Кумааҕы бэчээт баар буолуо дуо?

Хаһыаппыт бэлиэ даататыгар сөп түбэһиннэрэн норуот депутаттарыттан Интернет күүскэ сайдыбыт кэмигэр кумааҕы хаһыаты, кинигэни ааҕаҕыт уонна инникитин кумааҕы хаһыаттар, кинигэлэр баар буолуохтара дуо диэн ыйытыыларга хоруйдуулларыгар көрдөстүбүт.

Ырытар ыстатыйалар баар буоллахтарына

Алексей Еремеев, Ил Түмэн судаарыстыба тутулугар уонна сокуону оҥорууга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:
— Мин кинигэлэри уонна хаһыаттары сөбүлээн ааҕабын. Оҕо сылдьан Нам сэлиэнньэтин библиотекатыгар үс сыл субуруччу «Туйгун ааҕааччы» аатын сүгэн турардаахпын. Оҕо, эдэр сылдьан аахпыт кинигэлэргин кэлин сааһыран баран аахтаххына, олох атыннык ылынаҕын. Аны классиканы онно-манна аралдьыйбакка, дуоспуруннаан, чуумпуран олорон эрэ аахтаххына, ис хоһоонун илдьиритэҕин, өйдүүгүн.
Кистээбэккэ эттэххэ, кэлиҥҥи кэмҥэ кумааҕы хаһыаттары ааҕарым арыый аччаата. Куйаар ситимигэр информациялары ааҕабын. Федеральнай сурунааллары уонна хаһыаттары ааҕа сатыыбын. Тоҕо диэтэр, онно ырытар ыстатыйалар бэчээттэнэллэр. Ити редакция таһымын көрдөрөр. Ырытыылар баар буоллахтарына, кумааҕыттан ааҕарыҥ ордук.
Кумааҕы хаһыаты, кинигэни ааҕарга киһи хараҕар да, ылынарыгар да үчүгэй. Биһигиннээҕэр Интернет таһаарыылар, Интернет скороһа, Интернет уопсастыбата быдан сайдыбыт тас дойдуларга сылдьыталыыбын. Онно сарсыарда дьон кофе, чэй иһэ-иһэ хаһыаттары ааҕалларын мэлдьи көрөбүн. Онон кумааҕы хаһыат сүтүө суоҕар бигэ эрэллээхпин.

Суруллубут — суоруллубат

Андрей Находкин, Ил Түмэн аграрнай политикаҕа уонна тыа сиригэр сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:
— Олох харахпыт ортотугар тэтимнээхтик үүнэр-сайдар. Сүүрбэ, отут сыллааҕыны кытта тэҥнии тутан көрөн, сөҕөбүт-махтайабыт. Ол гынан баран сүүһүнэн сыллар анараа өттүлэригэр суруллубут кинигэлэр, этэргэ дылы, көмүскэ тэҥнээхтэр, суолталара өссө улаатар. Суруллубут — суоруллубат. Онон, мин санаабар, кумааҕы хаһыат уонна кинигэ өрүү баар буолуохтара уонна суолталара сүтүө суоҕа. Киһи тутан-хабан, илэ хараҕынан көрөрүн сөбүлүүр. Кумааҕы хаһыат уонна кинигэ тугунан да солбуллуо суохтара. Сыыппараҕа киирэммит, барыта умнуллуо, симэлийиэ диэн этиини хайдах да ылыммаппын уонна итини сымыйа да дии саныыбын. Ити муода олох сотору кэминэн ааһарыгар саарбахтаабаппын. Кумааҕы бэчээппитигэр төннөр бириэмэ начаас кэлиэҕэ.
Бэйэм саастыылаахтарбар мин курдук элбэх кинигэни аахпыт киһи ахсааннаах буолуохтаах. Саха тылын уонна литературатын учууталабын. Онон оҕо эрдэхпиттэн саха уонна нуучча классиктарын кинигэлэрин, барыларын кэриэтэ аахпытым. Билигин Гоголь, Амма Аччыгыйын кинигэлэрин ааҕыахпын баҕаран кэлэбин эрээри, иллэҥ кэмим тиийбэт курдук. Кэлиҥҥи кэмҥэ үлэҕэ-хамнаска сыһыаннаах литератураҕа оҕуннум.
Хаһыаттартан «Ил Түмэни», «Саха сирин», «Кыымы», «Якутск вечерний» хаһыаттары көтүппэккэ ааҕабын. «Ил Түмэн» хаһыаты нэһилиэк депутаттара суолтатын, оруолун ситэ өйдүү иликтэр. Дьиҥэ, кинилэр остуолга уура сылдьан ааҕар, сүбэлэтэр бэчээттэрин таһаарыыта, ыйынньыктара буолуохтаах. Оттон тус бэйэм парламеным хаһыата — арахсыспат аргыһым.

Кумааҕы бэчээт сүтүө суоҕа

Юрий Николаев, Ил Түмэн бюджекка, үпкэ, түһээн уонна сыана политикатыгар, бас билии уонна приватизация боппуруостарыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:
— Оҕо, эдэр саастарым сэбиэскэй тутулга ааспыттарынан, хаһыаты уонна кинигэни ааҕар үөрүйэхтээхпин. Докумуоннары кытта кумааҕыга таһааран, тутан олорон көрөрбүн-истэрбин, уруучуканан, харандааһынан бэлиэтиирбин астынабын. Кумааҕыга тардыһыы баар.
Соторутааҥҥа диэри соҕуруу куораттартан кинигэ бөҕөтүн атыылаһан, соһон кэлэрим. Ол эрээри олох сайдыытынан, гаджеппар кинигэни хачайдаан ааҕабын. Сахалыы кинигэлэр электроннай варианнара суохтар, онон кумааҕыттан ааҕабын. Оҕолорбут кумааҕы бэчээттэн лаппа тэйдилэр. Кумааҕы бэчээт сүтүө суоҕа дии саныыбын. Интернет “бума” сотору ааһыаҕа.

Сахалыы сурук дьон санаатын сааһылыыр уратылаах

Елена Голомарева, Хоту сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын боппуруостарыгар уонна Арктика дьыалаларыгар Ил Түмэн сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:
— Биһиги көлүөнэ сахалыы кинигэни, хаһыаты ааҕан улааппыт дьон буолабыт. Оччолорго гаджеттар диэни түһээн да баттаппат этибит. Элбэҕи ааҕарбыт өйбүтүгэр-санаабытыгар иҥэн, киһи быһыытынан уонна духуобунай, сиэр-майгы өттүнэн уһаарыллан тахсарбытыгар улахан оруолу оонньообута. Хаһыат, сурунаал кэлэрин дьиэ кэргэнинэн бука бары олус да кэтэһэр этибит, улахан бырааһынньык курдук буолара. Хас биирдии дьиэ кэргэн почтатын дьааһыга тобус-толору хаһыат, сурунаал буолара. “Хотугу сулустан” саҕалаан “Иностраннай литератураҕа” тиийэ. Мин аҕам оройуон хаһыатын эрэдээктэрэ буолан, хаһыакка ураты харыстабыллаах сыһыан кырабыттан иҥпитэ. Билигин санаатахха, сахалыы кинигэ, хаһыат, сурунаал оруола оҕону иитиигэ, уопсастыба өйө-санаата сааһыланыытыгар, үлэҕэ-хамнаска угуйууга, тэрийиигэ, норуоту түмүүгэ ураты улахан суолталаах эбит. Ааҕар киһи өйө-санаата киэҥ, ис дууһата баай, олоххо сыһыана көхтөөх, ыраас буолар. Онон бэчээт эйгэтэ быстах кэм долгунугар оҕустарбакка, үүнэ-сайда турарыгар баҕарабын.

Сахалыы ааҕыы киһиэхэ саамай тиийимтиэ

Василий Местников, Ил Түмэн олохтоох салайыныы боппуруостарыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:
— Сахалыы ааҕыы киһиэхэ саамай тиийимтиэ. Сахалыы аахтахха саха киһитин тыына, сыһыана, кыыһыран да, хайҕаан да суруйбута ааҕааччыга быдан тиийимтиэ буолар. Сахалыы хаһыакка дьоммут-сэргэбит санаалара, этиилэрэ таҕыстаҕына, кинилэри туох долгутарын, туох үүйэ-хаайа тутарын, туохтан үөрэллэрин киһи өтө таайар, билэр кыахтанар. Сахалыы кинигэни ааҕарбын нууччалыытааҕар быдан ордоробун. Норуот историятыгар, култууратыгар сыһыаннаах литератураны таттаран ааҕабын. Холобур, сэбиэскэй былаас саха норуотугар оруола, түҥ былыргыттан илдьэ кэлбит култуурабыт кэм-кэрдии аастаҕын ахсын хайдах уларыйан иһэрэ, история омукпут дьылҕатын хайдах дьайара — барыта олус кэрэхсэбиллээх. “Историята суох – инникибит суох” диэн дэлэҕэ этиэхтэрэ дуо. Уруккуну кытта билиҥҥи олоҕу дьүөрэ тутан, тэҥнээн көрдөххө, билиҥҥи былаас салаллыытыгар, сокуоннарбытын ылыныыга, инникини тымтыктанан көрүүгэ суолтата муҥура суох.

Сонуну сырсыа суохтаахтар

Павел Ксенофонтов, Ил Түмэн депутата, «Биир ньыгыл Россия» партия фракциятын чилиэнэ:
— Мин бэйэм иннибэр күҥҥэ кырата уон лиис кинигэни ааҕарга сорук туруоруммутум. Ханна сырыттым эрэ кинигэбин илдьэ сылдьабын. Дьиэбэр, айаҥҥа, үлэбэр. Кинигэ аттыгар баар эрэ буоллаҕына, ааҕаҕын. Ааспыт өрөбүллэрбэр Арсен Томскай «Индрайвер» диэн кинигэтин ааҕан бүтэрбитим.
Оттон кумааҕы хаһыаттартан сахалыылары эрэ ааҕабын. Судаарыстыбаттан өйөнөр хаһыаттар хайаан да баар буолуохтаахтар. Ити хаһыаттар өрөспүүбүлүкэҕэ бары хайысхаҕа судаарыстыбаннай политика ыытыллыытын нэһилиэнньэҕэ билиһиннэриэхтээхтэр, сырдатыахтаахтар.
Биһиги хаһыаттарбыт сонуну сырсыа суохтаахтар. Ырытар ыстатыйалар элбэх буолуохтаахтар. Оттон кинигэ хайа да кэмҥэ баар буолуоҕа.

 Людмила НОГОВИЦЫНА, Ирина ХАНДЫ бэлэмнээтилэр