Бээдилэр маладьыастар

Уус-Алдан улууһун Бээди бөһүөлэгин олохтоохторо оскуолаларын өрөмүөнүгэр туруннулар

Бөһүөлэктэр син биир киһи кэриэтэ араас дьылҕалаахтар. Сорох бөһүөлэк дьоно-сэргэтэ, дьиэтэ-уота элбээн, күн-түүн улаатар, үүнэр-сайдар. Сорохтор кылгас үйэлээх, чыпчылҕан олохтоох киһи кэриэтэ сир үрдүттэн түргэнник симэлийэллэр, сүтэллэр.

Уус-Алдан улууһун Бээдитэ — бэйэтэ туспа дьылҕалаах, олохтоох-дьаһахтаах, дьонноох-сэргэлээх бөһүөлэк. Үчүгэй да, куһаҕан да батыһыннарыылаах буолар. Сунтаар сэлиэнньэтин биир түөлбэтэ кыаммат ыалга олорор дьиэ тутан биэрбитин туһунан суруйан турардаахпын. Кинилэр норуот күүһэ — көмүөл күүһэ буоларын өссө төгүл көрдөрбүттэрэ. Аны Бээди бөһүөлэгин олохтоохторо оскуолаларын өрөмүөнүгэр туруммуттарын туһунан үтүө сурах тиийэн кэллэ.

Оскуола тыа сиригэр суолтата

Оскуола тыа сирэ үүнүүтүгэр-сай­дыытыгар улахан суолталаах, оруоллаах тэрилтэнэн буолар. Бу тэрилтэ суох буолла эрэ, бөһүөлэк нэһилиэнньэтин ахсаана аччаабытынан, олох-дьаһах уота-күөһэ уостан барарын урукку олохпут холобуруттан билэбит. Ити Бээди бөһүөлэгин олоҕуттан-дьаһаҕыттан ырылыччы көстөн кэлэр дии саныыбын.

Урут Бээдигэ алын сүһүөх оскуо­ла баара. 1989 сыллааҕы биэрэпис түмүгүнэн бөһүөлэк нэһилиэнньэтин ахсаана 200 этэ. Онтон ситэтэ суох орто оскуола аһыллаатын кытта, этэргэ дылы, олохтооҕун ахсаана биирдэ үллэс гына түспүтэ. Билигин манна 300-тэн тахса киһи олорор.

Хомойуох иһин, үп-харчы кырыымчык кэмэ эмиэ ыган кэллэ. Былыр-былыргыттан биһиги норуокка үтүө үгэс баар. Ол курдук, кытаанах кэмнэр үүннэхтэринэ, уопсай дьыала, кэнэҕэски кэскил туһугар судаарыстыбаны кытта тэбис-тэҥҥэ эппиэтинэһи сүксэр, үлэлэһэр үтүө үгэс. Маны бээдилэр үтүө холобурдара өссө төгүл көрдөрдө.

Ис дууһаларыттан «ыалдьаллар»

Улууска Бээди биир олус түмсүүлээх дьонноох бөһүөлэгинэн биллэр. Үгүстэр ыраахтан ымсыыра көрөр сирдэрэ-уоттара.

— Бээдилэр бөһүөлэктэрин, нэһилиэк, улуус, өрөспүүбүлүкэ общественнай олоҕор актыыбынайдык кытталлар. Наһаа көхтөөхтөр уонна түмсүүлээхтэр. Нэһилиэктэрин туһугар ис дууһаларыттан «ыалдьаллар». Икки түөлбэлээхтэр. Киин хочуолунай туппуппут. Манна субуотунньук бөҕө тэрийбиттэрэ. Ититэр ситимҥэ 34 ыалы холбоору сылдьабыт. Турбаларын эҥин атыылаһан олоробут, — диэн кэпсээнин саҕалаабыта Дүпсүн нэһилиэгин баһылыга Ивамар Соловьев.

Нэһилиэккэ ыытыллар спортивнай күрэх­тэһиилэр кыайыылаахтарынан өрүү бээдилэр буолаллара общественнай үлэҕэ актыыбынайдарын эмиэ туоһулуур дии саныыбын.

«Бээди бэтиэхэлэрэ» уонна Огдооччуйа

Оттон «Бээди бэтиэхэлэрин» билбэт киһи өрөспүүбүлүкэҕэ, арааһа, суоҕа буолуо дии саныыбын. Дьокуускайга муус устар 1 күнүгэр ыытыллар көр-күлүү киэһэлэригэр мэлдьи кыттыыны ылалларын билэбин.

Ити куруһуоктан тахсыбыт, этэргэ дылы, киһи быара быстыар диэри күллэрэр, көрдөөх кэпсээннээх, норуоттан тахсыбыт талаан Туйаара Стручкова-Огдооччуйа туһунан элбэҕи кэпсиир наадата суох дии саныыбын.

Ытык кырдьаҕас Татьяна Константиновна Сивцева кэпсииринэн, сэбиэскэй кэм саҕаттан бээдилэр түмсүүлээхтэр, үлэҕэ көхтөөхтөр эбит.

Икки өттүттэн туһалаах

2016 сыллаахха Бээдигэ саҥа оскуола тутуллан үлэҕэ киирбитэ. Оскуола дьиэтэ аныгы технологиянан, матырыйаалынан тутуллубута. Маннык тутуллубут дьиэлэр биһиги усулуобуйабытыгар сөп түбэспэттэрин үгүс холобуртан көрүөххэ сөп. Кыһынын олус тымныы буолар.

Биир мунньахха бөһүөлэккэ баар кыһалҕалар тула кэпсэтии буолбута. Онно биир тыын суолталаах тэрилтэлэрэ, оскуолалара капитальнай өрөмүөҥҥэ наадыйарын олохтоохтор билэн бараннар, тугунан эмэ көмөлөһөргө санаммыттара. Сүбэ мунньах ыыппыттара. Манна оттук мас бэлэмнээн, наадыйар ыалларга атыылыырга быһаарыммыттара. Икки өттүттэн туһалаах дьыаланы толкуйдаабыттара. Аҥаардас дьахталлар, үлэни кыайбат саастаах дьон оттук маска төһөлөөх наадыйаллара буолуой?

Оскуола тыа сирэ үүнүүтүгэр-сайдыытыгар улахан суолталаах, оруоллаах тэрилтэнэн буолар. Бу тэрилтэ суох буолла эрэ, бөһүөлэк нэһилиэнньэтин ахсаана аччаабытынан барарын урукку олохпут холобуруттан билэбит. Ити Бээди бөһүөлэгин олоҕуттан-дьаһаҕыттан ырылыччы көстөн кэлэр дии саныыбын.

27 бырысыап оттук маһы

Бу субуотунньукка 48 эр киһи уонна 21 дьахтар кыттыыны ылбыта. Норуот хамсааһынын тэрийсибит, үүннээбит-тэһииннээбит киһинэн Игорь Жирков буолар. Нэһилиэк дьаһалтата уматыгынан хааччыйбыта. Оскуола үлэһиттэрэ субуотунньук кыттыылаахтарын аһаппыттара. Дьокуускайтан Бээдиттэн төрүттээх ыччат көмөлөһө тахсан, үлэ-хамнас көҕө өссө күүһүрбүтэ. Барыта 27 бырысыап оттук мас бэлэмнэнилиннэ.

Оскуола капитальнай өрөмүөнүгэр бюджеттан көрүллүбүт үп-харчы тиийбэтин туһунан баһылык Ивамар Соловьев этэр. Бээди олохтоохторун үлэҕэ көхтөөхтөрүттэн, түмсүүлээхтэриттэн астынара кэпсээниттэн тута биллэр. Субуотунньуктан киирбит үбү эбэн, бу сайыҥҥыттан Бээди оскуолатыгар капитальнай өрөмүөн ыытыллыаҕа. Аны күһүн сырдык, сылаас оскуолаҕа үөрэнэ киириэхтэрэ.

Субуотунньукка 48 эр киһи уонна 21 дьахтар кыттыыны ылбыта. Норуот хамсааһынын тэрийсибит, үүннээбит-тэһииннээбит киһинэн Игорь Жирков буолар. Нэһилиэк дьаһалтата уматыгынан хааччыйбыта. Оскуола үлэһиттэрэ субуотунньук кыттыылаахтарын аһаппыттара. Дьокуускайтан Бээдиттэн төрүттээх ыччат көмөлөһө тахсан, үлэ-хамнас көҕө өссө күүһүрбүтэ. Барыта 27 бырысыап оттук мас бэлэмнэнилиннэ.

Итинэн эрэ муҥурдаммакка

Бээдилэр оттук маһын бэлэм­нээһининэн эрэ муҥурданар санаалара суох. Дьокуускайга олорор ыччаттар уонна устудьуоннар төрөөбүт-үөскээбит дойдуларыгар өссө оҕо площадката тутар былааннаахтар.

Кинилэр дойдуларыгар мэлдьи тахсан көмө буолалларын баһылык бэлиэтиир. Ыччаттар аҕаларын суолларын батыһалларын туһунан кэпсээбиттэрин күөх экраҥҥа истэн үөрбүтүм.

Хомойуох иһин, үп-харчы кырыымчык кэмэ эмиэ ыган кэллэ. Былыр-былыргыттан биһиги норуокка үтүө үгэс баар. Ол курдук, кытаанах кэмнэр үүннэхтэринэ, уопсай дьыала, кэнэҕэски кэскил туһугар судаарыстыбаны кытта тэбис-тэҥҥэ эппиэтинэһи сүксэр, үлэлэһэр үтүө үгэс. Маны бээдилэр үтүө холобурдара өссө төгүл көрдөрдө.

Людмила НОГОВИЦЫНА