Александр Жирков С.О. Шмидт дипломунан наҕараадаланна

Бу куонкурус 2005 сыллаахтан саҕалаан хас сыл аайы Россия Федерациятын бэчээккэ уонна сибээскэ федеральнай агентствотын көҕүлээһининэн ыытыллар. Быйылгы куонкуруска 39 регионтан 75 издательствоттан 400 үлэ киирбит.
Бу үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ “Кыраайы үөрэтиини көҕүлээччи” диэн кыраайы үөрэтиини сайыннарыыга кылаатын иһин С.О. Шмидт аатынан диплом Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирковка туттарылынна. Кини ааптар, таһаарааччы, эппиэттээх редактор быһыытынан дьоһун бырайыактарга, кинигэ серияларыгар утумнаахтык үлэлэһэрэ үрдүктүк сыаналанна.
“Кыраайы үөрэтиини көҕү­лээччи” бириэмийэ 2014 сыллаахха олохтоммута. Бу наҕараада биллиилээх полярник-учуонай, Хоту сири чинчийээччи, Улахан сэбиэскэй энциклопедияны төрүттээччилэртэн уонна кылаабынай редактордарыттан биирдэстэрэ, Сэбиэскэй Сойуус Геройа Отто Юльевич Шмидт уола Сигурд Шмидт аатын сүгэр.
Сигурд Шмидт Россия Федерациятын Кыраайы үөрэтээччилэрин сойууһун төрүттээбитэ уонна 2013 с. бу олохтон барыар диэри уһун сыллар усталарыгар салайбыта.
Александр Жирков Кы­һыл болуоссакка буолбут үөрүү­лээх тэрээһиҥҥэ бу үрдүк наҕа­раа­даны тутуу биһиги өрөспүү­бүлүкэбитигэр улахан суолталааҕын бэлиэтээн эттэ.
Отто Юльевич Шмидт — Арктика уһулуччулаах чинчийээччитэ, 85 сыллааҕыта кини салайбыт экспедицията “Сибиряков” пароходунан биир навигация кэмигэр Хотугу муора суолун устун Атлантикаттан Тихэй акыйааҥҥа тиийэ устубута, дойду киинин уонна Уһук Илини Саха сирин уонна Арктика сирин-уотун кытта бигэтик ситимнээбитэ.

Сэтинньи 7 күнүгэр 2011 сыллаахха XXIV норуоттар икки ардыларынааҕы кинигэ быыстапкатын аһыллыытыгар академик Сигурд Оттович Шмидт “2011 сыл кинигэтэ” Национальнай бириэмийэни Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков салалтатынан оҥоһуллубут “Саха театрын Антологията” диэн 3 туомнаах историческай үлэҕэ туттарбыта. Сигурд Оттович Антологияны уонна Саха сирин издателлэрин төрөөбүт кыраай историятын саҥа уонна умнуллубут страницаларын сырдатыыга, тилиннэриигэ үлэлэрин үрдүктүк сыаналаабыта.
Спикергэ наҕарааданы Россия Кыраайы үөрэтээччилэрин сойууһун бэрэссэдээтэлэ, Москва­тааҕы кыраайы үөрэ­тээччилэр түмсүүлэрин салайааччыта, Крымы чинчийэр учуонайдар түмсүүлэрин бэрэссэдээтэлэ, профессор Владимир Козлов туттарда. Владимир Козлов наҕарааданы туттарарыгар Александр Жирков кыраайы үөрэтиини өйөөһүҥҥэ уһун сыллаах уонна утумнаах үлэтэ судаарыстыбаннай былаас регионнааҕы уонна федеральнай уорганнарын салайааччыларыгар холобур буоларын эттэ. Кини бэлиэтээбитинэн, Александр Жирков судаарыстыбаннай деятеллэртэн бастакынан маннык наҕарааданы тутта. Бу иннинэ дипломунан култуура биллиилээх деятеллэрэ, историктар, кыраайы үөрэтээччилэр, учуонайдар наҕараадаламмыттар.

Александр Жирков Россия Федерациятын бэчээккэ уонна сибээскэ федеральнай агентствота регионнары өйүүрүн иһин махтанна уонна Бүтүн Россиятааҕы фестиваль тэрийээччилэригэр, кыттааччыларыгар уопсастыба уонна личность духуобунай сайдыытыгар кинигэни ааҕыыны пропагандалыылларыгар ситиһиилэри баҕарда.
Кинигэ фестивалын кэмигэр “Россия регионнара” былаһааккаҕа Александр Жирков Татарстан, Башкортостан, Удмуртия, Чувашия, Мордовия, Кабардино-Балкария, Чечня, Дагестан кинигэни таһаарааччыларын, редактордарын кытары көрүстэ, регионнар быыстапкаларын билистэ.
Маннык фестиваль аан бастаан Кыһыл болуоссакка 2015 сыллаахха ыытыллыбыта. Ол сыл дойду Президенэ Владимир Путин «Бичик» кинигэ кыһатын экспозициятын көрөн сэҥээрбитэ, Саха сиригэр үрдүк хаачыстыбалаах кинигэни бэчээттииллэрин көрөн оҕо кинигэлэригэр болҕомто уурулларын интэриэһиргээбитэ.
Быйылгы фестивальга «Би­чик» кинигэ кыһата эмиэ сити­һиилээхтик кыттан, “Саха сирин кыыллара» энциклопедия “Увле­кательное краеведение” номи­нацияҕа дипломунан бэлиэтэннэ.

Култуураҕа өҥөлөрүн билинии

Саха сирин норуоттарын музыкатын уонна фольклорун музейын директора, СӨ народнай артыыската Аиза Решетникова Ил Түмэн спикеригэр Александр Жирковка С.О.Шмидт аатынан диплом анаммытыгар сыһыаннаан, култуураҕа уонна искусствоҕа бөдөҥ уонна суолталаах бырайыактары дьоһун тэрийээччигэ, стратегка наҕараада сөптөөхтүк бэриллибитин бэлиэтээтэ.

— Маннык наҕараада баа­рыттан итиэннэ биһиэхэ кул­туураҕа бөдөҥ уонна суолталаах бырайыактары дьоһун тэрийээччини, стратегы булбутуттан үөрэбин.
Үс кинигэлээх «Саха теат­­рын антологията» — бу бы­ра­­йыак ааптарынан, үгүс ыстатыйаларга ааптардартан биир­дэстэринэн, эппиэттээх редакторынан Александр Николаевич Жирков буолар. Бу театры чинчийэр научнай институт буолбакка, баара-суоҕа 19 ааптар научнай үлэтин түмүгэ буолар.
Национальнай култуура төрүттэрин: олоҥхону, ойуун кыырыытын, төрүт үгэстэри, Ыһыаҕы чинчийии, ону сэргэ театр атаҕар туруутугар ааспыт кэмнэрин архыып докумуоннарыгар олоҕуран дакаастабыллаахтык ырытыы түмүгэр Саха театрын төрүттэммит күнэ көһөрүлүннэ! Ол курдук, 1906 сылга «Бэрт киһи Бэриэт Бэргэн» диэн аан бастакы испэктээкил турбут кэмиттэн театр историята саҕаланар.
Умнулла сыспыт, репрес­сияҕа түбэспит уһулуччулаах общественнай деятель В.В.Ни­кифоров – Күлүмнүүр аатын, дьыалаларын үйэти­тиигэ Александр Жирков үлэтэ туспа сыанабылы эрэйэр. “Антологияттан” саҕалаан, салгыы монографиялары, хомуурунньуктары таһаарыы, үгүс ахсааннаах быыстапкалары, конференциялары тэрийии түмүгэр Ил Түмэн дьиэтин иннигэр дьоһун пааматынньык арылынна. Биһиги билигин онно туран судаарыстыбаннаспытын төрүттээбит, ол туһугар охсуһууга олохторун анаабыт улуу дьоммутун санаан ылар кыахтанныбыт.
Кини төрөөбүт норуо­тун култууратыгар сулууспа­лааһына А.С.Борисов үлэтин табыгастаахтык ситэрэн-хоторон биэрдэ. А.Н.Жирков курдук киэҥ өйдөөх-санаалаах стратег уонна элбэх боломуочуйалаах дипломат суоҕа буоллар, бөдөҥ бырайыактар олоххо киирэллэрэ саарбах этэ.
Александр Жирков номнуо Олоҥхо Иккис уон сылын тэрийэн ыытар Национальнай кэмитиэти салайан, сыллата Олоҥхо Ыһыахтара үрдүк таһымнаахтык бараллар. Маныаха умнуллубут олохтоох үгэстэр, элбэх томнаах олоҥхо пааматынньыктара сөргүтүллэллэр.
Александр Николаевиһы биһиги култуурабыт сайдыытыгар өҥөлөрүн билиниинэн — киниэхэ маннык үтүө ааттаах наҕарааданы Россия сүрүн болуоссатыгар туттарбыттарынан эҕэрдэлиибин!

Кыраайы үөрэтии таһыма үрдүгүн көрдөрөр

СӨ Емельян Ярославскай аатынан Хоту сир норуоттарын историятын уонна култууратын музейын директора Егор Шишигин Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жиркову С.О.Шмидт аатынан наҕарааданы ылбытынан эҕэрдэлээн ман­ныгы бэлиэтээтэ:

Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков историяҕа утумнаһыыны, норуот материальнай уонна материальнайа суох култууратын харыстааһыҥҥа, сайыннарыыга сүүнэ, сыралаах үлэни ыытта. Ордук кини Саха сирин судаарыстыбаннаһын төрүттээччилэр – Күлүмнүүр, Максим Кирович Аммосов уонна да атыттар нэһилиэстибэлэрин үйэтитиигэ уонна байытыыга кылаатын бэлиэтиибин.
Александр Жирков өрөспүүбүлүкэҕэ музей дьыалата сайдыытыгар, култуура үлэһиттэрин өйөөһүҥҥэ уҕараабат бол­ҕомтотун уурар. Ил Түмэн дьокутаатынан талыллыаҕыттан Александр Николаевич “Музей дьыалатын туһунан” өрөспүүбүлүкэ сокуонун оҥорууга уонна ылыныыга улахан үлэни оҥорбута.

Биир дьоһун үлэ — Александр Жирков салалтатынан “Саха сирин норуоттарын ХVII үйэтээҕи — ХХ үйэ саҥатынааҕы материальнай уонна духуобунай култуурата – аан дойду музейдарыгар” системалаах каталогу бэлэмнээһиҥҥэ уонна таһаарыыга фундаментальнай чинчийии ыытыллар.
Киниэхэ биллиилээх историк С.О.Шмидт аатынан диплому туттарыы өрөспүүбүлүкэбитигэр кыраайы үөрэтии таһыма үрдүгүн көрдөрөр, итиниэхэ Александр Жирков өҥөтө кырата суох.
Ил Түмэн спикерин уопсастыба туһугар киэҥ хабааннаах, хамсатыылаах үлэтэ Саха сирин парламенын интеллектуальнай таһыма үрдүүрүгэр төһүү буолар.
Александр Николаевичка өрөспүүбүлүкэ духуобунай култуурата, искусствота сайдыыларыгар суолталаах бырайыактары олоххо киллэриитигэр таһаарыылаах, айымньылаах үлэни баҕарабын.