэ диэн, маастар куукулалара сирэйинэн бэйэтигэр олус майгынныыр буолуохтарын сөп.

— Ханнык матырыйааллары туһанаҕыный? Уонна куукула оҥорорго анал матырыйаал биһиэхэ атыыланар дуо? Сыаната хайдаҕый?

— Эппитим курдук, папье-машенан үлэлиибин. Биллэн туран, папье-машенан үлэлиир быдан уустук, элбэх сыраны эрэйэр. Салгыҥҥа хатар пластик 500 грама 600 солк. буолар. Маннык пластигы мин куукула сирэйин уонна илиитин оҥорорго туһанабын. Билигин “запекаемай пластик” олус муода буолла. Маны оһоххо буһараллар. Бустаҕына пластмасса курдук буолан хаалар. Үксүгэр бу матырыйаалга көһөн эрэллэр. Ону таһынан үчүгэй туттар тэрил (инструмент) наада. Матырыйаалларбын барытын Интернет нөҥүө сакаастаан ылабын. Билигин олохпут сайдан маҕаһыын аайы атыыланар буолла, матырыйаал дэлэй.

— Эн куукулаларгын атыыга таһааран көрбүтүҥ дуо?

— Бу диэн атыылыы иликпин. Билигин бу быыстапкаҕа тураллар. Инникитин атыылыыр былааннаахпын. Билиҥҥи куукулаларым таҥастара уһуллубат. Кэлин илиитэ-хамсыыр, таҥаһа уһуллар куукулалары оҥоруохпун баҕарабын.

— Быыстапкаларга, күрэхтэргэ төһө кыттаҕыный?

— Бу күннэргэ Москва, Санкт-Петербург куораттарга ыытыллыахтаах сахалар ыһыахтарыгар кыттаары, айаҥҥа турунаары сылдьабын. Кыах баарынан, араас таһымнаах күрэхтэргэ көхтөөхтүк кыттабын, миэстэлэһэбин. Саамай улахан ситиһиим диэн, былырыын Хабаровскайга ыытыллыбыт “Ведь у кукол судьбы тоже…” регионнар икки ардыларынааҕы быыстапка-күрэххэ “Лучший образ” диэн номинацияҕа “Саха дьахталларын сэттэ мэтириэтэ” үлэм кыайбыта.

— Инникитин сойууска туох былааннардааххытый?

— Биһиги түргэнник оҥоһуллар сувенирнай куукулалары элбэх ахсаанынан оҥорон атыыга таһаарар, оҕолорго аналлаах оонньуур куукулалары оҥорор былааннаахпыт.

— Василий Андреевич, интэриэһинэй кэпсээниҥ иһин махтанабын! Эн айымньылаах айар үлэҕэр үрдүк ситиһиилэри баҕарабын! Хас биирдии куукулаҥ үтүө дьылҕалаах буолуохтун!
* * *
Куукула маастара Маркова Айталина Иннокентьевна маннык кэпсээтэ:

— Мин бэйэм идэбинэн – таҥас-сап дизайнерабын. Билигин технология уонна дизайн колледжыгар үлэлиибин. Куукуланан дьарыктаммытым 4 сыл буолла. Иллэҥ кэммэр хобби оҥостон дьарыктанабын. Новосибирскайга сылдьан соһуччу куукула быыстапкатыгар түбэспитим. Онтон ыла интэриэһиргээн, Интернетинэн көрөн үөрэнэн бастакы куукулаларбын оҥорон саҕалаабытым. Бастаан атыыга диэн оҥорон боруобалаабытым, кэлин анал быыстапкаларга кыттар санаа киирбитэ. Бастакы үлэлэрбин “Якутия мастеровая” быыстапкаҕа дьон көрүүтүгэр туруорбутум. Онтон уопут ылынан, устудьуоннарбын дьарыктаан кытыннарар буолбутум. 2013 сыллаахха куукула маастардара элбээннэр, дьон-сэргэ интэриэһиргээн, “Симэх” арт-салон бастакы куукула быыстапкатын тэрийбитэ. Ол быыстапка түмүгүнэн “Союз кукольников Якутии” тэриллибитэ. Хабаровскайга ыытыллыбыт “Ведь у кукол судьбы тоже…” быыстапка-күрэххэ “Кырыымпалаах кыыс” үлэм “Современное прочтение народных традиций” номинацияҕа бастакы миэстэни ылбыта. Билигин ыытылла турар өрөспүүбүлүкэтээҕи быыстапкаҕа Музыка уонна искусство түмэлин сакааһынан “Хуругочон” эбэҥки эпоһын матыыбыгар олоҕуран оҥорбут куукулаларым, “Кырыымпалаах кыыс”, “Саха ыала” уо.д.а. үлэлэрим кытталлар. “Хуругочон” эбэҥки эпоһын матыыбыгар олоҕуран оҥорбут куукулаларым аны күһүн тахсыахтаах мультипликационнай киинэҕэ уһулуннулар.

Мария ПАВЛОВА.