Семен Новгородов төрөөбүтэ 125 сыла

Кини 1892 с. олунньу 13 күнүгэр Боотуруускай улууһун 2-с Хатылы нэһилиэгэр (били ҥҥ инэн Чурапчы улууһун БолтоӨо нэһилиэгэ) уон оҕолоох ыалга алтыс оҕонон төрөөбүт.
Аҕата Андрей Александрович кыратык ааҕар буолан, уолун таӨара кинигэлэрин ааҕарга үөрэппит. Салгыы Семен политсыылынай Иван Трофимович Цыценко чааһынай оскуолатыгар сылдьыбыт, 1905 с. Дьокуускайдааҕы реальнай училищеҕа үөрэнэ киирбит. Училищены бүтэрэн, Еловскай начальнай оскуолатыгар уонна Бүлүү куоратыгар 4 кылаастаах училищеҕа үлэлээбит.

1913 с. Семен Новгородов Петербург университетын Или ҥҥ и факультетыгар арабскай-персидскэй-турок салаатыгар ылыллыбыт. Биир сылынан монгол-маньчжур-турок салаатыгар көспүт. Кини уһулуччулаах нуучча учуонайдарын салалтатынан тылга уопсай бэлэмнэниини ааһан, ити үөрэҕин саха национальнай суругун-бичигин уонна оскуолаҕа төрөөбүт тылынан үөрэнэр кинигэлэри о ҥ орууну кытта дьүөрэлээбит.
Семен Новгородов баара-суоҕа күн сиригэр 31 сыл олордор да, төрөөбүт норуота үөрэхтэнэригэр, саха тылын сайдыытыгар элбэҕи ҥ Өорбута. Реальнай училищеҕа үөрэнэ сылдьан, сахалыы тылынан бастакы «Саха са ҥ ата» сурунаалы таһаарыыга кыттыбыта, бэйэтин үлэлэрин бэчээттэппитэ. Кини фольклор айымньыларын хомуйууга, Саха күбүөрүнэтин наука өттүттэн чинчийиигэ тыл секциятын салайааччынан, онтон саха тылын үөрэтэр кинигэлэри о ҥ орууга хамыыһыйа бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит.
М.К.Аммосовы кытта Национальностар дьыалаларыгар норуот комиссариатыгар Саха сирин бэрэстэбиитэлинэн буолбута. Саха АССР кыраныыссаларын олохтооһуӨӨа кыттыспыта.
Семен Новгородов саамай сүрүн ситиһиитэ – саха алпаабытын уонна саха оскуолатыгар үөрэнэр кинигэни о ҥ оруута. Ол курдук, 1917 сылга кини латыынныы алпаабыт төрүтүгэр саха тылын бастакы алпаабытын төрүттээбитэ. 1917 с. сааһыгар-сайыныгар Н.Е.Афанасьевы кытта В.М.Ионов илиитинэн суруйбут матырыйаалларыгар олоҕуран, «Сахалыы сурук-бичик» буукубаары күн сирин көрдөрбүттэр. Ити буукубаар хаста да тупсарыллыбытын түмүгэр, 1923-1924 сылларга кинигэ Саха сирин үрдүнэн тарҕаммыта, «ааҕар балаҕаннарга» туһаныллыбыта. Кини алпаабытынан 200-тэн тахса кинигэ, ол иһигэр 30 үөрэх кинигэтэ тахсыбыта историяттан биллэр.
Быйыл Семен Новгородов төрөөбүтэ 125 сылынан тыл үөрэхтээҕин тус архыыбын туһанан кинигэ итиэннэ кини олоҕун, үлэтин сырдатар киинэ тахсыахтаахтар. Ону сэргэ научнай-практическай конференция, о.д.а. тэрээһиннэр ыытыллыахтара.
Олунньу 13 күнэ – С.А. Новгородов төрөөбүт күнэ – өрөспүүбүлүкэ президенин 1996 сыл олунньу 9 к. Ыйааҕынан Төрөөбүт сыл уонна сурук-бичик күнүнэн биллэриллибитэ.