Тарбах даҕайыытынан — киэҥ билиилэргэ

Мультимедийнай паарка атын музейдартан уратыта диэн манна витриналар, экспонаттар суохтар, араамалаах хаартыскалар ыйамматахтар. Ол оннугар киһи тарбаҕынан даҕайан хамсатар сенсорнай экраннаах остуоллар туруоруллубуттар, хартыыналар ыйаммыттар. Бырайыактарынан сырдатан, музей эркинигэр историяны кэрэһилиир бииртэн биир хартыыналар уларыйан көстө тураллар.

Музей-паарка устун СӨ култууратын миниистирин солбуйааччы Николай Макаров, историческай паарка дириэктэрэ Дмитрий Соловьев суруналыыстарга экскурсия оҥордулар. Музейга 60-ча саала баар. Хас биирдии саала Арассыыйа историятын кэрчик кэмин хабар дааннайдары көрдөрөр. Рюриковичтар, Романовтар ыраахтааҕылаан олорбут кэмнэрин, Аан дойду бастакы сэриитин, Аҕа дойду Улуу сэриитин хабар итиэннэ 1945 сылтан 2016 сылга диэри кэмнэргэ Арассыыйаҕа буол­бут историческай түгэннэри билиэххэ сөп. Бу кэмнэргэ олорон ааспыт улуу дьон туһунан иһитиннэрии эмиэ үгүс.

— Көрбүккүт курдук, Арассыыйа историятын сэргэ Саха сирин историятын дьүөрэлээтибит. Саха сирин историятын хронологиятын оҥорууга учуонайдар бөлөхтөрө үлэлээтилэр. Олортон биирдэстэринэн Арассыыйа Наукатын Академиятын хотугу салаатын Аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар проблемаларыгар уонна гуманитарнай чинчийиилэргэ институтун научнай салайааччыта, историк Анатолий Алексеев буолар. Бу музейы биир күнүнэн көрөн-истэн тахсар кыаллыа суоҕа дии саныыбын. Аҥардас биир саалаҕа баар элбэх информацияны күнү быһа да сылдьан көрүөххэ, ааҕыахха, истиэххэ сөп, — диэн миниистири солбуйааччы Николай Макаров иһитиннэрдэ.

Ыспыраапка

«Арассыыйа – мин историям» бастакы историческай музей 2015 сыллаахха Москваҕа Норуот хаһаайыстыбатын ситиһиилэрин быыстапкатын (ВДНХ) павильонугар аһыллыбыт. Уопсайа 25 региоҥҥа мультимедийнай историческай паарка-музей аһыллара былааннанар. Билиҥҥитэ Уфаҕа, Ставропольга, Волгоградка, Екатеринбурга үлэлии тураллар. Уһук Илиҥҥи регионнартан бастакынан Саха сиригэр аһылынна.

Кырдьык, манна кураанах сыыппаралар уонна ааттар-суоллар эрэ элэҥнээбэттэр. Холобур, Аан дойду бастакы сэриититтэн Улуу Кыайыыга диэри анаммыт саалаҕа ким Аан дойду бастакы сэриитин төлө тарпытын, сэриигэ дойдулар туох интэриэстээх кыттыбыттарын, нууччалар ханнык байыаннай дьайыылара аан дойду учебниктарыгар киирбитин уонна да атын интэриэһинэй чахчылары билиэххэ сөп.

Мультимедийнай музей ди­риэк­тэрэ Дмитрий Соловьев оҥо­һул­лубут үлэ кээмэйин кэпсээтэ:
— Экспозициялары бэлэмнииргэ бастыҥ компьютер графикатын оҥорооччулары, киинэ оҥорооччулары, дизайнердары тартыбыт. Видеоинфографикалары, анимациялары уонна үс өттүттэн тэҥинэн көстөр хартыыналары чочуйан оҥорбуттара. Сүрдээх сүүнэ үлэлэр икки мэндиэмэнинэн туруорулуннулар. Манна сылдьар киһи история кэрчик кэмигэр бэйэтин кыттыгас сананарын курдук усулуобуйа оҥорорго дьулустубут. Арассыыйа историята дьон хараҕар цифровой ньыма көмөтүнэн «тиллиэҕэ»!

 

Бэлиэтээһин

«Арассыыйа – мин историям» историческай паарка – мультимедийнай музей куорат Автодорожнай уокуругар К.Д.Уткин уулуссатыгар турар. Дьокуускай кииниттэн ырааҕа суох. Инникитин бу кыбартаалга маныаха дьүөрэлии кииннэри тутар былааннаахтар. Санатар буоллахха, историческай паарка дьиэтин тутуута быйыл кулун тутарга саҕаламмыта. Дьиэ уопсай иэнэ – 8826 кв. миэтэрэ. Онтон 4000 кв. миэтэрэҕэ мультимедийнай экспозициялары туруорбуттар. Инникитин 1000 кв. миэтэрэ иэни Саха сирин аныгы историятыгар аныахтара. Тутууга «Республикатааҕы инвестиционнай хампаанньа» АУо 613,0 мөл. солк., «Газпром» 119,75 мөл. солк. үбүлээбиттэр.

Анатолий Алексеев Саха сирин историятыгар тохтоото. «30-тан тахса учуонайдар, историктар үлэлэстилэр. Быыччык үлэни аастыбыт. Хас биирдии дааннайдары, географияны барытын учуоттаан, суоттаан историческай чахчы оҥоруу — уустук этэ. Үлэбит биир түһүмэҕэ түмүктэннэ. Өссө да элбэх түбүк күүтэр. 2020 сылга диэри бары кэми хабар Саха историятын таһаарыахпыт», — диэн эттэ.

Уһук Илиҥҥи региоҥҥа баар соҕотох историческай паарка үүнэр көлүөнэҕэ ордук туһаайыллыбыт. Манна оскуола оҕолоругар история уруогун, кылаас чаастарын ыытыахтарын сөп. Өскөтүн атын музейдарга экспонаттары тутан көрөр бобуллар эбит буоллаҕына, историческай паарка-музейга төттөрүтүн тутан-хабан, ааҕан барытын билэҕин. Маныаха үс көрүҥ информационнай арыаллыыр ньымалар бааллар – аудио-плеер, кэпсиир киһи көмөтүнэн уонна киһи бэйэтэ ааҕан билиэн сөп.
Музейга сырыыны төһө кыалларынан тупсаҕай оҥоро сатаабыттар. Ол курдук манна историческай чахчыларынан билиини хаҥатары таһынан, араас семинардарга, лек­цияларга сылдьыахха сөп. Кафе, сынньанар сирдэр тэриллибиттэр. Сувенирдары, кинигэлэри атыылыыр дьоҕус маҕаһыыннар үлэлиэхтэрэ.