Көмө харчы, хамнас кээмэйэ улаатар дуо?

— Быйыл Ил Дархан нэһилиэнньэ кыаммат араҥатыгар көмө оҥорууга ураты болҕомто уурбута. Туох үлэ ыытылынна?
— Быйыл муус устар ыйыгар Өрөспүүбүлүкэ баһылыга Егор Борисов “СӨ гражданнарын сорох категорияларыгар социальнай көмө туһунан” диэн ыйаахха илии баттаабыта.
Нэһилиэнньэ кыаммат араҥатыгар көмө оҥоруу биир сүрүн сорукпутунан буолар. Маныаха чахчы кыһалҕалаах дьоҥҥо аадырыстаах көмө оҥоруу биир сүрүн үлэбитинэн буолар. “СӨ гражданнарын сорох категорияларыгар социальнай көмө туһунан” диэн өрөспүүбүлүкэ баһылыгын ыйааҕын түһүмэҕинэн олоххо киллэрэбит. Бу үлэҕэ олохтоох бэйэни салайыныы уорганнара кыттыһаллар. Бүгүҥҥү күҥҥэ кыаммат ыалларга уонна сулумах кыаммат киһиэхэ көмө оҥорор туһунан улуус социальнай управлениетын уонна муниципальнай тэриллиилэр икки ардыларыгар түһэрсиллибит сөбүлэһии үлэлиир. Ол курдук, социальнай көмөнөн туһанар категорияҕа хапсар киһи урукку курдук улуус киинигэр киирэ сатаабакка, бу көмөнү нэһилиэгин дьаһалтатыгар оҥотторуон сөп. Материальнай көмөнү оҥорор туһунан быһаарыыны муниципальнай тэриллии уопсастыбаннас кыттыылаах хамыыһыйата быһаарар. Муниципальнай тэриллиилэргэ бу сыалга анаан чопчу үп көрүллэр. Маны таһынан быйыл биһиги министиэристибэбит өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн социальнай көмөҕө наадыйар оҕолордоох дьиэ кэргэттэр испииһэктэрин оҥордо.

— Оҕоҕо ыйдааҕы көмө харчы кээмэйэ 2018 сылтан уларыйыа дуо?
— Ил Түмэн уочараттаах ХХХII пленарнай мунньаҕар “Оҕоҕо ыйдааҕы көмө харчы туһунан” СӨ сокуонунан оҕо пособиетын 1,5 төгүл үрдэтэр туһунан быһаарыы ылыннылар. Сокуоҥҥа ыйдааҕы көмө харчыга дьиэ кэргэн матырыйаалынай хааччыллыытын таһыма уонна дохуота учуоттанарын туһунан этиллэр. Дьиэ кэргэн араас дохуоттааҕа учуоттанар буолан, пособие кээмэйэ эмиэ араас буолар: дьиэ кэргэн дохуота киһи айах ииттэн олорор алын кээмэйиттэн 0,3 тахсыбат буоллаҕына, оҕоҕо пособие 1,7 коэффициеннаах улуустарга 1346 солк., 2,0 коэффициеннаах улуустарга — 1584 солк. үрдүүр.
Оттон дьиэ кэргэн дохуота киһи тиийинэн олорор кээмэйиттэн 0,3 тахсар буоллаҕына, оҕоҕо пособие 1,7 коэффициеннаах улуус­тарга 1035 солк. үрдүүр, 2,0 коэффициеннаах улуустарга — 1218 солк.
— Владимир Путин бастакы оҕоҕо ыйдааҕы көмө харчыны төлүүр туһунан ыйаах таһаарда. Ол Саха сиригэр хайдах киириэҕэй?
— Бу аадырыстаммыт көмөнөн буолар. Маныаха эмиэ дьиэ кэргэн дохуота учуоттаныаҕа. Дьиэ кэргэн дохуота үлэлиир киһи айах ииттэн олорор алын кээмэйин 1,5 төгүл сууматыттан тахсыбат буоллаҕына, бу пособие бэриллэр. Ити көмө оҕо 1,5 сааһыгар диэри төлөнөр. Маныаха көмө харчы кээмэйэ региоҥҥа олохтоммут оҕо айах ииттэр кээмэйигэр тэҥнэһиэҕэ.
— Бүддьүөт үлэһиттэрин хамнастарын үрдэтии хайдах ыытылларый?
— РФ Президенэ Владимир Путин ыам ыйынааҕы ыйаахтарын олоххо киллэрии чэрчитинэн бүддьүөт үлэһиттэрин сорох категорияларыгар хамнастарын үрдэтии үлэтэ барар. Өрөспүүбүлүкэ Бырабыыталыстыбатынан 2017-2018 сс. хамнас кээмэйин үрдэтии болдьоҕун туһунан дьаһал бигэргэммитэ. Ааһан эрэр сылга педагогтар, үөрэх тэрилтэлэрин үлэһиттэрин, быраастар, орто уонна алын сүһүөх эмп үлэһиттэрин, наука, социальнай эйгэ үлэһиттэрин, култуура сүрүн персоналын, уопсайа 12 категория үлэһит хамнастара үрдээтэ. Бу үрдэтиигэ 58 тыһ. киһи хабылынна. Маныаха судаарыстыба бүддьүөтүттэн 2,9 млрд. солк. көрүллүбүтэ.
Маны таһынан кыра хамнастаах үлэһиттэргэ (муоста сууйааччыларга, вахтердарга) хамнастарын үлэ төлөбүрүн алын кээмэйигэр диэри тиэрдэр сыалтан бүддьүөттэн бу сыалга 103 мөл. солк. көрүллүбүт. Санатар буоллахха, сылын аайы от ыйын 1 күнүттэн, региоҥҥа ылыныллыбыт сөбүлэһиинэн, хамнас алын кээмэйэ олохтонор. Билиҥҥи туругунан 17 388 солк. тэҥнэһэр, бу суума федеральнай хамнас алын кээмэйиттэн 2,2 төгүл үрдүк. Чопчулуур буоллахха, биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр хамнас алын кээмэйэ региоҥҥа олохтоммут үлэлиир киһи айах ииттэн олорор кээмэйигэр тэҥнэһэр. Хамнаһы уочараттаах үрдэтии 2018 сыл тохсунньу 1 күнүгэр буолуоҕа. Бүддьүөт үлэһиттэрин тус категорияларыгар хамнаһы үрдэтии Президент ыам ыйынааҕы ыйаахтарыгар этиллибит соруктарынан оҥоһуллуоҕа. Оттон бу категорияҕа хапсыбат бүддьүөт үлэһиттэрин хамнаһын кээмэйэ индексацияланан, 4% үрдүөҕэ.