Россияҕа түөрт күннээх үлэ нэдиэлэтин киллэрии

Үйэ аҥара кэриэтэ сэбиэскэй былааска биэс күннээҕи нэдиэлэтэ олохтоммута. 1967 сыл кулун тутар 7 күнүгэр ЦК КПСС, ССРС Сэбиэтин миниистирдэрэ уонна Идэлээх сойуустар Бүтүн сойуустааҕы Киинин Сэбиэтэ «Оробуочайдары уонна тэрилтэ сулууспалаахтарын икки өрөбүллээх биэс  күннээҕи үлэ нэдиэлэтигэр көһөрүү» туһунан уураах ылыныллыбыта. Нэдиэлэ ааспытын кэннэ, ССРС Үрдүкү Сэбиэтин Президиума тустаах Ыйааҕы бигэргэппитэ. Бу кэмтэн ыла Россияҕа ССРС саҕаттан үлэ бириэмэтин нуормата уларыйбатаҕа.

Теорияттан эксперимеҥҥэ

Билигин үрдүкү салалта чунуобунньуктара үлэ чааһын эксперименын оҥорорго соруннулар. Швейцария Женеватыгар Норуоттар ардыларынааҕы үлэ тэрилтэтэ 100 сылын бэлиэтиир Норуоттар ардыларынааҕы үлэ конференция­тыгар Россия бырабыыталыстыбатын премьер-миниистирэ Дмитрий Медведев кэнэҕэски кэмҥэ түөрт күннээх үлэ нэдиэлэтигэр көһөр туһунан иһитиннэрбитэ. “Технологияҕа сайдыы үлэ миэс­тэтин аҕыйатарын сэргэ, үлэ бириэмэтин кылгатыыга уонна иллэҥ кэми кэҥэтиигэ тиэрдэр. Инники сылларга түөрт күннээх үлэ нэдиэлэтэ социальнай үлэ хантараагынан төрүөт буолуо”, — диэн Дмитрий Медведев конференцияҕа бэлиэтээбитэ. Бу кэннэ, бэлэмнэнии үлэтэ саҕаланна. Салгыы, бу этиниини сайыннаран, атырдьах ыйын 20 күнүгэр, дойду бырабыыталыстыбата РФ Үлэ министиэристибэтигэр быһаччы этиилэри балаҕан ыйын 30 күнүгэр диэри бэлэмнээн киллэрэригэр сорудахтаабыт. Кинилэр этэллэринэн, үлэ нэдиэлэтин кылгатыы  үлэ таһымын үрдэтиигэ уонна үлэ дьонун стресстарын намыратыыга тиэрдиэхтээх. Бэлэмнэнэр докумуоҥҥа суруллубутунан, үлэ киһитэ эбии өрөбүл күнү ылары ситиһэр, холобура, билигин олохтоммут 8 чаастаах биэс  күннээх үлэ нэдиэлэтэ 10 чаастаах түөрт үлэ күнүгэр уларыйыахтаах. Маны таһынан, Д.Медведев бу түгэҥҥэ хамнас кээмэйэ аччаабат диэн быһаарбыт. Ол иһин, билигин РФ Үлэ министиэристибэтин  үлэһиттэрэ бу ньыма ордугун биитэр итэҕэһин учуоттаан тустаах уорганнарга биллэриэхтээхтэр.

Экономикаҕа барыһа  суох!

Дьиҥэр, бу инники сылларга киллэриллиэхтээх уларыйыылар “Үлэ таһымын үрдэтии уонна үлэлээх буолууну өйөөһүн” национальнай бырайыак “Үлэ таһымын үрдэтии систиэмэтэ” федеральнай бырайыагын сүрүн соруга буолар. Ол да буоллар, бюджетнай тэрилтэлэргэ үлэлиир дьон уонна биирдиилээн урбааньыктар санаалара арахсыһара көһүннэ. Чуолаан, бу санаалар бастакытынан, концептуальнай таһымҥа үөрэтиллэ сылдьаллар, иккиһинэн, Норуоттар ардыларынааҕы үлэ тэрилтэтин быһаарыылара былааска мэктиэ эрэ быһыытынан көрүллэр. Түөрт күннээх үлэ нэдиэлэтин киллэрии бөдөҥ хампаанньаларга уонна бизнескэ тосту уларыйыылары киллэрэр кыаҕа суох, маны таһынан специалистар уонна экспертэр быһааралларынан, экономикаҕа  барыһа суох.  2000 сылларга Госдумаҕа, бу курдук үлэ чааһыгар эксперименнэри киллэрии үөрэтиллэ сылдьыбыта. Үлэ коллективтара түмсэн, Госдумаҕа сурук ыытан, 40 чаастаах үлэ нэдиэлэтин 60 чаастаахха көһөрөр туһунан үлэ сокуонугар уларытыылары киллэрэри туруорсубуттара. Туруорсуу сурукка ыйыллыбытынан, хас биирдии киһи сүрүн үлэтигэр 40 чаас үлэлиир бырааптаах, оттон эбии үлэлиэн баҕа санаалаах буоллаҕына, талбыт идэтинэн өссө эбии 20 чаас (балтараа ставкаҕа) атын тэрилтэҕэ үлэлиэн сөп. Холобурга, суруналыыс эбии үлэлиэн баҕардаҕына балтараа ставкаҕа сүрүн үлэтигэр харабылынан, тех.үлэһитинэн үлэлииргэ көрдөһүөн сөп. Эбэтэр, суруналыыс үлэтин таһынан 20 чаас атын редакцияҕа үлэлиэн эмиэ сөп.

Кураанах  статистика

Тас дойдулары холобурдуур  буоллахха, билигин ордук кылгас үлэ нэдиэлэтэ Нидерландияҕа бэлиэтэнэр. Бу дойдуга үлэһиттэр түөрт күннээх үлэ нэдиэлэтигэр ортотунан 29 чаас үлэлииллэр эбит, ону таһынан ордубут үс күҥҥэ —  сынньаналлар. Муҥуутуур үлэһит омуктарынан — дьоппуоннар уонна кореецтар биллэллэр. Кинилэр үлэлэригэр нэдиэлэҕэ барыта 55 чаас атаараллар. Өрөбүллэри уонна бырааһынньыктары киллэрэн туран, үлэ халандаарынан быһаардахха, аан дойду муҥутуур үлэһит дойдуларын “5-ТОП” ахсааныгар Россия эмиэ киирэр. Дойдуга сылга үлэ чааһа 1972-гэ тэҥнэһэр. Бастакы миэстэҕэ, Греция дойдута сылдьар, сылга 1956 чаас үлэлииллэр. Оттон, статистика быһаарыытынан, ордук “сүрэҕэ суох” дойдуларга киирэллэр: Германия – 1363, Дания – 1392, Норвегия – 1416, Нидерланды – 1433, Швейцария – 1459 үлэ чаастарынан. Этиллибитин курдук, Нидерланды кылгас үлэ нэдиэлэлээҕин таһынан, сылга аҕыйах үлэ күннээҕинэн бэлиэтэнэр.

Бу курдук, ыстатыйа сүрүн тиэ­мэтин туһунан салгыы суруйар буоллахха, үлэ чааһын кылгатыы социальнай сайдыы тэтимиттэн төрүөттэнэр диэн быһаараллар. Оттон экономистар бэлиэтииллэринэн, үлэ чааһын бириэмэтин уһуна төттөрүтүн үлэ таһымын үрдэтии буолар. Бастакытынан, дуогабарынан наймыга үлэлиир дьон психофизиологическай функциялара күүһүрдэр, иккиһинэн, бизнеһи инновацияҕа үтэйэр. Хомойуох иһин, хас да сыллааҕы практика көрдөрбүтүнэн, киһи доруобуйата, технологияҕа сайдыы кэмигэр сорох бизнесменнэргэ инники күөҥҥэ турбат.

Быһа холоон, нэһилиэнньэ үгүс араҥата ыйга 160 чаас үлэлээн 85 тыһ.солк.хамнаһы ылыан баҕарар, онтон сөптөөхтүк тиийинэн олоруутугар, нуорма таһынан 280 чаас үлэлиэн сөп. Билигин маннык хартыына дойду регионнарыгар баар суол. Үгүс дьон сүрүн үлэтин таһынан эбии үлэлиир, хамнастанар. Аны туран тас дойдуларга эбии үлэлээһини идэлээх сойуустар хонтуруоллуур буоллахтарына, биһиги дойдубутугар — суох. Бириэмэ көрдөрөн иһиэ, кэтэһэбит эрэ.

Кимтэн да тутулуга суох дьон санаатын билээри, үөрэтэн көрөөрү, бюджетнай тэрилтэлэр үлэһиттэриттэн уонна биирдиилээн бизнэсменнэртэн ыйыталастым. Чуолаан уһун өрөбүллэри, бырааһынньыктары холбоон туран, биһиги региоммутугар эбии бырааһынньыктааҕы өрөбүл күннэрэ эбиллэрин боппуруоспар сыһыардым. Санатар буоллахха, Саха сиригэр эбии өрөбүл бырааһынньыктааҕы күннэрэ судаарыстыбаннай былаас территориальнай федеральнай уорганнарга уонна федеральнай судаарыстыбаннай тэрилтэлэргэ, олохтоох салайыныы уонна муниципальнай тэриллии тэрилтэлэригэр, ону таһынан судаарыстыбаннайа суох экономика секторын үлэ биэрээччилэригэр бу сокуон мэктиэ эрэ быһыытынан ыйыллар. Өрөбүл уонна бырааһынньык күннэрин холбоон туран, үлэ нэдиэлэтин кылгатыыны, 10 чаастаах түөрт үлэ күннээх нэдиэлэҕэ көһүүнү тус бэйэм утарабын. Салгыы, бэйэм санаам кэннэ, дьонтон хомуллубут кылгас этиниилэри таһаарабын.

Сабаҕалааһын үчүгэй өрүттэрэ
◆ Идэлээх ыарыы намтааһына;
◆ Үлэҕэ көхтөөх буолуу үрдээһинэ;
◆ Үлэтэ суох дьон ахсаана түһүүтэ;
Сынньалаҥ бириэмэ үксээһинэ.

Сабаҕалааһын итэҕэстэрэ
◆ Оҥорон таһаарыы ахсаана намтааһына;
◆ Хамнас кээмэйэ түһүүтэ;
◆ 10 чаастаах үлэ бириэмэтигэр көһүү саарбаҕалааһына;
◆ Кириисис сайдыыта.

Норуот   трибуната

Алексей Иннокентьев, алтыс ыҥырыылаах СӨ Судаарыстыбаннай Мунньах (Ил Түмэн) иһинэн Ыччат парламенын бэрэссэдээтэлэ:

— Сабаҕаланар уларыйыылары өйүүр дьоҥҥо киирсибэппин. Нэһилиэнньэ уонна систиэмэ маннык уларыйыыларга бэлэмэ суох. Улахан быһаарыныы ылыллыан иннинэ, бастаан, биир эмит салааҕа эксперимент ыытыллыан наада. Мин билэрбинэн, аан дойдуга маннык түбэлтэлэр бэлиэтэммэтэхтэрэ. Баҕар, эбии сынньалаҥ бириэмэ эбилиннэҕинэ, бэйэҕэ үлэлиир дьон араҥатын ахсаана эбиллиэ, чопчу алын уонна орто бизнес сайдыытыгар туһалаах буолуо.  Гражданскай көҕү тэрийээччилэр уонна бэйэ үөрэнэн дьарыктанааччылар ахсааннара үксүө. Ол эрэн, биһигини оҕо эрдэхтэн, сөптөөх ноҕуруусканы учуоттаан, биэс биитэр алта үлэ күннээх нэдиэлэҕэ бэлэмнээх буоларга үөрэтэллэр. Ол курдук, эбии өрөбүл күнэ киирдэҕинэ, үгүс дьон сиэри таһынан сөбө суохтук туһаныахтара дии саныыбын.

Айталина Корякина, «Үөдү­гэй нэһилигэ» МТ ведущай специалиһа, Үөдүгэй сэл. Үөһээ Бүлүү:

— Биир өттүнэн үлэ нэдиэлэтин кылгатыыга сөбүлэһэбин, атын өттүнэн, 10 чаастаах түөрт үлэ күнүн киллэриини утарабын. Оччотугар, сыл ахсын бэриллэр уоппуска күннэрин биэрии уонна туһаныы быраабылата хайдах буоларый? Бу түгэҥҥэ элбэх мөккүөрдэр үөскүүллэр курдук: федеральнай уонна региональнай сокуоннары уларытыахха, Үлэ Кодексыгар эбиилэри уонна көннөрүүлэри киллэриэххэ наада, маны таһынан, Хотугу оройуоннарыгар уонна Арктикаҕа маннык эксперименнэри киллэриини, тус бэйэм, көрө да барыам суох этэ.

Валентин Михайлов, бухгалтер, Дьокуускай:

— Экономическай өттүнэн көрдөххө — сатаммат! Судаа­рыстыба орто хамнаһы урук­кутунан хаалларарын үрдүнэн, түөрт үлэ күннээх нэдиэлэни киллэрэр түгэнигэр, үөскэппит үһүс өрөбүлгэ эбии үлэһиттэри наймылаһыан наада. Маннык балаһыанньаҕа эмискэ хамнас фон­датын 25% үрдэтиэн наада. Хамнас үрдээбэт түгэнигэр, үлэ таһымын үрдэтиитин көрдөрүүтэ тутатына 20% түһүө. Бизнес туһу­нан этэ да барыллыбат. Кырата, ордубут бизнестэргэ улахан инфляция күүтэр, оттон үлэ барыта судаарыстыбаннай тэрилтэлэр сүнньүлэригэр сүктэриллиэ. Мин санаабар, кыах баар буоллаҕына,  бу оннугар бюджетниктар хамнастарын 25% үрдэтэр ордук. Үлэлээбиттэрин курдук үлэлээтиннэр. Россияҕа сынньанартан аккаастанан, кириисис бириэмэтигэр дьон материальнай өттүнэн үптэрин хаҥаталлара наа­да. Уопсайынан, эбии өрөбүл киирэр түгэнигэр, үгүс дьон сүрүн үлэлэрин таһынан эбии үлэни көрдөнө тахсыахтара дии саныыбын.

Петр Иванов, урбанньыт, Дьокуускай:

— Мин санаабар, ким да манныгы сөбүлэспэт. Урут сменалаах үлэҕэ, 2/2 график быһыытынан нэдиэлэҕэ түөрт күн үлэлиир этим. Миэхэ бу барыһа суох дии санаабытым. Миэхэ билигин ыйга 160 чаас үлэлиирим —  нуорма. Ким да маннык бириэмэлээх үлэттэн өлбөтөҕө. Ылар хамнаһым үрдүк бырыһыаннаах нолуоктаммат этэ буоллар, эбии хас-да үлэҕэ сылдьыам этэ.

Ольга Петрова, тех.үлэһит, Хатас бөһ. Дьокуускай:

— Ситиһиигэ уонна сайдыыга  туһуланар улахан хардыы оҥоһуллуоҕар саарбаҕалыыбын. Ол эрэн, нэдиэлэҕэ эбии сын­ньалаҥ күн баар буолара миэхэ мэһэйдиэ суох этэ. Бу тү­гэҥҥэ күүс-уох эбинэргэ, дьиэ кэргэҥҥин  кытта атаарарга эбии сынньалаҥ күн туһалыа дии саныыбын. Оччотугар дьон үтүө санаата үксүү, элбии туруо.

Арсен Портнягин, фрилансер, Мирнэй к.:

—  Саҕалааччы фрилансердар, ол иһигэр IT-специалистар, дизайнердар,  ону таһынан бухгалтердар дьиэлэ­ригэр олорон бэйэлэригэр туһалаахтык үлэ­лээ­биттэрэ ыраатта. Өрөспүү­бүлүкэҕэ сайдыы тэтиминэн цифровой экономикаҕа хайысхаланан үлэлиир бириэмэтигэр бу нуорма. Үлэ биэрээччи офиска наадыйбат буолан арендаҕа да, уо.д.а. көрүҥнэргэ ороскуотурары көрбөт. Билигин, быһа эттэххэ, бюджетниктар  үлэһиттэрин биир кэм кэтииллэр. Дьиҥэр, тэрилтэҕэ биир күҥҥэ бэриллэр сорудаҕы үлэһит толороругар 2-3 чаас эрэ уһуннаах буолар. Бу төрүөтүгэр боппу­руос үөскүүр, экономика өттүнэн туһата суох үлэһити маныыр туохха нааданый? Бюджетниктар туһата суох дьону үлэҕэ ылалларын туһунан билиҥҥэттэн сөптөөхтүк толкуйдуохтарын, ыры­тыахтарын наада. Бюджетниктарга үлэ систиэмэтин төрдүттэн уларытыахха наада, бу түгэнигэр,  үлэ миэстэтин сарбыйыы уонна социальнай эйгэҕэ сайыннарыы киллэрэр ньымалары булуу туһунан көдьүүстээх толкуйдар суох буолуохтара.

Василий ПРОКОПЬЕВ

Читайте свежий номер газеты по указанной ссылке.

Уважаемые читатели!

1. Покупая электронную версию Издания, вы осознаете, что покупаете ее исключительно для личного (семейного) пользования. Перепродажа или любая другая передача купленного вами номера газеты третьим лицам запрещается и может преследоваться по закону.
2. Обязанности продавца, в качестве которого выступает Издание, считаются выполненными с момента отправки Покупателю ссылка на скачивание купленного и оплаченного им номера газеты.
3. Стоимость газеты в розницу 30 руб.

ВАЖНО! Иногда, по независящим от Издания причинам, спам-фильтры Покупателя перебрасывают письмо с заказанной вами ссылкой в папку «Спам». Поэтому если вы не получили от нас автоматически сгенерированного письма со ссылкой, для начала проверьте папку «Спам». Если его нет и там — обращайтесь в нашу редакцию.