Саха сирин саарынын кэриэстээн

Тэрээһиҥҥэ Ил Түмэн бэрэс­сэдээтэлин бастакы солбуйааччы, Степан Васильев төрөөбүтэ 120 сылын бэлэмнээн ыытыыга тэрийэр кэми­тиэт бэрэс­сэдээтэлин солбуйааччы Анатолий Добрянцев, вице-спикер Ольга Балабкина, СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэс­сэдээтэлин бастакы солбуйааччы Алексей Колодезников, СӨ Кон­ституционнай суутун бэрэссэдээтэлэ Александр Ким-Кимэн, Саха сирин идэлээх сойуустарын Федерациятын бэрэссэдээтэлэ Николай Дегтярев, Ньурба улууһун баһылыга Борис Попов, Саха сирин народнай депутаттара, өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбатын чилиэннэрэ, Ньурба улууһун делега­цията уо.д.а. кыттыыны ыллылар.

СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Алексей Колодезников сахалартан биир бастакынан дойду салалтатын таһымыгар тахсан үлэлээбит поли­тическай, судаарыстыбаннай деятель Степан Васильевич Васильев үлэтин-хамнаһын, олоҕун туһунан кэпсээтэ.

Степан Васильев саха сэбиэскэй интеллигенциятын бэрэстэбиитэллэрин Былатыан Ойуунускайы, Максим Аммосовы, Семен Аржакову, Исидор Бараховы уо.д.а. кытта өрөспүүбүлүкэ эрэ буолбакка, бүтүн дойду инникитин оҥорсубуттара. Кини ыарахан бырамыысыланнас сайдарыгар оруола, өҥөтө өссө иҥэн-тоҥон үөрэтиллэ, чинчийиллэ илик. 1930-с сылларга көмүһү, өҥнөөх металлары хостуур, таҥастыыр производство оробуочайдарын идэлээх сойууһун Киин кэмитиэтин салайбыта. Онтон ыарахан бырамыысыланнас бөлөҕүн РК(б)П КК иһинэн Баартыйа хонтуруолун кэмитиэтин салайааччытынан үлэ­лээбитэ. Степан Васильев ССРС ыарахан бырамыысыланнаһа атаҕар турарыгар далааһыннаах, күүстээх үлэни ыыппыта. Саха сиригэр көмүс хостуур үлэни кини тэрийбитэ, сааһылаабыта, промышленнай таһымҥа таһаарбыта.

Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы, Степан Васильев төрөөбүтэ 120 сылын бэлэмнээн ыытыыга тэрийэр кэмитиэт бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Анатолий Добрянцев эҕэрдэ тылыгар Степан Васильев бэйэтин үлэтинэн-хамнаһынан биһиги норуоттарбыт инникитин сайдар тірµттэрин олохтообутун уонна өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннаһын бөҕөргөппүтүн бэлиэтээтэ. Кини Степан Васильев аата Платон Ойуунускай, Максим Аммосов, Степан Аржаков, Исидор Барахов курдук саха дьоно киэн туттар судаарыстыбаннай деятеллэрин кытары биир таһымҥа турарын бэлиэтииригэр, историяны сыыһа токурутаннар, Степан Васильев аата өр кэмҥэ умнулла сылдьыбытын эттэ. «Норуот дьылҕатыгар суолталаах дьон үлэлэрэ син биир кэнэҕэс биллэр уонна өйдөнөр. Махталлаах ыччаттар кинилэр ааттарын үйэтитэргэ дьулуһар кэмнэрэ тиийэн кэлэр», – диэтэ вице-спикер Анатолий Добрянцев. Салгыы кини быйыл Саха Өрөс­пүүбүлүкэтин судаарыстыбаннаһын күнүгэр Дьокуускай куорат киинигэр Степан Васильев пааматынньыга турбутун санатта. «Ити пааматынньык Степан Васильев үтүө аата төрөөбүт норуотугар эргиллибитин туоһулуур», — диэтэ Анатолий Добрянцев. «Степан Васильевич Россия империятын биир саамай хаалыылаах кытыы сиригэр революция аҕалбыт уларытыыларын дьыалатын тиһэҕэр тиэрдэр кытаанах санаалаах эдэр дьон бөлөхтөрүгэр киирбитэ. Кини төрөөбүт Сахатын сиригэр эрэ буолбакка, Иркутскай губернияҕа эмиэ сэбиэскэй былаас олохтонуутугар актыыбынайдык кыттыбыта, Иркутскайга уонна Саха сиригэр комсомол тэрилтэлэрин тэрийсибитэ. Степан Васильев үрдүкү судаарыстыбаннай дуоһунас­тарга үлэлии олорон төрөөбүт өрөспүүбүлүкэтигэр бырамыысыланнас сайдарыгар сүҥкэн кылаатын киллэрбитэ. ССРС үлэһит-бааһынай инспекциятын өҥнөөх металларга бөлөҕүн салайааччытын быһыытынан бүтүн Сэбиэскэй Сойууска хайаҕа хостуур бырамыысыланнас сайдыыты­гар киллэрбит кылаата эмиэ улахан суолталаах», — диэн бэлиэтээтэ Анато­лий Добрянцев. Биллэрин курдук, М.К. Аммосов этии киллэриитинэн, партия обкомун бюротун уурааҕынан 1926 сыл муус устарга Степан Васильев союзнай суолталаах «Якутзолото» треһи тэрийиигэ Саха сириттэн бэрэстэбиитэл буолан, сыл аҥаара сыралаахтык туруулаһан үлэлээн, өрөспүүбүлүкэ интэриэһин сөпкө көмүскээн, салгыы Москва куоракка командировкаланан боппуруос сөптөөхтүк быһаарылларын ситиспитэ. «Степан Васильевич Васильев дойдуга көмүhү хостуур уонна ыарахан металлургия бырамыысыланнаһын сай­дыытыгар киллэрбит кылаата, кини киһи быһыытынан үтүө хаачыстыбалара, салайар уонна тэрийэр талаана биһиэхэ уонна кэлэр көлүөнэҕэ чаҕылхай холобурунан буолаллар. Кини үтүө холобура саха норуотун кэлэр көлүөнэтин өрөспүүбүлүкэ сайдыытын туһугар көдьүүстээх үлэҕэ көҕүлүөҕэр эрэнэбин», – диэн түмүктээтэ Анатолий Добрянцев.

Степан Васильев төрөөбүт сирин Бордоҥ нэһилиэгин баһылыга Наталья Петрова сыл устата былааннаммыт тэрээһиннэр үрдүк таһымҥа ааспыттарын бэлиэтээтэ. Дьокуускай куоракка Максим Аммосов аатынан мемориальнай музей-дьиэҕэ «Мин – бэйэм норуотум эрэллээх уолабын» быыстапка, «Түөлбэ оһуохайын добун түһүлгэтэ» регионнааҕы күрэх, «Степан Васильев нэһилиэстибэтэ» оскуола оҕолоругар аналлаах научнай-практическай конференция, ыччат общественнай тэрилтэлэригэр аналлаах бастакы аһаҕас конференция уо.д.а. тэрээһиннэр ыытыллыбыттарын эттэ. Степан Васильев төрөөбүт алааһыгар Тойон Уйалаахха мемориальнай дуоска туруоруллубут.

СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Алексей Колодезников мунньах үөрүүлээх чааһыгар судаарыстыбаннай наҕараадалары туттарда. Ол курдук, Ньурбатааҕы драматическай театр артыыһыгар Николай Никитиҥҥа «СӨ үтүөлээх артыыһа», Ньурба улууһун Октябрьскай нэһилиэгин А.Я.Овчинникова аатынан «Түһүлгэ» киинин үҥкүүгэ салайааччытыгар Наталья Васильеваҕа «СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ» бочуоттаах аат иҥэрилиннэ. «Гражданскай килбиэн» бэлиэнэн Ньурбатааҕы култуура управлениетын методиһа Маргарита Ноева уонна Ньурба улууһун Чуукаар нэһилиэгин «Эйгэ» култуура-сынньалаҥ киинин уус-уран салайааччыта Егор Поликарпов наҕараадаланнылар. СӨ Ил Дарханын Махтал суруктара Санкт-Петербург куоракка Саха сирин бастайааннай бэрэстэбиитэлигэр Юрий Кравцовка, Ньурба улууһун Бордоҥ нэһилиэгин баһылыгар Наталья Петроваҕа уонна «Ньурба оройуона» МТ дьаһалтатын үлэһитигэр Анна Тумановаҕа туттарылыннылар. Эҕэрдэ тыллары СӨ Консти­туционнай суутун бэрэссэдээтэлэ Александр Ким-Кимэн, Саха сирин идэлээх сойуустарын Федерациятын бэрэс­сэдээтэлэ Николай Дегтярев, Ньурба улууһун баһылыга Борис Попов, ХИФУ профессора, Степан Васильев сиэн уола Дмитрий Афанасьев, ХИФУ филологическай факультетын 1 куу­руһун устудьуона Никита Скрябин эт­тилэр. Үөрүүлээх киэһэни күөх Ньурба айар куттаах ансаам­быллара ылбаҕай ырыанан, эрчимнээх үҥкүүнэн киэр­гэттилэр. Ити курдук, быйыл бил­лиилээх судаарыстыбаннай уонна политическай деятель Степан Васильев төрөөбүтэ 120 сылын өрөгөйдөөхтүк бэлиэтээтибит. 2016 сыл ахсынньы 13 күнүгэр аны биэс сылынан Степан Васильев төрөөбүтэ 125 сылыгар үбүлүөйдээх тэрээһиннэри ыытар туһунан СӨ Ил Дарханын дьаһала таҕыста.